Morgunblaðið - 23.07.1986, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. JÚLÍ 1986
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 40 kr. eintakiö.
Bandarísk tvöfeldni
í hvalveiðimálum
Stóraukin aðsókn
að Jónshúsi
- rætt við Berg-ljótu Skúladóttur sem sér
um félagsheimilið í húsinu
Við afgreiðslu í Jónshúsi. Þar er boðið upp á ýmsan séríslenskan
mat. A borðinu liggur gestabók hússins, en i hana eru allir beðnir
að skrifa.
Upplýst hefur verið, að á
ári hveiju drepa banda-
rískir túnfiskveiðimenn ekki
færri en tuttugu þúsund höfr-
unga, sem flækjast í net
þeirra eða er flækt í þau, sem
agn. Þetta er gert með beinu
samþykki bandarískra stjóm-
valda og þingsins í Washing-
ton, sem úthlutar veiðimönn-
unum sérstökum kvóta. Á
þessu ári er heimilt að drepa
20.500 höfrunga, en þegar
hafa um 16.000 verið drepnir
samkvæmt opinberum tölum.
Líkur benda til þess, að raun-
verulegur fjöldi drepinna
höfrunga sé jafnvel enn meiri,
enda eftirlit erfíðleikum bund-
ið. Frá þessu er greint í
júlíhefti Fishing News Inter-
national og frétt hér í blaðinu
í gær.
Höfrungar eru, sem kunn-
ugt er, smávaxin tannhvals-
tegund og þykja fagrar og
gáfaðar skepnur. Sumir
vísindamenn telja, að þeir séu
í útrýmingarhættu. í ljósi
þess, að bandarísk stjómvöld
segjast hafa áhyggjur af
framtíð hvalastofnsins og em
hlynnt hvalveiðibanni Al-
þjóðahvalveiðiráðsins og vilja
fylgja því stranglega eftir,
kemur afstaða þeirra til höfr-
ungadráps eigin túnfiskveiði-
manna á óvart. Og vekja ber
athygli á því, að hér er nær
ætíð um dráp að ræða, en
ekki veiðar, hvorki til beinna
nytja eða í vísindaskyni. Höfr-
ungunum er yfírleitt fleygt
dauðum í sjóinn, eftir að þeir
hafa verið losaðir úr netum
hinna bandarísku fískimanna.
Auðvitað er það til marks um
tvískinnung, að vilja banna
öðrum þjóðum að veiða hvali,
en standa á sama tíma fyrir
umfangsmiklum hvalveiðum.
Fram kemur hér í blaðinu
í gær, að umhverfísvemdar-
samtökin Greenpeace hafa nú
stefnt Bandaríkjastjóm vegna
höfrungadrápsins og krafíst
þess, að túnfiskveiðar verði
bannaðar höfrungunum til
vemdar. Um lyktir þess mála-
rekstrar skal engu spáð, en
skýringar málsvara Green-
peace á því, hversu seint þeir
gripu inn í þetta, eru hins
vegar ekki sannfærandi. Get-
ur verið, að samtökin hafí
beinlínis talið það hentugt að
hafa ekki hátt um höfrunga-
dráp Bandaríkjamanna
meðan þau voru að fá stjóm-
völd í Washington til að beita
sér gegn hvalveiðum annarra
þjóða?
Tvískinnungur bandarískra
stjómvalda verður enn furðu-
legri, þegar litið er á afstöðu
þeirra til hvalveiða íslendinga
í vísindaskyni og tilrauna
þeirra til að hindra sölu
íslenskra hvalaafurða til Jap-
ans. í þessu viðfangi er á það
að líta, að þótt deilt sé um
hinar vísindalegu hvalveiðar
okkar, em þær ekki brot á
samþykktum Alþjóðahval-
veiðiráðsins. Ráðið hefur
þvert á móti veitt leyfí fyrir
slíkum veiðum. Bandaríkja-
menn em því í engum rétti,
þegar þeir em að skipta sér
af þessum málum, og tala auk
þess úr glerhúsi.
Morgunblaðið hefur áður
vakið athygli á því, að fara
verður með gát í sambandi
við hvalveiðar okkar og fóma
ekki meiri hagsmunum fyrir
minni. Við verðum að horfast
í augu við staðreyndir í þeim
efnum af kaldri skynsemi. En
við eigum einnig að halda
fram rétti okkar af ákveðni
og áræðni. Við getum ekki
liðið Bandaríkjamönnum þá
tvöfeldni, sem þeir sýna í
hvalveiðimálunum. í þessum
efnum á ekki eitt að gilda um
stórveldið og annað um
smáríki. Meðan bandarísk
stjómvöld veita leyfí til dráps
á a.m.k. 20 þúsund hvölum
af höfmngaætt, eða um 200-
300 á dag á túnfískveiðitíma-
bilinu, hafa þau engan sið-
ferðilegan rétt til að deila á
íslendinga fyrir að veiða 200
hvali í vísindaskyni, hvað þá
að bregða fæti fyrir viðskipti
okkar með afurðir þessara
hvala. Lagalegan rétt hafa
þau að sjálfsögðu engan,
hvort sem hinum umfangs-
miklu höfrungadrápum
verður haldið áfram eða þeim
linnir. Þetta þurfa íslenskir
ráðamenn að gera stjómvöld-
um í Washington skýra grein
fyrir. Hin síðbúna málshöfðun
Greenpeace-samtakanna ætti
að geta veitt slíkum ádrepum
meiri athygli ogjafnvel aukið
vægi.
Jónshús er möndullinn sem fé-
lagslíf á þriðja þúsund íslendinga í
Kaupmannahöfn hverfist um. Þar
hafa Islendingafélögin aðstöðu, þar
er íslenskt bókasafn, þar býr prest-
urinn, þar er fræðimannsíbúð og
þar er minningarherbergi Jóns Sig-
urðssonar forseta. Síðast en ekki
síst er þar félagsheimili þar sem
hægt er að fá ísienskan mat og
fletta blöðum að heiman, auk þess
sem þar eru reglulega haldnar
skemmti- og menningarvökur.
Á síðustu árum hafa íslendingar
leitað í æ ríkari mæli í Jónshús.
Við tókum Bergljótu Skúladóttur,
sem veitt hefur félagsheimilinu for-
stöðu undanfarin tvö og hálft ár, á
eintal og spurðum hana út í þessi
auknu umsvif og hennar hlutverk
í félagsmálum Islendinga í Kaup-
mannahöfn. í ljós kom að hún gerði
margt fleira fyrir landann en að
baka og elda ofan í hann. Með vísun
til þjóðskálds Dana má segja að
Begga, eins og hún er jafnan köll-
uð, sé nokkurs konar andamamma
íslendinga í Kaupmannahöfn.
Félagsmiðstöð
„Ég hef búið héma í 6 ár og
fyrstu þijú árin steig ég aldrei inn
fyrir dyr Jónshúss," segir Begga
og bætir við að hún hafí ekki verið
ein um það á þeim tíma. „En svo
þegar Hörður Torfa og Reynir
Sævarsson voru með húsið og síðar
Ragna Þormar og Gulli Sig. fór að
myndast hefð fyrir því að fara í
Jónshús, og nú kemur fjöldi manns
reglulega í húsið. Síðan ég tók við
hefur aðsóknin þre- eða fjórfaldast.
Það eru góð starfslaun."
— Hver er ástæðan fyrir þessari
stórauknu aðsókn?
„Ástæðan liggur í félagslega
þættinum. Það hefur verið boðið
upp á skemmti- og fróðleiksdag-
skrár hérna í húsinu á vetuma og
þær verið vel sóttar. Þannig höfum
við haft tónlistarkvöld, bókmennta-
kvöld og dansleiki reglulega. Einnig
hafa myndlistarmenn, bæði íslensk-
ir og skandinavískir, haldið hér
sýningar. Það er gífurleg vinna að
undirbúa þetta allt, en hún skilar
sér. í jafn stórri íslendinganýlendu
og hér er fínnst mér alveg nauðsyn-
legt að halda til dæmis bókmennta-
kvöld svo fólk komist í snertingu
við tungumálið og menninguna
heima.“
— Hver hefur átt frumkvæðið
að því að koma þessum kvöldum á?
„Ég hef átt frumkvæðið að því,
en síðan fengið fólk til að sjá um
þau. Þama fínnst mér íslendingafé-
lögin hafa brugðist, því það er í
raun nóg starf fyrir mig að vinna
hin hefðbundnu verk. En með því
að níðast á vinum mínum hefur
þetta bjargast. Aðstoð og hjálpsemi
Guðrúnar Eiríksdóttur í hvívetna
er ómetanleg. Ég væri fyrir löngu
búin að gefast upp á púlinu ef henn-
ar hefði ekki notið við. Hún er
„konan í húsinu", kemur í Jónshús
á hveijum degi og hefur gert síðan
Islendingar fengu húsið til afnota.
Guðrún verður 79 ára í október.
Hún ætlar að flytjast heim þegar
hún er orðin gömul eins og hún
sjálf segir.
Islendingafélögin halda sína
fundi í Jónshúsi og flest þau funda-
höld sem tengjast íslendingum í
Kaupmannahöfn fara fram þar,
þannig að húsið er ein allsheijar
félagsmiðstöð. „Jónshús skapar
fjölskyldufólki líka gott tækifæri til
að kynnast öðmm íslendingum,"
segir Begga. „Maki sem ekki er í
námi eða vinnu hefur oft fáa mögu-
leika á að kynnast fólki, en getur
þá komið hingað í húsið, fengið sér
kaffí og spjallað við aðra Islend-
inga.“
Þess má geia að Jónshús er ekki
eingöngu sótt af íslendingum. Hin-
ar ýmsu deildir Norræna félagsins
eru tíðir gestir í húsinu. Yfír vetur-
inn koma þangað 50—60 manna
hópar u.þ.b. tvisvar í mánuði.
Góð vertíð
Begga rekur veitingasöluna í
Jónshúsi á eigin ábyrgð, þ.e. hirðir
hagnað ef einhver er, en verður líka
að sætta sig við tap ef svo ber undir.
„Síðustu vertíð, þ.e. frá október
fram í maí, hefur reksturinn gengið
frábærlega vel,“ segir hún. „Að vísu
verð ég að hafa aðra fasta vinnu
með, þori ekki að sleppa henni
vegna þess hve þetta rekstrarfyrir-
komulag er ótryggt. Þeim sem tæki
við af mér þyrfti að tryggja föst
mánaðarlaun til að losna við þetta
éöryggi."
Það er í verkahring íslenska
ríkisins að sjá um viðhald Jónshúss,
en að sögn Beggu er það dýrt í
rekstri og orðið tímabært að gera
ýmsar endurbætur. Nú í ágúst
stendur til að skipta um gólf í fé-
lagsheimilinu og verður það lokað
á meðan. Þakið er næst á dagskrá.
Alþingi borgar Beggu smáræði fyr-
ir daglegt viðhald, s.s. þrif og
eftirlit.
Aðspurð segir Begga vera góðan
anda í húsinu, en ekki hefur hún
orðið vör við Jón gamla. „Kannski
fyndi ég fyrir honum ef ég héldi
mig meira á hæðinni hans,“ segir
hún.
Upplýsingamiðstöð
Þótt það sé ekki í starfslýsingu
Beggu að vera upplýsingamiðlari
er reyndin sú að það er stór hluti
starfs hennar.
„Það er mjög algengt að fólk
Frá sumarvöku sem ungir íslenskir listamenn búsettir í Kaupmannahöfn efndu til á sumardaginn
fyrsta. Þar var lesið úr frumsömdum verkum og leikið tónverk. Húsfyllir var og urðu sumir að
standa eða sitja á gólfinu.