Morgunblaðið - 07.08.1986, Page 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. AGUST 1986

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 40 kr. eintakiö.
Skattabylting
Þegar Sovétmenn höfðu bælt niður uppreisnina í Ungverjalandi varð Káldy leiðtogi mótmælenda.

Áhrif kommúnista
innan Lúterska.
heimssambandsins
Breska vikuritið Economist
lýsti yfir því í forystugrein
á dögunum, að skattabylting
væri að hefjast á Vesturlöndum
vegna þeirrar gjörbyltingar,
sem er að verða á skattakerfi
Bandaríkjanna. Economist seg-
ir, að í þessari byltingu felist,
að horfið sé frá kerfi, þar sem
fyrirtækjum og einstaklingum,
sem vegni vel, sé sagt, að skatt-
heimtumennirnir taki um eða
yfir helming af tekjum þeirra,
en þegar á reyni þurfi þeir
ekki að borga skattinn vegna
ýmissa undanþáguákvæða og
undanskotsleiða. í Banda-
ríkjunum sé verið að feta sig
inn á brautir til að dreifa skatt-
byrðinni jafnar en áður og sé
stefnt að því að tekjuskattsti-
gamir verði tveir, 15% og 27%.
Telur Economist, að vegna
þessa muni fýrirtæki jafnt sem
einstaklingar sækjast eftir að
komast frá þeim löndum, þar
sem skattbyrðin er þyngri. Þau
þurfi því að laga sig að þessum
nýju aðstæðum með einum eða
öðrum hætti.
Töluverðar umræður hafa
orðið um skattamál hér á landi
undanfarið vegna nýálagðra
skatta. Sú staðreynd blasir við,
að 13% gjaldenda greiða 67%
af öllum tekjuskattinum en 56%
gjaldenda er í neðsta skattþrepi
og greiða 0,5% af tekjuskattin-
um. Þá gerist það nú, að
skattbyrðin leggst með meiri
þunga en oft áður á einstaka
gjaldendur vegna þess að verð-
bólgnum krónum í launaum-
slaginu fjölgar ekki. Vegna
þess hve átökin við verðbólguna
hafa skilað góðum árangri
finna skattgreiðendur meira en
áður fyrir þeirri misvísun, sem
er á milli skattvísitölu í fjárlög-
um og atvinnutekna. Með
skattvísitölunni er leitast við
að koma í veg fyrir að verð-
lags- og tekjubreytingar létti
eða þyngi skattbyrðina eftir
atvikum. I ár þyngir hún skatt-
byrðina. Þetta lá ljóst fyrir í
apríl, án þess að gripið væri til
gagnráðstafana.
Við álagningu skatta að
þessu sinni hefur verið stigið
skref til að ná í tekjur, sem
áður komu ekki fram til skatts
og segir Þorsteinn Pálsson,
fjármálaráðherra, í Morgun-
blaðsgrein í gær, að til þess
megi rekja yfir 300 milljónir
króna af þeim 650 milljónum,
sem álagning ríkissjóðs skili
umfram það sem fjárlagaáætl-
un gerði ráð fyrir. Betur má
ef duga skal. í apríl síðastliðn-
um lagði íjármálaráðherra
fram skýrslu um störf nefndar,
sem kannaði umfang skatt-
svika. Þar er komist að þeirri
niðurstöðu, að tap hins opin-
bera vegna vangoldinna beinna
skatta og söluskatts megi
áætla um 2,5 til 3 milljarða
króna 1985.
Fjármálaráðherra segir í
grein sinni, að söluskattskerfið
sé því sem næst hrunið, setja
eigi nýja og samræmda tollskrá
og breyta eigi tekjuskattslög-
gjöfinni auk þess sem stað-
greiðsla tekjuskattsins sé enn
í athugun. Hættumar, sem
brenglað skattakerfí hefur í för
með sér, eru margar. Það elur
af sér úlfúð innan lands. Það
dregur úr trú manna á því, að
baráttan fyrir heilbrigðu efna-
hagskerfí án verðbólgu skili
þeim árangri, sem að er stefnt.
Standist íslenska skattakerfið
ekki samkeppni við þær reglur,
sem gilda í öðrum löndum,
fælir það fólk frá því að finna
kröftum sínum viðnám í
landinu. Hér er þörf á skatta-
byltingu ekki síður en annars
staðar. Að henni þarf að vinna
markvisst fyrir opnum tjöldum
og undir hinu gamla kjörorði,
að allir séu jafnir fyrir lögun-
um.
Skólastjóri
Myndlista-
skólans
Við skipan í embætti skóla-
stjóra Myndlista- og
handíðaskóla Islands gekk
Sverrir Hermannsson, mennta-
málaráðherra, fram hjá Torfa
Jónssyni, einum besta vatns-
litamálara landsins, sem hefur
verið settur í.embættið síðast-
liðinn 4 ár Af þessu tilefni
sagði Einar Hákonarson, list-
málari, í Morgunblaðsfrétt:
„Ég er mjög undrandi á þess-
ari ákvörðun Sverris. Ég skil
ekki af hverju ráðherrann tekur
ekki tillit til vilja fræðsluráðs í
Reykjavík, ekki síst þar sem
borgin greiðir tæpan helming
kostnaðar við skólann.“ Bragi
Ásgeirsson, listmálari, segir í
Morgunblaðsgrein í gær:
„Framkoma ráðherra í þessu
máli... ber vott um vanþekk-
ingu og yfírlæti, grófa van-
þekkingu á málefnum skólans
og myndlistarskóla yfir höfuð.“
Morgunblaðið sér ástæðu til
að vekja athygli Sverris Her-
mannssonar á þessum ummæl-
um og telur, að ráðherra hafí
ærna ástæðu til að íhuga þau
gaumgæfilega.
eftir séra Peter
Kankkonen
SUMARIÐ 1984 var sjöunda alls-
herjarþing Lúterska heimssam-
bandsins haldið í Búdapest og
var þetta fyrsta i fyrsta skipti
frá stofnun sambandsins árið
1947 sem þing þess fer fram í
kommúnistaríki. Zoltán Káldy,
biskup frá Ungveijalandi, var
kjörinn forseti Lúterska heims-
sambandsins en alls sóttu
rúmlega 300 fulltrúar þing þetta.
Kosning forseta var hápunktur
þingsins en Káldy mun gegna
þeirri áhrifamiklu stöðu til ársins
1991.
Hlynntur
kommúnistum
Káldy er leiðtogi mótmælenda-
kirkjunnar í Ungverjalandi en
meðlimir hennar eru um 400.000.
Hann situr einnig á þingi og tekur
þátt í störfum utanríkisnefndar
þess. Því er ljóst að náið samband
er milli kirkjunnar manna og stjóm-
valda í Ungverjalandi en svo hefur
þó ekki verið í gegnum tíðina.
Lajos Ordass, fyrrum leiðtogi
mótmælenda í Ungverjalandi og
forveri Káldys, gerði hvað hann gat
til að verja kirkjuna gegn stöðugum
árásum stjómarinnar. Árið 1945
var hann kjörinn biskup en árið
1948 var hann leiddur fyrir svo-
nefndan „verkamannadómstól“ og
dæmdur til fangelsisvistar. Tveimur
ámm síðar var honum vikið úr
embætti og dæmdur í stofufang-
elsi. I kjölfar uppreisnarinnar árið
1956 var fangeisisdómnum aflétt
og tók Ordass aftur við embætti
biskups. Árið 1958 var hann á ný
sviptur embætti. Zoltán Káldy, sem
var kommúnistum þóknanlegur, var
kjörinn biskup.
Kjör Káldys markaði tímamót
fyrir kirkju mótmælenda í Ung-
veijalandi. Gagnstætt Ordass var
Káldy hlynntur fullri samvinnu við
ríkisvaldið samkvæmt forskriftum
kommúnista um starfsemi kirkj-
unnar. Káldy fordæmdi Ordass á
opinberum vettvangi og hvatti
presta, sem almennt höfðu mikið
álit á Ordass, til að binda enda á
öll samskipti við hann.
Þó svo Káldy taki sér orðið
„kommúnismi" aldrei í munn á hann
engu að síður við þá stjómmála-
stefnu þegar hann ræðir um sósíal-
isma. Eftirfarandi tilvitnun sýnir
að Káldy er ekki síður stjómmála-
maður en biskup. Um hlutverk
kirkju mótmælenda í Ungveijalandi
hefur Káldy sagt: „. . . þótt kirkj-
an sinni hlutverki sínu er nauðsyn-
legt að leiðtogar hennar geri sér
grein fyrir að starf hennar fer fram
í landi sem vinnur að uppbyggingu
sósíalismans. Kirkjan viðurkennir
óskorað vald ríkisins innan hins
sósíaliska kerfis.“ Þannig ver Káldy
kommúnismann í Ungveijalandi og
fylgifiska hans; ritskoðun, þrælkun-
arvinnu og yfirráð Sovétríkjanna.
Káldy hefur innleitt nýja guð-
fræði innan lútersk-evangelísku
kirkjunnar í Ungveijalandi. Guð-
fræði þessa nefnir hann „diakonia“
en grundvallarhugmynd hennar er
þjónusta kirkjunnar við samfélagið.
Á áttunda Friðarþingi Ungveija
(Ilungarian Peace Conference) árið
1973 sagði Káldy: „Kirkjur mót-
mælenda eru ekki hlutlausar. Það
er enginn meðalvegur til milli sósí-
alisma og fjármagnshyggju. Við
emm ótrauðir fylgismenn sósíal-
ismans." Eftirfarandi hefur einnig
verið haft eftir Káldy: „Sósíalisminn
mun sigra ijármagnshyggjuna um
víða veröld því sósíalisminn leitar
eftir æðri verðmætum og þjónar
betur hagsmunum einstaklingsins
og samfélagsins alls.“
Signr austur-
blokkarinnar
Þó svo engin regla mæli fyrir um
að forseti skuli kjörinn frá því landi
sem heldur allsheijarþingið hefur
sú hefð engu að síður skapast innan
Lúterska heimssambandsins. Fram-
kvæmdanefnd heimssambandsins
stuðlaði því að kjöri Káldys þegar
ákveðið var að þingið skyldi fara
fram í Ungverjalandi. Áð sögn
Káldy var það eingöngu að þakka
góðu sambandi hans við stjómvöld
í Ungveijalandi að leyfi fékkst til
að halda þingið þar. Káldy vissi
hvernig hann átti að nýta sér að-
stöðu sína og hóf þegar að beijast
fyrir kjöri sínu til embættis forseta.
Hann gaf einnig í skyn að ef honum
yrði hafnað yrði það túlkað sem
vantraust á kirkju mótmælenda í
Ungveijalandi. Þegar undirbún-
ingsnefnd Afríkuríkja kom saman
árið 1983 í Harare í Zimbabwe
varð Ijóst hvert stefndi því nefndin
mælti með Káldy sem forseta
heimssambandsins.
Þegar allsheijarþingið var sett í
Búdapest hafði enginn frambjóð-
andi gefið sig fram gegn Káldy.
Til þess að formleg atkvæða-
greiðsla færi fram var ákveðið að
þeir David Preus, biskup frá Banda-
ríkjunum, og Roger Nostbakken,
prófessor frá Kanada, skyldu einnig
bjóða sig fram til forseta. Hins veg-
ar varð brátt ljóst að hvorugur
þeirra átti möguleika gegn Káldy.
Fjölmargir fulltrúar vildu að næsti
forseti heimssambandsins kæmi frá
einhveiju ríkja Þriðja heimsins en
ekkert slíkt framboð kom fram. Á
síðustu stundu var afráðið að Bodil
Sölling frá Danmörku byði sig fram
gegn Káldy. 1 fyrri umferð kosning-
anna fékk hvorugt þeirra hreinan
meirihluta en svo fór að lokum að
Káldy fékk 173 atkvæði en Bodil
Sölling 124. Að atkvæðagreiðslunni
lokinni var þjóðsöngur Ungvetja-
lands sunginn og síðan var fulltrú-
unum boðið til veislu í þinghúsinu.
Svíþjóð, Finnland og ríki Þriðja
heimsins studdu Káldy auk aust-
antjaldsríkjanna að undanskildum
Austur-Þjóðveijum og Slóvökum.
Margir sérfræðingar telja að með
kjöri Káldys hafi fótunum í raun
verið kippt uiidan kirkju mótmæl-
enda í Austur-Þýskalandi sem þrátt
fyrir þrýsting stjórnvalda gerir hvað
hún getur til að rækja upprunalegt
hlutverk sitt.
Blikur á lofti
í júlímánuði 1984 ritaði Zoltán
Dóka, lúterskur prestur í Ungveija-
landi, opið bréf til ráðamanna innan
Lúterska heimssambandsins þar
sem hann ásakaði Káldy um að rit-
skoða guðfræðileg rit, hóta prestum
og taka stefnumið sósíalismans
fram yfir hlutverk kirkjunnar. Þeg-
ar Dóka ritaði bréf þetta var hann
staddur í Vestur-Þýskalandi en þeg-
ar hann sneri aftur til heimalands
síns svipti Káldy hann umsvifalaust
embætti. Káldy þolir ekki gagnrýni
og prestar, sem ekki hafa sýnt
stefnu kommúnista tilhlýðilega
fylgispekt, hafa verið neyddir til að
láta af störfum.
Þegar Káldy rak Dóka virðist
hann hafa gleymt því að hann var
ekki einungis biskup heldur einnig
forseti Lúterska heimssambands-
ins. Mál þetta vakti mikla athygli
á Vesturlöndum. Káldy neyddist til
að afturkalla embættissviptinguna
þegar kröfur tóku að berast um að
hann segði af sér sem forseti heims-
sambandsins.
Þegar fulltrúar á þinginu í Búda-
pest hugðust ljósrita bréf Dókas
kom í ljós að allar ljósritunarvélarn-
ar sem fundarmenn höfðu aðgang
að voru bilaðar. Samtímis þessu
flykktust óeinkennisklæddir lög-
reglumenn inn í bygginguna.