Morgunblaðið - 07.08.1986, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. ÁGÚST 1986
29
Áhrif Káldys
Auk þess að vera forseti Lúterska
heimssambandsins er Káldy einnig
áhrifamikill innan Kristilega friðar-
þingsins (Christian Peaee Con-
gress) en höfuðstöðvar þess eru í
Prag. Formaður þess er ungverski
biskupinn dr. Károly Tóth. Til
marks um áhrif Sovétmanna má
geta þess að þingið mótmælti ekki
innrás Sovétmanna inn í Tékkó-
slóvakíu árið 1968 og árið 1983
lofaði stofnun þessi Guð fyrir það
réttláta þjóðfélag sem tekist hefði
að skapa í Tékkóslóvakíu í kjölfar
valdaráns kommúnista 35 árum
áður. Kristilega friðarþingið er hlið-
stætt Heimsfriðarráðinu (World
Peace Council) sem fylgir stefnu
Sovétríkjanna og hefur höfuðstöðv-
ar í Helsinki í Finnlandi. Forseti
þess er indverski kommúnistinn
Romesh Chandra en hann hefur
m.a. verið sæmdur Lenínorðunni.
Heimsfriðarráðið var sett á stofn
samkvæmt skipun Stalíns á fimmta
áratugnum og voru höfuðstöðvar
þess fluttar bæði frá Austurríki og
Frakklandi vegna ásakana um und-
irróðursstarfsemi.
Frá sjónarhóli kommúnista hlýt-
ur kjör Káldys að teljast ákaflega
mikilvægt. Með því gefst austan-
tjaldsríkjunum tækifæri til að hafa
Zoltán Káldy er sagður stunda
ritskoðun og ógna prestum.
áhrif innan Lúterska heimssam-
bandsins auk annarra alþjóðlegra
samtaka. Kommúnistaríkin munu
freista þess að fá samtök þessi til
að taka ekki beina afstöðu gegn
sjónarmiðum Sovétmanna. Þar sem
Norðurlöndin, Vestur-Þýskaland og
Bandaríkin eru áhrifamikil innan
Lúterska heimssambandsins mun
Káldy ekki takast að steypa sam-
tökin í sama mót og Kristilega
friðarþingið. Til þess að vega upp
á móti áhrifum Káldys kaus fram-
kvæmdanefndin Gunnar Stálsett
sem aðalritara en hann hefur gegnt
starfi formanns norska Miðflokks-
ins sem telja má hægra megin við
miðju í norskum stjórnmálum.
Þar sem Káldy er dyggur fylgis-
maður kommúnismans og telur
markmið hans „háleitari" en mark-
mið fjármagnshyggjunnar má
vænta þess að hann beiti áhrifum
sínum sem forseti heimssambands-
ins í eftirfarandi tilgangi:
Hann mun stuðla að því að
Lúterska heimssambandið gagn-
rýni ekki Sovétríkin eða önnur
austantjaldsríki.
Á þinginu í Búdapest minntust
fulltrúar ekki á ofsóknir þær sem
leiðtogar hinna ýmsu trúarhreyf-
inga sæta í kommúnistaríkjunum.
Svo virðist sem fulltrúarnir hafi
komið sér saman um þetta til að
styggja ekki Kájdy og stjórnvöld í
Ungveijalandi. Árið 1975 ályktaði
Alkirkjuráðið um ofsóknir á hendur
kristnum mönnum í ríkjum Austur-
blokkarinnar. Káldy og fleiri kirkju-
Ieiðtogar austantjalds skrifuðu
Alkirkjuráðinu bréf þar sem m.a.
sagði:„ . . . við vonum að í framtí-
ðinni muni Alkirkjuráðið ekki lítils-
virða stöðu kirkjunnar í hinum
sósíalisku Iöndum.“
Hann mun beita sér fyrir sam-
þykktum innan Lúterska heims-
sambandsins þar sem sjónarmið-
um Bandaríkjanna og
Vesturlanda er mótmælt.
Þannig munu kommúnistaríkin
freista þess að beina sjónum heims-
byggðarinnar frá mannréttinda-
brotum stjórnvalda austan
járntjaldsins.
Hann mun leita eftir samneyti
við áhrifamikla menn á Vestur-
löndum, t.a.m. biskupa, sem
hugsanlega geta haft áhrif á al-
mcnningsálitið í viðkomandi
löndum.
Tilgangurinn er sá að sveigja
almenningsálitið til fylgis við Sovét-
menn og um leið gera það andstætt
Bandaríkjamönnum. Þetta á ekki
síst við um friðarhreyfinguna, sem
nú teygir arma sína langt inn í rað-
ir kirkjunnar manna á Vesturlönd-
um. Þessir menn geta augljóslega
haft áhrif á almenningsálitið sem
aftur getur þrýst á Bandaríkjastjóm
og leitt til afvopnunar og fækkunar
í her Bandaríkjamanna á megin-
landi Evrópu. Þar með gæfist
Sovétmönnum tækifæri til að auka
áhrif sín í Vestur-Evrópu.
Þegar Lúterska heimssambandið
var stofnað árið 1947 var yfirlýstur
tilgangur þess m.a. sá að veita
mótmælendum í austantjaldsríkjun-
Lajos Ordass, fyrrum leiðtogi
mótmælenda í Ungveijalandi.
Hann þýddi Passíusálmana á
ungversku.
um stuðning í baráttu þeirra gegn
ofríki stjómvalda. Ljóst er að kjör
Káldys markar þáttaskil í starfi
samtakanna.
Heimildir: Eibner, John V. „Lajos
Ordass: Prophet, Patriot or Reaction-
ary? í ritinu Religion in Communist
Lands, 11 bindi No 2, 1983, blaðsíður
178-187.
Eibner, John V., „Zoltán Káldy: A
New Way for the Church in Social-
ism?“ í ritinu Religion in Communist
Lands, 13. bindi, No 1, 1985,blaðsíður
33-47.
Gösta Hultén/Jan Samuelsson,
„Omaka par - om Sovjetisk försök att
páverka och infiltrera svenska kyrk-
or“, 1985, blaðsíður 56-58, 62-63,
101, 132.
Peter Kankkonen, „Finlandisering-
en — „frivillig underkastele", 1979,
blaðsíður 87-88 og 126-127.
Lászlo G. Terray, „Han kunne ikke
annat. En bok om den ungarske bisk-
op Lajos Ordass." 1984.
Die VII Vollversammlung des Lut-
erischen Weltbundes in Budapest, í
Glaube der 2. Welt, No 9, 1984, blað-
síður 16-23.
Napról Napra, Dagblað sjöunda
allsheijarþings Lúterska heimssam-
bandsins í Búdap>est, 22.7-5.8. 1984.
Steht die Ungarische Luterische
Kirche vor einem Kirchenkampf? í
Glaube der 2. Welt, No 3, 1985, blað-
síður 27-28.
Sænska kirkjuritið (Svenska kyrk-
ans Tidning) No 24,1983 blaðsíða 8.
Séra Peter Knnkkonen er lút-
erskur prestur í Helsinki í Finn-
landi. Grein þessa snmdi séra
Kankkonen fyrir upplýsingaþjón-
ustuna „Exchange sem starfarí
tengslum viðhina virtu ogóháðu
stjórnmálastofnun Freedom
House í New York.
AF ERLENDUM VETTVANGI
EFTIR JÓHÖNNU KRISTJÓNSDÓTTUR
Sri Lanka:
Er samkomulag
loksins í augsýn?
ÞRJÚ ár eru nú liðin síðan óeirðir tamila og sinhalesa á Sri
Lanka brutust út fyrir alvöru eftir að lengi hafði verið heitt í
kolunum. Á þessum tíma sem liðinn er hefur hvað eftir annað
komið til heiftarlegra bardaga, eins og margsinnis hefur verið
skýrt frá í fréttum og greinum. Stundum hefur útlitið verið þann-
ig, að engin alvara væri að baki þeirri viðleitni, sem ráðamenn
segjast sýna, til að koma á jafnvægi, að ekki sé nú minnst á jafn-
ræði milli sinhalesa og minnihlutahópsins tamila. Jayawardene
forseti hefur að vísu verið óspar á yfirlýsingar og um tíma leit
út fyrir að Rajiv Gandhi, forsætisráðherra Indlands, myndi verða
eitthvað ágengt í málamiðlunartilraunum sínum. En brátt fór
allt aftur í sama farið og hryðjuverk voru framin og bardagar
brutust út.
o
amkvæmt því sem Manik
de Silva, sérlegur frétta-
maður og greinahöfundur ritsins
Far Eastern Economic Review,
segir í síðasta hefti eru nú ein-
hver teikn á lofti um að samningar
verði hafnir á þeim grundvelli sem
aðilar geta sætt sig við. Junius
Jayawardene forseti hefur að und-
anförnu lagt sig í framkróka að
leita raunhæfra úrræða og rætt
við marga fulltrúa sinhalesa og
tamila. Jayawardene virðist nú í
fyrsta sinn reiðubúinn að gera
einhveijar þær ráðstafanir í mál-
efnum tamila, sem tryggði þeim
jafnrétti á við sinhalesa. Án þess
þó að ganga það langt að sin-
halesar rísi upp á afturfæturna.
Stærstu stjórnmálaflokkar lands-
ins styðja Jayawardene og hann
hefur talið þá á að vinna að því
með sér að komast að sómasam-
legri lausn. Indveijar hafa á nýjan
leik ákveðið að veita Jayawardene
stuðning, eftir að hann hefur ber-
sýnilega getað sannfært Gandhi
um að alvara væri nú loksins að
baki. Hins vegar stendur Jayaw-
ardene enn andspænis því að geta
ekki fengið Frelsisflokk Sri Lanka
til liðs við sig þrátt fyrir heilmikl-
ar tilraunir í þá átt. Forsvarsmað-
ur þess flokks er Sirimavo
Bandaranaike, fy rverandi for-
sætisráðherra land ins. Hún hefur
lýst yfir andstöðu \ ð allar tillögur
sem hníga í þá átt :ð gerðar verði
einhveijar „tilslakanir gagnvart
skæruliðum" eins og Bandarana-
ike orðar það.
í fyrstu ræðunni sem Jayaw-
ardene flutti opinberlega síðan
hann hóf beinar samningaviðræð-
ur við Sameinaða tamilska frelsis-
flokkinn, sem er öflugasti flokkur
tamila og margir forystumenn
hans höfðu flúið í útlegð til Ind-
íands síðustu þijú ár, kom fram
að forsetinn ætlar ekki að bera
„tillögupakkann“, eins og hann
kallar hugmyndir sínar, undir
þjóðaratkvæði. Bandaranaike hef-
ur hins vegar krafizt þess.
Jayawardene segist vera
ánægður með þær undirtektir sem
hugmyndir hans hafí fengið í við-
ræðum við tamila og eins og geta
má nærri hefur hann ráðfært sig
við foringja helztu
sinhalesa-flokkanna svona
samtímis.
Þær hugmyndir eru að nokkru
leyti eftir indverskri fyrirmynd,
komið verði upp eins konar fylkj-
um í landinu sem hafi verulega
sjálfsstjórn í ákveðnum málum,
en lúti samt yfirstjóm ríkisstjórn-
arinnar í Colombo. Hvert fylki
myndi velja sér landstjóra, forsæt-
isráðherra, og hann skipaði með
sér eins konar ráðuneyti, og hvert
fylki hefði sína löggjafarsam-
kundu. Bandaranaike segir að
ekkert sé í þessum tillögum Jay-
awardene sem tryggi að friður
og samlyndi verði. Hún hefur
nýlega sagt í bréfí til forsetans,
að þrátt fyrir þetta muni valda-
og kynþáttabarátta halda áfram
og auk þess að innbyrðist barátta
væri í fylkjunum væri líklegt að
ýmis fylki myndu svo vilja seilast
til enn frekari áhrifa og reyna að
ná ítökum í næstu fylkjum. Og
þannig koll af kolli. Máli sínu til
stuðnings hefur Bandaranaike
bent á að ekki ríki aldeilis kyrrð
og friður á Indlandi þrátt fyrir
þetta fyrirkomulag og Jayaward-
ene hefur vissulega viðurkennt
að aldrei sé hægt að gulltryggja
að friður komist á.
Stjórnvöld í Colombo hafa sagt
að verði hið nýja fyrirkomulag
ákveðið á Sri Lanka muni það að
Frá Sri Lanka
vísu kosta mjög mikið fé. Ronnie
de Mel, fjármálaráðherra Sri
Lanka, segir að efnahagur lands-
ins sé nánast í rúst og þessi
aukaútgjöld geti orðið til að
þyngja byrðamar á rýmm ríkis-
kassa. Á hinn bóginn hefur hann
fyrir sitt leyti mælt með að þetta
verði gert. „Friðurinn verður ekki
metinn til fjár,“ segir de Mel. „Ef
ekkert verður að gert er eins
hægt að afskrifa Sri Lanka.“ Og
hann hefur einnig sagt að þeir
sem sýni andstöðu við þessar að-
gerðir muni verða skráðir í
sögunni sem föðurlandssvikarar.
Fjármálaráðherrann hefur átt
langa fundi með fulltrúum Sam-
'einaða tamilska frelsisflokksins
og kveðst hafa orðið var við að
innan raða hans séu menn fúsir
til að leggja á sig auknar byrðar.
Forystumaður Sameinaða tam-
ilska flokksins, Appapillai Amirt-
halingam, hefur einnig sagt að
hann vonist til að herskáir tam-
ilar, öðru nafni skæruliðar, muni
sætta sig við þetta fyrirkomulag.
Hann hefur á hinn bóginn sagt
að hann hafi ekki umboð til að
tjá sig fyrir þeirra hönd. „Þetta
nýtur varla 100 prósent stuðn-
ings,“ segir Appapillai „en við
bindum vonir við að menn sjái að
þetta gæti leitt til að réttlætið
sigraði."
Óskandi er að hinir bjartsýnu
og velviljuðu hafí betur í þessu
máli og friður og eindrægni verði
ríkjandi á ný á þessari hijáðu og
fögru eyju.
(Heimildir Far Eastern
Economic Review)