Morgunblaðið - 16.08.1986, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. ÁGÚST 1986
Hvalveiðar og það að vera
sjálfum sér samkvæmur
eftir Margréti
Þorvaldsdóttur
Það hlýtur að vera mörgum undr-
unarefni hvernig lítil eyþjóð sem
berst í bökkum fjárhagslega ætlar
að leggja alla lífsafkomu þjóðarinn-
ar að veði fyrir nánast ekki neitt.
Það er nú gert með þessari ein-
stæðu meðferð á hvalveiðimálum
sem við nú höfum verið vitni að.
I dag verður ekki séð hve alvaj--
legar afleiðingarnar verða, en eitt
er víst að skuggi þessa máls mun
fylgja okkur lengi.
Hin neikvæða landkynning sem
við nú stöndum að hefur orðið til
vegna eindæma þverúðar sumra og
aðskiptaleysis okkar hinna.
Við erum þjóð sem lengi hefur
haft tilhneigingu til að framkvæma
fyrst og hugsa síðar. Þar sem sú
leið hefur reynst mörgum örlagarik
er rétt að rifja upp nokkur veiga-
mikil atriði áður en við töpum áttum
alveg.
Hvalveiðimálið varð ekki vanda-
mál fyrr en sjávarútvegsráðherra
ákvað að hafa að engu samþykkt
þingmanna okkar, á sjálfu löggjaf-
arþingi Islendinga, Alþingi, um
stöðvun hvalveiða Islendinga í
nokkur ár.
Hann boðaði áframhaldandi veið-
ar — í nafni vísindanna, — eða eins
og skýrt var frá í erlendum blöðum;
Þjóðir sem leitað hafa að leiðum til
að fara í kring um bannið hafa nú
fundið smugu, og var þar átt við
ísland og Suður-Kóreu.
Haft var eftir ráðherra land-
búnaðar- og sjávarútvegsmála í
Japan á þessum tíma, að japanska
stjómin myndi gera allt til að fínna
leiðir til að viðhalda hvalveiðum
þjóðarinnar, hvort sem það yrði í
nafni vísinda eða einhvers annars.
Þar létum við illa blekkjast. Japan-
ir skiptu um skoðun þegar þeim var
ljóst hver áhættan yrði fyrir þeirra
eigin efnahag.
Ein aðal ástæðan fyrir því að
hvalveiðum okkar hefur verið mót-
mælt svo kröftulega er sú, að
komist íslendingar upp með að
virða ekki bann hvalveiðiráðsins við
að veiða hvali í ábataskyni, munu
aðrar þjóðir ekki telja sig bundnar
af samþykktum ráðsins um veiði-
bann.
Það myndi, innan fán-a ára, þýða
útrýmingu hvalategunda á öðmm
hafsvæðum.
En hvað koma hvalir á öðrum
hafsvæðum okkur við?
Hvalir eru okkar eign um leið
og þeir synda inn í íslenska físk-
veiðilögsögu, — rétt eins og fiskur-
inn!
Það tók áratugi að fá rétt okkar
til útfærslu fiskveiðilögsögu og
fisksins á miðum við landið viður-
kennda. Þann árangur eigum við
ötulli framgöngu Hans G. Andersen
sendiherra að þakka svo og fram-
sýnum stjómmálamönnum.
En minni okkar er skammvinnt.
Nú virðast þau rök löngu gleymd
sem sterkust reyndust og áhrifa-
mest í baráttunni gegn „ábatasjón-
armiðum ágengra veiðiþjóða".
„Verndun“ kölluðum við þau þá.
Baráttan undir stefnunni „Fiski-
stofnarnir við ísland eru í hættu“
sannfærði umheiminn og réttlætti
aðgerðir okkar.
Við erum þjóð, sem áþreifanlega
fann fyrir því að náttúruauðlindir
eru ekki óþijótandi og gerðum við
því strangar kröfur til þess að höml-
ur yrðu settar á veiðar erlendra
þjóða á fiskimiðum við landið.
— Þannig urðum við eftir-
breytniverð fyrirmynd þeim er nú
beijast fyrir varðveislu náttúruauð-
linda.
Hvernig má það þá vera, að þjóð
okkar sem á lífsafkomu sína undir
því að aðrar þjóðir virði alþjóða-
samninga um fískveiðitakmarkanir
við landið, telur sig nú ekki bundna
af öðrum veiðisamningum á al-
þjóðavettvangi?
Þessar hvalveiðideilur eru nú
orðnar mun alvarlegri og óheilla-
vænlegri fyrir okkur en áður og ná
langt út fyrir veiðar á hvölum. Þær
snerta heiðarleika okkar og áreið-
anleika í samningum á alþjóðavett-
vangi.
Sjávarútvegsráðherra stóð að
samningi í Malmö um að hvalafurð-
imar færu til neyslu innanlands —
en lýsti því svo yfir við heimkomu,
að hann gæfi sér þann skilning á
samkomulaginu, að við gætum selt
erlendis þær hvalafurðir sem lands-
menn neyttu ekki.
Það sá hvert mannsbarn að þar
var staðreyndum snúið við, enda
var það einmitt þetta túlkunaratriði
sem valdið hefur vandræðum í sam-
skiptum okkar við aðrar þjóðir, svo
ekki sé meira sagt.
Gagnkvæmt traust er byggt á
heiðarleika í viðskiptum manna og
þjóða. Glatað traust í samskiptum
við aðrar þjóðir getur tekið kynslóð-
ir að endurheimta. Að fara fijáls-
lega með staðreyndir er hættulegur
leikur sem við tökum ekki alltaf
alvarlega. En það gera aðrir.
Eg brást illa við fyrir nokkrum
árum þegar erlendur maður, sem
hér bjó, dró athygli rnína að þessum
þjóðareinkennum Islendinga.
Hann sagði: „íslendingar em
ekki heiðarlegir."
„Hvað áttu eiginlega við,“ spurði
ég og firrtist við.
„Eg á ekki við að þeir taki hluti
óftjálsri hendi," sagði hann. „Þeir
eiga oft til að fullyrða sannleiks-
gildi atvika, jafnvel þó báðir aðilar
viti betur." Og hann bætti við: „Þeir
gefa jafnvel loforð sem þeir ætla
sér ekki að standa við.“
Þessir mannlegu veikleikar, sem
ef til vill má flokka undir skort á
kjarki til að takast á við vandamál
á hveijum tíma, hafa sennilega
fylgt og þjóð okkar frá upphafí.
Fornbókmenntir okkar taka
þessa þætti fyrir á mjög áhrifamik-
inn hátt, en enginn þó jafn snilldar-
lega og hinn magnaði höfundur
Njálu.
Á Njáluslóðum fyrir skömmu var
rætt um siðfræði Njálu. Bent var
á, að þegar Gunnar á Hlíðarenda
hafí ákveðið að fara ekki utan,
hafí hann verið að ganga á bak
orða sinna. Hann hafi þar svikið
þann samning sem hann hafði áður
gert.
Upphaf hans ógæfu var er hann
hafði tveim sinnum vegið í sama
knérunn. Það er, hann hafði vegið
tvo menn sömu ættar. En svo alvar-
legt var lögbrot Gunnars að hann
er lýstur sekur skógarmaður; óal-
Margrét Þorvaldsdóttir
„Hvalveiðimálið varð
ekki vandamál fyrr en
sjávarútvegsráðherra
ákvað að hafa að engn
samþykkt þingmanna
okkar á sjálfu löggjaf-
arþingi Islendinga,
Alþingi, um stöðvun
hvalveiða Islendinga í
nokkur ár.“
andi, ófeijandi og óráðandi öllum
bjargráðum. Njáll vinur hans á
Bergþórshvoli fékk dómnum breytt
í sátt eða samning og áttu þeir
Kolskeggur og Gunnar að dvelja
utan í 3 vetur.
Njáll segir að hann muni virðing-
ar hafa af utanförinni, „en ef þú
ferð eigi utan og rýfur sætt þína
þá munt þú veginn verða hér á landi
og er það illt að vita þeim er vinir
þínír eru.“ Gunnar kvaðst ekki ætla
að ijúfa sættina.
Mjög hafa verið á lofti höfð orð
Gunnars af Markarfljótseyrum.
„Fögur er hlíðin .. .“ Þau hafa ver-
ið túlkuð sem fómfús ættjarðarást.
Færri orð hafa fallið um svör
Kolskeggs þegar Gunnar reynir að
fá hann til að hætta við förina.
Hann svaraði: „Hvorki skal ég á
þessu níðast eða öðru því sem mér
hefur verið til trúað . . .“ Sagan
segir að Kolskeggi hafí famast vel.
Aftur á móti leiddu svik Gunnars
við samninginn ekki aðeins ógæfu
yfir hann sjálfan, heldur einnig þá
sem honum höfðu treyst, vini hans
og íjölda annarra manna. Sagan
lýsir því á áhrifamikinn hátt hvem-
ig þessi atvik urðu til þess að leiða
eina ógæfu af annarri yfir söguper-
sónurnar og marka grimm örlög
þeirra.
Njála höfðar ekki síður til lesenda
nú í dag en til lesenda fyrri alda,
svo sígild er hún. Þrátt fyrir að
sögusvið sé annað og vopn önnur
eru skapgerðareiginleikar söguper-
sónanna, rás viðburða og samhengi
örlagaþráða merkilega lík því sem
ber fyrir í nútíma þjóðfélagi.
Vera má að tilgangur hins glögga
mannþekkjara, höfundar Njálu, hafi
verið að draga fram svo sterka lýs-
ingu af brotum á siðareglum
þjóðfélags, að lesendur sögunnar
gætu dregið af henni lærdóm.
Við gætum dregið þann lærdóm
af sögunni, að hugsa fyrst hvaða
áhrif örlagamiklar ákvarðanir í
mikilvægum málum gætu haft á líf
annarra, áður en fullnægt er per-
sónulegum metnaði.
I ákvarðanatöku um framtíð
hvalveiða má gjarnan hafa það at-
riði hugfast, því ljóst er að veiðarnar
munu hvorki verða okkur til auðs
né virðingar.
Það sem tekist hefur með með-
ferð þeirra mála er að rýra traust
okkar út á við. Á sama tíma hefur
verið ýtt til hliðar öðmm knýjandi
vandamálum, sem snerta fiskiðnað-
inn í landinu.
Á síðustu áratugum hefur verið
gengið gengdarlaust á margar nátt-
úruauðlindir. Af þeirri þróun hafa
menn verulegar áhyggjur. Það sem
ýtir undir áhyggjumar er að spár
séi-fræðinga hafa oft reynst rangar.
Eftir kjarnorkuslysið í Rússlandi
hefur mönnum orðið enn betur ljóst
en áður að við jarðarbúar búum
allir við sömu lífkeðjuna og fyrir
henni erum við samábyrg — því ber
okkur að umgangast lífríki náttúr-
unnar með varúð. Hvarf síldarinnar
við ísland er okkar áminning.
Við eigum því að láta af hvalveið-
uni í bili og verða sjálfum okkur
samkvæm í ákvarðanatöku.
Höf undtir ritar fastan dálk í blaðið.
Staksteinar
í g’lerhúsi
eftir Finn Ingólfsson
í Staksteinum Morgunblaðsins,
miðvikudaginn 13. ágúst sl., er eins
og svo oft áður kastað staksteinum
úr glerhúsi og sem fyrr er gijótkast-
arinn ekki nefndur. Svo sem marka
má af lestri greinarinnar hefur það
farið fyrir bijóstið á Morgunblað-
inu, að ungir framsóknarmenn skuli
ætla að móta stefnu Framsóknar-
flokksins í umhverfísmálum.
Framsóknarflokkurinn verður
þannig fyrstur íslenskra stjóm-
málaflokka til að móta heilsteypta
stefnu í þeim málaflokki.
Málaf lokkur sem
huga þarf að
Við íslendingar erum að mestu
lausir við dæmigerð mengunar-
vandamál þéttbýlla iðnríkja. Það er
ekki sjálfgefið að svo muni verða
um alla framtíð. Aðeins með ár-
vekni og ákveðinni stefnu í stjóm
umhverfísmála getum við bægt
þeim hættum frá, sem mengun
getur haft á lífíð í þessu landi.
Umhverfísmálin fléttast mjög sam-
an við efnahagslegar undirstöður
þjóðarbúsins, sérstaklega í land-
búnaði, matvælaframleiðslu og
ferðaþjónustu.
Af hverju Petra Kelly?
Framsóknarflokkurinn er fijáls-
lyndur flokkur og innan flokksins
er víðsýnt fólk, tilbúið til að hlusta
á og kynnast sjónarmiðum annarra,
þó svo að fyrirfram sé vitað að þau
muni ekki í öllum tilfellum falla að
skoðunum allra flokksmanna.
Ástæðan fyrir því að Petm Kelly
er boðið til íslands á þing SUF er
ekki sú, að skoðanir framsóknar-
manna og hennar falli saman,
heldur hitt að það er öllum til góðs
að kynnst öðrum sjónarmiðum en
sínum eigin. Ungir framsóknar-
menn hafa fengið fyrirlesara úr
öðrum flokkum, t.d. Sjálfstæðis-
flokknum, á ráðstefnur sína og
hafa sumir talað þar af nokkurri
skynsemi. Petru Kelly er boðið á
þing SUF til að ræða um umhverfis-
mál, en ekki varnar- og öryggismál.
Stefna Sambands ungra framsókn-
armanna í vamar- og öryggismál-
um var mörkuð á síðasta þingi SUF
í Vestmannaeyjum, en ungir fram-
sóknarmenn munu hins vegar
hlusta á Petru Kelly, ef hún hefur
áhuga á að kynna sínar skoðanir á
varnar- og öryggismálum. Það er
alveg ástæðulaus ótti hjá Morgun-
blaðinu að halda að Petra Kelly
breyti varnar- og öryggismála-
stefnu Framsóknarflokksins.
Framsóknarmenn móta
sína stefnu sjálfir
Hægt er að taka undir þau sjón-
armið sem hvað eftir annað hefur
verið hamrað á í Morgunblaðinu,
að ekki beri að rugla saman vam-
ar- og öi-yggismálum þjóðarinnar
og viðskiptahagsmunum. Sama
gildir um það, að ekki ber að rugla
saman varnar- og öryggismálum
og umhverfísmálum.
Petru Kelly er ekki boðið á þing-
ið til að móta stefnu Sambands
ungra framsóknarmanna í um-
hverfismálum, heldur til að kynna
ný sjónarmið, sjónarmið sem fróð-
legt er að kynnast, þó vitað sé að
þau sjónarmið séu mjög mótuð af
þeim heimi sem forystumenn og
þingmenn Græningja í Vestur-
Þýskalandi lifa í. Ungir framsókn-
armenn munu síðan sjálfír ákveða,
hvort þeir vilji gera þau sjónarmið
að sínum. Framsóknarmenn hafa
ekki og munu ekki kaupa sín
stefnumál erlendis frá líkt og Sjálf-
stæðisflokkurinn gerir.
Verndað hugmynda-
fræðilegt umhverfi
Þau sjónaiTnið sem fram komu í
þessari Staksteinagrein Morgun-
blaðsins, að halda beri flokksmönn-
um í vernduðu, hugmyndfræðilegu
umhverfí, hljóta að vera lesendum
Morgunblaðsins og kjósendum
Sjálfstæðisflokksins umhugsunar-
efni. Slík sjónarmið hélt ég að
fyrirfyndust aðeins á einum stað í
veröldinni, austur í Sovétríkjunum.
Fróðlegt er að heyra að slík sjónar-
mið skulu nú vera orðin allsráðandi
í Sjálfstæðisflokknum.
Einokun íslenskrar
tungu
í þessari sömu Staksteinagrein í
Morgunblaðinu eru kjörorð þings
Sambands ungra framsóknar-
manna líka gert að umtalsefni.
Kjörorð þingsins verður „Fram-
sóknarflokkurinn — afl nýrra tírna".
í Morgunblaðinu er það fullyrt að
27. þing Sambands ungra sjálf-
stæðismanna, sem haldið var í
Reykjavík í september 1983, hafí
borið yfirskriftina „Afl nýrra tíma“.
Það kann vel að vera rétt og ekk-
ert er við því að segja, en lítið hefur
farið fyrir því afli. En er það nú
ekki fulllangt gengið, þegar „boð-
beri frelsisins" vill einoka íslenska
tungu?
Þing Sambands ungra framsókn-
armanna, sem haldið var í Vest-
mannaeyjum haustið 1984, bar
yfírskriftina „Ný sókn með Fram-
sókn“. Meginumfjöllunarefni þess
þings voru atvinnumálin. í fram-
haldi af því mótaði Framsóknar-
flokkurinn í nóvember 1984
einhveija djörfustu og róttækustu
stefnu í atvinnumálum sem mörkuð
hefur verið hér á landi. Hún bar
yfírskriftina „Nýsköpun atvinnulífs
Finnur Ingólfsson
„Ástæðan fyrir því að
Petru Kelly er boðið til
íslands á þing SUF er
ekki sú, að skoðanir
framsóknarmanha og
hennar falli saman,
heldur hitt að það er
öllum til góðs að kynn-
ast öðrum sjónarmiðum
en sínum eigin.“
— sókn til bættra lífskjara". Það
hefur aldrei hvarflað að Framsókn-
armönnum, að þeir gætu einokað
þessi kjörorð að hluta til eða í heild
sinni. Á landsfundi í april 1985
gerði Sjálfstæðisflokkurinn síðan