Morgunblaðið - 28.05.1986, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. MAÍ1986
Raufarhafnarbúar
vilja ráða sér sjálfir
eftir Halldór Blöndal
Hver staður á sína sögu. Hér á
landi hafa atvinnuhættir verið ein-
hæfir og sjávarplássin hvert öðru
lík að uppbyggingu og eðli, hér um
bil öll. Nokkur hafa sérstöðu og þar
þekki ég best til Raufarhafnar.
Fram undir 1970 var hún dæmigert
sildarpláss og flestar stöðvamar í
eigu aðkomumanna. Tilraun var
gerð til að reka þar sjálfstætt
kaupfélag á „félagslegum grunni"
en endaði með skelfingu. Jökull hf.
reis upp úr rústunum með rekstri
frystihúss og alhliða fiskverkun,
sem hefur að mestu leyti byggst á
afla togarans Rauðanúps síðan
1973. Verkamenn og -konur lögðu
sinn skerf fram til uppbyggingar-
innar með því að vinnulaunum var
breytt í hlutafé. Nokkrir einstakl-
ingar hafa barist í því að halda
uppi sjálfstæðum rekstri. Baráttan
hefur m.ö.o. snúist um það, að
heimamenn næðu tökum á atvinnu-
byggingunni, þó svo að Síldarverk-
smiður ríkisins hafi áfram verið
annar helsti burðarásinn í atvinnu-
lífinu.
Uppbyg'gingin var erfið
Frystihús Jökuls var byggt af
vanefiium. Þegar áætlun var gerð
um samræmt átak um uppbyggingu
frystihúsa á síðasta áratug vorum
við sjálfstæðismenn þeirrar skoðun-
ar, að Raufarhöfn ætti að vera inni
í þeirri mynd. Aðrir réðu ferðinni
og því fór sem fór. Afleiðingin varð
sú, að brátt seig á ógæfuhliðina
hjá Jökli og þekkja Raufarhafnar-
búar þá sögu. Ég tek ekki undir
áfellisdóm Framsóknarfélags Rauf-
arhafnar og sér í lagi Gunnars
Hilmarssonar sveitarstjóra yfir
þeim Bimi Hólmsteinssyni, Karli
Ágústssyni og Ólafi Kjartanssyni í
því sambandi. Allir þessir menn
vildu vinna Jökli og Raufarhöfn
vel, en þeir trúðu því, að þeim
tækist að styrkja Ijárhagslegan
grundvöll Jökuls með því að nýta út
úr þeirri fjárfestingu, sem fyrir
var, áður en ráðist yrði í nýja. Ekki
má heldur gleyma því sem þessir
menn hafa vel gert og er ástæða
til að geta sérstaklega um foiystu
Karls við kaup beggja skuttogar-
anna, Rauðanúps og Stakfells.
Hitt er rétt hjá sveitarstjóranum
og Framsóknarfélagi Raufarhafnar
að stundum dróst úr hömlu að
verkafólk fengi laun sín greidd. Ég
man ekki betur en einn alþingis-
maður, Stefán Valgeirsson, hafi
verið á kafi í því öllu saman. Og
svo má ekki gleyma því, að físk-
vinnslufyrirtæki hafa víðar en á
Raufarhöfn lent í svipuðum erfíð-
leikum, eins og t.d. nú SÍS-fyrir-
tækin í Keflavík og á Suðureyri við
SúgandaQörð.
Sem betur fer skilaði Jökull
umtalsverðum hagnaði á síðasta
ári, sem ég vænti að gefi tilefni til
að gefa út jöfnunarhlutabréf og
greiða arð til hluthafa. Þessi góði
árangur er sumpart að þakka ytri
skilyrðum og sumpart dugnaði og
þekkingu hins nýja framkvæmda-
stjóra, Hólmsteins Bjömssonar. Það
er Raufarhafnarbúum ánægjuefni,
hve vaskur hann hefur reynst í
starfi.
Nýtt frystihús
Nýtt frystihús er nú í byggingu
á Raufarhöfn og hefur verið stofnað
um það hlutafélag, en meirihlutinn
er í höndum tveggja kaupfélaga,
sem hafa höfuðstöðvar á Kópaskeri
og Þórshöfn. Ég hef ekki farið dult
með, að mér hefur fundist þetta
uppgjöf. Heimamenn eiga sjálfir að
ráða sínu frystihúsi og eiga ekki
að þurfa að fara í næstu pláss til
að spyija, hvort þeir megi gera
þetta eða hitt. Slík íjarlægðarstjóm
hefur hvergi gefist vel, heldur er
hitt sannmæli, að sjálfs er höndin
hollust. Þetta mál var sótt af óskilj-
anlegu kappi en lítilli forsjá. Fram-
haldið hefiir orðið eftir því. Bygg-
ingunni lýkur naumast fyrr en á
næsta ári og allt hefur orðið dýrara
en sagt var í upphafí. Auðvitað
Ilalldór Blöndal
„Sem betur fer skilaði
Jökull umtalsverðum
hagnaði á síðasta ári,
sem ég vænti að gefi
tilefni til að gefa út
jöfnunarhlutabréf og
greiða arð til hluthafa.
Þessi góði árangur er
sumpart að þakka ytri
skilyrðum og sumpart
dugnaði og þekkingu
hins nýja framkvæmda-
stjóra, Hólmsteins
Björnssonar. Það er
Raufarhafnarbúum
ánægjuefni, hve vaskur
hann hefur reynst í
starfi.“
vegna þess að ekki var leitað hag-
kvæmustu tilboða eins og hvarvetna
er gert, þar sem menn fara með
eigið fé en ekki annarra. Slík óráð-
sía er afsökuð með því að kalla
hana „félagslega framkvæmd", en
bitnar að sjálfsögðu á byggðarlag-
inu ef til lengri tíma litið og íbúum
þess.
Það hittist svo á, að stjóm
Byggðasjóðs sat á fundi þegar frétt-
ist um bmna frystihússins. Að mínu
frumkvæði lögðu forstjórar þá
þegar fram tillögu um að leggja til
hliðar fé vegna byggingar nýs
frystihúss á Raufarhöfn og kann ég
ekki annað dæmi þess, að Byggða-
sjóður hafi þannig riðið á vaðið á
undan Fiskveiðasjóði og viðskipta-
banka. Þetta fé hefur síðan verið
til reiðu, þegar á hefur þurft að
halda, en það sýnir ókunnugleika
Gunnars Hilmarssonar sveitarstjóra
á þessum málum, að hann hefiir í
Raufarhafnartíðindum haldið hinu
gagnstæða fram. Það má auðvitað
segja að það sé óþarfa meinleysi
hjá framkvæmdastjóra Byggða-
stofnunar að svara ekki slíkum
ósannindum, en fyrir Gunnari vakir
ugglaust að stækka sig eitthvað
svolítið í augum Raufarhafnarbúa
og veitir sennilega ekki af.
Það hefur líka legið fyrir, að ég
var frá upphafi andvígur sölu Jök-
ulseigna og vildi beita mér fyrir
því, að Byggðasjóður legði fram
hlutafé til byggingar frystihússins.
Fyrir þessu var meirihluti í stjóm-
inni, þar sem vomm við þrír fulltrú-
ar Sjálfstæðisflokksins og Ólafur
Bjömsson útgerðarmaðu, fulltrúi
Alþýðuflokks. Ég er enn sömu
skoðunar og skyldi ekki standa á
mér að leggja því lið, að Jökull
gengi inn í hlutafjárloforð kaup-
félaganna, enda liggur fyrir að
annað þeirra, Kaupféíag Norður-
Þingeyinga, er ekkí aflögufært eins
og atvinnuástandið á Kópaskeri
sýpir, en ég veit ekki hvar kaup-
félagið hefur skyldur ef ekki þar.
Hafnarfr amkvæmdir
Miklar hafnarframkvæmdir em
óhjákvæmilegar á Raufarhöfn eins
og annars staðar í kjördæminu og
raunar á landinu öllu. Sú niðurstað-
an við afgreiðslu ijárlaga, að þessi
liður var skorinn mjög niður og var
það fullt samkomulag milli stjórar-
flokkanna. Það hefur líka legið
fyrir, að engar aukafjárveitingar
verða veittar til hafnarfram-
kvæmda á þessu ári. Þetta er öllum
stjómarþingmönnum kunnugt.
Með þetta í huga kom auðvitað
ekki til greina, að við Bjöm Dag-
bjartsson skrifuðum undir beiðni
um aukafjárveitingu til hafnar-
framkvæmda í Raufarhöfn. Við
höfum gengið úr skugga um það
áður, að slíkri beiðni yrði neitað,
og það vissu þeir jafnvel Ingvar
Gíslason, Stefán Valgeirsson og
Guðundur Bjamason. Með því að
skrifa undir beiðnina vom þeir þess
vegna ekki að leggja málinu lið,
heldur gekk þeim annað til.
Það er nauðsynlegt að fram
komi, að Gunnar Hilmarsson sveit-
arstjóri hefur hvorki rætt við mig
um höfnina né neitt annað, sem
Raufarhöfn varðar, nú á þessum
vetri eða vori. Þannig em hans
vinnubrögð.
Það liggur vitaskuld fyrir, að
dýpkun innsiglingarinnar er orðin
mjög biýn og viðlegukantur við
frystihúsið. Allt kemur þetta til
athugunar, en á þessarí stundu
liggur ekki fyrir, hversu miklu fé
verður varið til hafnarframkvæmda
á næsta ári. Ég get þó fullyrt, að
þar verði um magnaukningu að
ræða.
Hlutdeild í
síldarverksmiðjunni
Síldarverksmiðjur i-fkisins em
mikið fyrirtæki og ég hef þá trú
að þeim hafi verið vel stjómað.
Sérstaklega hefur mér skilist að vel
hafi verið að verki staðið á Raufar-
höfn. Ég hef verið þeirrar skoðunar,
að tími sé til þess kominn að brjóta
fyrirtækið upp, þannig að heimaað-
ilar hafí eitthvað um rekstur þess
að segja á hvetjum stað. Ég vil
því mjög gjama beita mér fyrir
því, að leið verði til þess fundin,
að Raufarhafnarbúar og útgerð-
menn geti orðið eignaraðilar að
verksmiðjunni á staðnum.
Þetta er orðið langt mál, en þó
aðeins stiklað á stóm. Ég taldi óhjá-
kvæmilegt, að þessi sjónarmið
kæmu fram, þar sem þau hafa verið
afflutt og rangtúlkuð ótæpilega.
Menn þurfa þá ekki lengur að vera
í vafa um, hver mín afstaða er og
hefur verið til atvinnumála á Rauf-
arhöfri.
Höfundur er alþingismaður Sjálf-
rstæðisflokksins fyrir Norður-
iandskjördæmi eystra.
Skárri eru það
nú efndimar
eftir Kristínu
Ólafsdóttur
Sjálfstæðismenn í borgarstjóm
beija sér á bijóst og segjast hafa
efnt öll sín kosningaloforð, og gott
betur.
Þessi fullyrðing verður harla
kyndug þegar rykið er dustað af
plöggunum frá 1982. Á vinnustaða-
fundi í Sjálfsbjargarhúsinu í síðustu
viku vom t.d. Iesin upp ioforðin 10,
sem sjálfstæðismenn gáfu um úr-
bætur í málefnum fatlaðra. Fólk
kannaðist ekki við efndimar. Ekki
einu sinni inntak fyrsta og síðasta
loforðsins, um víðtækt samstarf við
samtök fatlaðra, á sér stoð í raun-
vemleika kjörtímabilsins. Þar blasir
við mikil afturför frá ámnum þar
á undan.
Heilsugæslan í höfn
Annað kosningaloforð var um
heilsugæslu. Sjálfstæðismenn ætl-
uðu að koma á heilsugæslukerfi í
Reykjavík og opna eina heilsu-
gæslustöð á ári á kjörtímabilinu.
Loforðið um að heilsugæslukerfi
tæki við af heimilislæknaþjón-
ustunni var reyndar ekki annað en
fyrirheit um að sigla í höfn nær
fullunnu verki. Vorið 1982 lá fyrir
samkomulag Reylg'avíkurborgar,
ríkisins og lækna um kerfisbreyt-
inguna. Nú fjórum ámm síðar,
hefur breytingin ekki átt sér stað.
Það kom nefnilega í ljós, fljótlega
eftir kosningar, að Davíð Oddsson
var ekki ákafur fylgjandi heilsu-
gæslunnar. Og þá máttu aðrir borg-
arfulltrúar Sjálfstæðisflokksins síns
lítils, meira að segja þeir sem í
krafti fagmennskunnar höfðu sann-
fært kjósendur um kosti breyting-
anna. Efasemdir höfðu læðst inn í
koll borgarstjórans, þennan koll,
sem annars er sagður hafa allt á
hreinu ævinlega. Líklega passaði
heilsugæsla ekki Reykvíkingum
þótt landsbyggðin kynni að meta
hana og landslög segðu til um slíkt.
Davíð var farinn að hugsa öðmvísi
en sjálfstæðismenn höfðu talað fyrir
kosningar.
Árleg frestun
Og nú byijaði frestunarballið í
borgarstjóm og heilbrigðisráði. í
október 1982 samþykkir heilbrigð-
isráð að koma kerfinu á og undir-
búningur fjárhagsáætlunar fyrir
1983 er við það miðaður. En 3.
janúar 1983 samþykkir meirihluti
þess sama ráðs að fresta breyting-
unni um heilt ár. 1. janúar 1984
skyldi hún eiga sér stað.
Líður nú árið áttatíu og þijú, og
stuttu fyrir áramót flytur borgar-
stjóri ræðu við framlagningu fjár-
hagsáætlunar. Em nú efasemdir
lögfræðingsins orðnar stórar um
að fólkið í heilbrigðisgeiranum sé
að feta rétta stigu. Og frestunar-
sagan endurtekur sig og hefur gert
árvisst síðan. Er þetta allt hið hlá-
legasta mál, ekki síst í ljósi þess
að Alþingi hefur orðið að spila með
og framlengja trekk í trekk undan-
þáguákvæði heilbrigðislaga sem
núverandi fyrirkomulag í Reykjavík
starfar eftir. Þrátt fyrir harða bar-
áttu Öddu Bám Sigfúsdóttur og
fleiri fulltrúa minnihlutans við
Kristín Óiafsdóttir.
duttlunga borgarstjóra, hefur þessu
málefni Reykvíkinga heldur miðað
aftur á bak en fram á við frá kosn-
ingum 1982.
Ein stöð á ári
Og hvað þá með heilsugæslu-
stöðvamar flérar sem áttu að rísa
á kjörtímabilinu?
Sjálfstæðismenn fullyrða að þær
séu svo sannarlega dæmi um vel
efnd kosningaloforð.
Uppi í Breiðholti er stærðar hola.
Hún er við hliðina á Gerðubergi,
en þar átti einmitt fyrsta heilsu-
„Ég læt þessari sorgar-
sögn um heilsugæslu í
Reykjavik hér með lok-
ið. Mönnum er að verða
æ ljósara mikilvægi
heilsugæslu og fyrir-
byggjandi starfa heil-
brigðisstéttanna. I
umfjöllun ríkisfjölmiðl-
anna síðustu daga hafa
læknar lýst áhyggjum
sínum yfir ástandi þess-
ara mála í höfuðborg-
inni. Vonandi verður
heilsa Reykvíkinga
ekki áfram látin gjalda
fyrir trúarkreddu
fijálshyggjupostul-
anna.“
gæslustöðin að rísa, samkvæmt frá-
genginni forgangsröðun. í mars
1985 var borgarstjóri á hverfafundi
með Breiðhyltingum. Hann lýsti
því yfir að framkvæmdir við heilsu-
gæslustöðina yrðu settar í gang þá
um sumarið, enda hafði framfarafé-
lagið staðið í undirskriftasöfnunum
og öðrum þrýstingi, meðal annars
knúið á Alþingi um fjárveitingu.
Ekki varð vart framkvæmda sumar-
ið 86, en í fyrstu snjóum urðu