Morgunblaðið - 23.07.1986, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. JÚLÍ 1986
25
Á gafli hússins hefur þessum skildi veríð komið fyrír. Enn kunna
íslendingar að meta þetta hús.
Svið eru reglulega á boðstólum. Þessi kjammi var etinn 17. júní.
leiti í Jónshús til að fá upplýsingar,
ekki síst þegar það er nýflutt hing-
að út. Stundum fáum við líka
upphringingar að heiman frá fólki
sem er að hugsa um að flytja út
og vantar einhvetjar upplýsingar.
Oftast nær er fólk að spyrja hvern-
ig það eigi að snúa sér í kerfínu
og sem betur fer get ég í flestum
tilfellum liðsinnt því. En það kemur
fyrir að fólk gerir ekki greinarmun
á mér og Jónshúsi, gengur að því
vísu að ég sé í borginni til þess að
veita upplýsingar hvar og hvenær
sem er. Því liggur við að ég þurfi
að hafa leynilegt símanúmer."
— En ertu ekki farin að þekkja
obbann af íslendingunum í Kaup-
mannahöfn f gegnum starfíð?
„Ég kannast við mjög marga.
Ég er ákaflega mikil félagsvera og
get hvergi hugsað mér að vinna
annars staðar en innan um margt
fólk, þannig að þessi vinna hæfír
mér vel. í gegnum hana hef ég
kynnst ógrynni af fólki sem ég hefði
aldrei kynnst að öðrum kosti. Þetta
er stóri plúsinn við Jónshús, að
kynnast svona mörgu fólki og
margvíslegum lífsviðhorfum, hug-
sjónum og draumum þess. Auðvitað
verð ég stundum þreytt á þessari
mannmergð, en það vegur upp á
móti að ég hef eignast hér marga
góða vini sem aldrei munu hverfa
úr mínu lífi.
Prestshjónin hafa verið mjög
dugleg við að leita uppi gamla ís-
lendinga hér f Kaupmannahöfn,
fólk sem var að mestu gleymt, og
í gegnum þeirra starf hef ég kynnst
mörgu yndislegu gömlu fólki sem
ég hefði ekki viljað fara á mis við.
Það er ótrúlega mikið af gömlum
íslendingum hér í borginni.“
Fáir í soliinum
í gegnum aldirnar og allt fram
á þennan dag hefur það loðað við
Kaupmannahöfn að hún væri mikill
sollur. Begga segir það hins vegar
vera liðna tíð að landinn sæki í
þennan soll. „Það er eitt og eitt til-
felli á hvetju ári. Hér verður enginn
íslendingur að aumingja. Þeir sem
hafa sokkið hafa verið veikir fyrir,
nokkurs konar taparar. Þegar illa
fer fyrir þeim löndum okkar lendir
mest á sendiráðinu og sr. Ágústi
að hjálpa þeim.“
En Kaupmannahöfn hefur ekki
bara haft orð á sér fyrir að vera
sollur. Hún hefur líka verið lista-
mannanýlenda. Þangað hafa
margir íslenskir listamenn leitað
gegnum aldirnar og að sögn Beggu
gera þeir það enn. „Það er töluvert
af listamönnum hér,“ segir hún,
„myndlistarmönnum, tónlistarfólki,
leikurum og fólki sem er að skrifa,
enda möguleikarnir margir hér í
borg. Svo fáum við oft listamenn í
fræðimannsíbúðina."
Beggu fínnst andinn meðal ís-
lendinga í Höfn góður, þeir séu
miklu jákvæðari en heima og haldi
fast saman. Aftur á móti skiptist
þeir í tvo hópa, annars vegar náms-
menn, sem fari flestir heim að námi
loknu og hins vegar þá sem séu
fastbúsettir í borginni og eiga
kannski danska fjölskyldu. Þessa
stóru hópa segir hún svo aftur
skiptast niður í minni klíkur. En
allt þetta fólk telur Begga þó eiga
það sameiginlegt að sakna einhvers
að heiman. „Landslagið og loftslag-
ið er svo allt öðruvísi hér. Ég sakna
til dæmis fjallanna, vatnsins og
sundlauganna mjög mikið, og auð-
vitað hinna björtu sumamátta."
— Þrífstu samt vel hér?
„Já, Kaupmannahöfn er yndisleg
borg, afslöppuð og manneskjuleg
og hér líður mér miklu betur en
heima. Hér er maður ekki í þessu
sífellda kapphlaupi við að eignast
hluti eins og heima, nýtur þess frek-
ar að vera til. Svo hefur mér lærst
að vera ekki eins dómhörð og for-
dómafull, en það fínnst mér okkur
íslendingum hætta til að vera.“
— Einhverjar áætlanir um að
flytja heim?
„Einhvem tíma geri ég það en
ekki í nánustu framtíð. Ég er kenn-
ari að mennt, á ekki íbúð heima
og tel mig því ekki hafa efni á að
flytja heim.“
Þeir sem leggja leið sína í Jóns-
hús koma því til með að geta heilsað
upp á Beggu enn um sinn. Þeim
sem hyggjast sækja Kaupmanna-
höfn heim í sumar skal bent á að
Jónshús er opið alla virka daga
nema þriðjudaga frá 17 til 22 og
frá 14 til 20 um helgar, nema ann-
að sé auglýst. Síminn er 137997.
Grein og myndir:
Rúnar Helgi Vignisson,
Kaupmannahöfn
AF ERLENDUM VETTVANGI
Bandaríkin:
eftir KRISTJÁN JÓNSSON
Upptök eiturlyfjavandans
sunnan landamæranna
Bandarísku herliði og vopnuðum þyrlum er nú beitt í barátt-
unni gegn eiturlyfjaframleiðslu í frumskógum Bólivíu, þar sem
stór hluti þess kókaíns, er lendir á bandarískum markaði, á uppr-
una sinn. Er þetta í fyrsta sinn sem bandarískt herlið er notað
í eiturlyfjastríðinu utan Bandaríkjanna. Estenssoro Bólivíuforseti
hefur veríð gagnrýndur af stjórnarandstæðingum fyrir að bijóta
gegn stjóniarskránni með þvi að leyfa erlendu herliði að athafna
sig í landinu, en forsetinn hyggst fara sinu fram og segir banda-
rísku hermennina aðeins munu veita lögreglu landsins tæknilega
aðstoð. Samkvæmt yfirlýsingum bóliviskra ráðamanna beinast
aðgerðirnar núna gegn kókaínframleiðslunni sjálfrí og dreifingu
hennar til annarra landa, en ekki gegn kókaekrunum, slíkt sé
óframkvæmanlegt. Einnig sé í bili útilokað að koma í veg fyrir
flótta fjölda kókaínbraskara úr landi, þvi siður að koma höndum
yfir raunverulega yfirstjórnendur starfseminnar.
Bólivía mun hafa lægstar þjóð-
artekjur allra ríkja Suður-
Ameríku. Samkvæmt upplýsing-
um Estenssoros forseta eru tekjur
landsmanna af kókaínsölunni
áætlaðar um 600 milljónir Banda-
ríkjadala á ári, en allar útflutn-
ingstekjur landsins um 1.100
milljónir dala. Meirihluti kókaín-
teknanna er lagður inn á banka-
reikninga í Bandaríkjunum, Sviss
og víðar, reikninga í eigu höfuð-
paura eiturlyfjasölunnar, sem oft
eru búsettir utan Bólivíu.
Áður fyrr hafði Bólivía einkum
tekjur af útflutningi á tini og
jarðgasi, en verðfall undanfarinna
ára á þessari framleiðslu olli mikl-
um efnahagsvandræðum í
landinu, óðaverðbólgu og atvinnu-
leysi. Estenssoro forseti tók við
völdum fyrir ári og hefúr tekist
að kveða verðbólguna i kútinn.
Harðar efnahagsráðstafanir hans
hafa hins vegar knúið enn fleiri
til að sjá sér farborða með störfum
við kókaínvinnsluna. Smábændur,
sem ella yrðu að svelta, komast
í álnir með því að rækta og þurrka
blöð kóka-runnans. Á stórum bú-
görðum, oft langt frá alfaraleið,
eru síðan „verksmiðjur", þar sem
blaðamylsnunni er breytt í kók-
aínsúlfat. Súlfatinu er síðan flogið
til staða utan Bólivíu og unnið
úr j)ví hvitt duft, kókaín.
I verksmiðjunum vinna oft böm
við að traðka á kókalaufum, sem
leyst eru upp í keijum, fullum af
sýruupplausn og steinolíu. Eftir
fáeina mánuði við þessi störf em
bömin stórsködduð á fótunum og
auk þess orðin háð kóka-sígarett-
um, sem þau eiga greiðan aðgang
að. Yfirvöld telja, að minnst 80
þúsund eiturlyfjaneytendur séu
nú í landinu. Auk þess valda kók-
aíntekjumar peningaþenslu í þeim
héruðum, þar sem umsvifin eru
mest og torvelda að þvi leyti bar-
áttu stjómvalda við að koma
efnahag landsins á réttan kjöl.
Hagsmunabarátta
Síðastliðin þijú ár hefur ríkis-
stjomin i orði kveðnu haft
samvinnu við bandarísk yfirvöld
um að stemma stigu við eiturlyfja-
framleiðslunni. Arangur hefur
verið lítill. Fáeinir lögreglumenn
hafa þó verið handteknir fyrir
spillingu, tengda eiturlyfjum.
Mikilvægara er, að komið hefur
verið á laggimar sérstökum eitur-
iyfjasveitum lögregiunnar, svo-
kölluðum „Hlébörðum", alls um
650 manns. Eru þeir þjálfaðir og
kostaðir af Bandarfkjamönnum
og sendir inn í frumskógana til
að finna og eyðileggja kókaín-
verksmiðjumar. Bandarísku
hermennimir, sem nú hafa verið
sendir til landsins, eiga að aðstoða
þessar sveitir, en mega ekki nota
vopn nema í sjálfsvöm.
Þar sem nær hálf milljón
Bólivíumanna (af 6,4 milljónum
íbúa landsins) lifir beint og óbeint
á eiturlyQasölunni, hefur „Hlé-
börðunum" fram til þessa orðið
lítt ágengt; bændur hafa jafnvel
gert aðsúg að þeim og haldið þeim
föngnum svo dögum skiptir. Enn
fremur hafa verið á kreiki þrálát-
ar sögusagnir um hlutdeild
háttsettra embættismanna í-kók-
aínviðskiptunum. Stjómendur
verksmiðjanna í frumskógunum
hafa oftast fengið viðvörun í tæka
tíð, áður en lögreglusveitimar réð-
ust til atlögu.
Aukin áhersla á eiturlyfjavand-
ann og yfirlýsing Reagans
Bandaríkjaforseta á þessu ári, þar
sem eiturlyfjaverslunin er sögð
„ögnun við öiyggi ríkisins", hefur
gert mögulegt að nota hermenn
í baráttunni við eiturlyfín. Við-
brögðin við aðstoð bandarísku
hermannanna I Bólivíu, en þeir
eru um 140 talsins, hafa verið
hverfandi lítil utan Bólivíu sjálfr-
ar. Þetta er athyglisvert, þar sem
andstaða við bandaríska íhlutun
af öllu tagi er yfirleitt mjög hörð
í löndum Rómönsku-Ameríku.
Mögulegt er, að fullyrðingar ráða-
manna beggja viðkomandi ríkja
um takmarkað hlutverk Banda-
ríkjamannanna í aðgerðunum hafi
haft áhrif, en auk þess má benda
á, að mörg nágrannaríki Bólivíu
eiga við sama vandamál að stríða.
Aukning eiturlyfjasölunnar frá
Bólivíu undanfarin ár hefur verið
óhemju hröð og telja sumir, að
takist ekki að stöðva þá þróun
strax, muni eiturlyfjasalar ein-
faldlega taka völdin í landinu.
Árið 1980 fjármögnuðu kókaín-
salar stjómarbyltingu herforingja
og liggur einn byltingarmanna nú
undir ákæm um kókaínsölu í
Miami í Bandaríkjunum.
Þvingnð samvinna?
í Kólumbíu er eiturlyfjafram-
leiðslan orðin slík, að helstu
forkólfar hennar hafa boðist til
að greiða erlendar skuldir ríkis-
ins, en þær nema alls 12,5 millj-
örðum Bandaríkjadala! í staðinn
vildu þeir loforð stjómvalda um,
að þeir yrðu ekki ákærðir fyrir
starfsemi sína.
Meginhluti alls heróíns, sem
bersttil Bandaríkjanna, kemurfrá
Mexíkó. Fram til þessa hafa
Mexíkómenn sagt, að Bandaríkja-
menn yrðu sjálfír að spoma við
sölu og dreifingu eiturlyfjanna í
eigin landi, en þetta viðhorf er
að breytast, þótt hægt fari.
Síðustu ár hefur misnotkun eitur-
lyfja farið vaxandi í Mexíkó, þótt
vandamálið sé langtum minna en
í Bandaríkjunum. De la Madrid,
forseti Mexíkó, hefur nú kallað
saman láðstefnu amerískra lög-
reglumanna, er fást við eiturlyfja-
vandann. Sífellt fleiri telja nána
samvinnu ríkja álfunnar eina
raunhæfa úrræðið.
í grein eftir Edward Koch,
borgarstjóra New York, sem ný-
lega birtist í The New York Times
, leggur hann fram tillögur sínar
varðandi eiturlyfjavandann og
hvetur m.a. til þess, að íjárhags-
aðstoð Bandaríkjamanna við
önnur ríki verði bundin því skil-
yrði, að viðkomandi ríkisstjómir
stöðvi eiturlyQaflóðið til Banda-
ríkjanna. í þessu sambandi má
minnast þess, að á síðasta ári
minnkaði Bandaríkjastjóm fjár-
hagsaðstoð við Bólivíu, er f ljós
kom, að Bólivíustjóm hafði ekki
staðið við loforð um að eyðileggja
10.000 kókarunnaekrur.
Heimildin The New York Times, News-
week, The Economist, AP.
Bóliviskur lögregliunaður eyðileggur kókaínduft, sem fundist
hefur á búgarði i eigu eiturlyfjabraskara.