Morgunblaðið - 16.08.1986, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. ÁGÚST 1986

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Arvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Askriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 40 kr. eintakiö.
Þæft um kjarnorku-
vopnaleysi
Umræðum á nýafstöðnum
fundi utanríkisráðherra
Norðurlanda um kjarnorku-
vopnalaust svæði lyktaði á þann
veg, að forstöðumönnum stjóm-
máladeilda utanríkisráðuneyt-
anna var falið að kanna, hvort
ástæða sé til að skipa nefnd
embættismanna til að ræða efn-
islega um hugmyndina um
kjamorkuvopnaleysi. Að frá
þessu sé skýrt í fréttatilkynn-
ingu eftir fundinn sýnir, að
ráðherrarnir eru meira að hugsa
um ímyndað almenningsálit en
málefnið sjálft, þegar tilkynn-
ingin er samin. Það er hlutverk
fyrrgreindra forstöðumanna að
undirbúa utanríkisráðherrafund-
ina og semja drög að dagskrá
þeirra. A fundi ráðherranna hér
í Reykjavík í mars verður tillaga
danska þingsins um skipan sér-
stakrar embættismannanefndar
í þriðja sinn til umræðu. Þá á
sem sé að liggja fyrir álit ann-
arra embættismanna á því, hvort
ástæða sé að skipa starfsbræður
þeirra eða jafnvel þá sjálfa í sér-
staka nefnd til að ræða málið
frekar.
Til marks um fmmskóg og
flækjur þessa máls á hinum nor-
ræna samstarfsvettvangi má
nefna, að Steingrímur Her-
mannsson, forsætisráðherra,
taldi eftir fund með norrænum
starfsbræðrum sínum skömmu
fyrir fund utanríkisráðherranna,
að margrædd embættismanna-
nefnd væri kominn á laggimar.
Var þessu fagnað sérstaklega í
forystugrein Þjóðviljans um
Berlínarmúrinn! Hér var um mis-
skilning Þjóðviljans og forsætis-
ráðherra að ræða eins og
niðurstaða utanríkisráðherranna
sýnir. Meðal þess sem flækir
þetta mál er afstaða Alþingis,
en þar var samþykkt fyrir rúmu
ári, að kjamorkuvopnaleysið
skyldi ná til svæðis í Norður-
Evrópu frá Grænlandi til Úral-
fjalja.
Áke Sparring, fyrrverandi for-
stöðumaður sænsku utanríkis-
stofnunarinnar, vakti athygli á
því í Morgunblaðsgrein fyrir
skömmu, að kjamorkuvopna-
laust svæði á Norðurlöndunum
þjóni hagsmunum Sovétmanna
jafnt á stjómmála- sem hernað-
arsviðinu. Þeir hafi ótvíræða
yfirburði í venjulegum herafla í
Norður-Evrópu. Samkomulag
um að Norðurlönd yrðu ekki
varin með kjamorkuvopnum
hefði óhjákvæmilega í för með
sér, ætti hemaðarlegt jafnvægi
að haldast, að Norðurlönd yrðu
að efla hefðbundinn herafla sinn
„eða, það sem betra væri, að
Sovétmenn skæru niður þann
herafla, sem beint er gegn
Skandinavíu". Vekur Sparring
sérstaka athygli á þeirri áherslu,
sem Sovétmenn hafa lagt á það
undanfarið, að ráða yfir venju-
legum herafla, sem nota má til
skyndiárása. Telur hann brýnna
fyrir Norðurlönd, að huga að
því, hvemig útiloka megi hætt-
una á skyndiárás frá Sovétríkj-
unum, en þæfa áfram um
kjamorkuvopnalaust svæði í
löndum, þar sem engin kjam-
orkuvopn em.
Norrænir stjómmálamenn
hafa vissulega talað nógu lengi
um kjamorkuvopnalaust svæði á
Norðurlöndunum án þess að
komast að niðurstöðu. Sé hugað
að efnislegri hlið málsins eru þær
umræður sigldar í strand. Þá
grípa stjómmálamennimir til
þess gamalkunna úrræðis að
setja nefnd í málið. Hreinlegast
væri, að þeir lýstu yfir því, að
umræðumar síðustu misseri
sýndu, að skynsamlegast væri
að taka málið af dagskrá en
þess í stað yrði sameiginlega
hugað að þeim hættum, sem að
Norðurlöndum steðja, ef kæmi
til átaka með venjulegum vopn-
um.
Höfðingleg
• •• t*
gjof
Frú Jacqueline Picasso ekkja
hins heimskunna lista-
manns, Pablos Picasso, hefur
gefið frú Vigdísi Finnbogadóttur
forseta íslands það listaverk,
sem vakti hvað mesta athygli á
Picasso-sýningu Listahátíðar á
Kjarvalsstöðum í sumar. Verkið
heitir Jacqueline í höfuðið á gef-
anda þess. Að það skuli nú
afhent forseta Islands að gjöf
af fyrirsætunni sjálfri sýnir ein-
staka höfðingslund og vinarhug.
Forseti Islands hefur tekið við
listaverkinu fyrir hönd íslensku
þjóðarinnar. Ástæða er til að
taka undir það með frú Vigdísi
Finnbogadóttur forseta Islands,
að þessi gjöf er einstakur at-
burður fyrir íslensku þjóðina.
Það eitt að ekkja Picassos
varð við þeim tilmælum fram-
kvæmdanefndar Listahátíðar
fyrir milligöngu Eirós að senda
verk manns síns til íslands, sýndi
góðan hug í garð Islendinga.
Að kynnin hafí orðið með þeim
hætti, sem hin mikla gjöf stað-
festir, er ekki síður fagnaðarefni
en að fá að sýna og sjá verk
Picassos á Kjarvalsstöðum.
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 350. þáttur
Ég hafði áður vitnað til bréfs
Magnúsar Jónssonar í Hafnar-
fírði, varðandi rímnabragar-
hætti, en læt nú verða af því
að birta meginefni þess:
„Gísli Jónsson.
I aprílmánuði síðastliðnum
skrifaði ég þér lítilsháttar til,
m.a. um orðið kannske og um
morguns-ár og hrognkelsi, svo
að eitthvað sé tínt til, og þú
varst sammála mér um flest
atriðin.
Ég er svifaseinn að öllu og
ætlaði ekki að vetja meiri tíma
til bréfaskrifta um íslenskt mál
að sinni. En nú er mér gerður
sá „óleikur“ laugardaginn 28.
júní í þættinum, að farið er út
í rímnabragfræði. Það er fyrir
mér að ýmsu leyti svo heillandi
efni, að ég get bókstaflega ekki
látið vera að setjast við ritvél-
ina.
Þú talar um þijár meginættir
rímnabragarhátta og nefnir ein-
kenni þeirra. Ég veit ekki hvort
rétt er að tala um meira en
tvær meginættir, þ.e. að fer-
skeytluætt og stafhenduætt
væru sameinaðar. Þú talar um
að fyrsta ættin einkennist með-
al annars af víxlrími, en önnur
ættin af runurími. En mér
fínnst að bragarhættimir gag-
araljóð og gagaravilla sameini
báðar þessar ættir. í þeim hátt-
um eru, eins og í stafhendu,
allar línur jafn langar, en enda-
rímið er á víxl, eins og í fer-
skeytluætt. Fjórða ríma
Alþingisrímnanna er t.d. gag-
araljóð. Þar getum við tekið sem
sýnishom:
Heyrast ópin æðihá,
upp í rót er þingið fer;
stjómar sópa strompinn þá,
strýkur sótið hver af sér.
Gagaravilla er að því leyti
frábrugðin gagaraljóði að allar
línur enda á sama staf, þótt um
víxlrím sé að ræða. Þetta skýr-
ist vitanlega best með dæmi,
og er þar úr sæg vísna að moða,
sem margar eru gamlir hús-
gangar. Hérna er ein:
Rýkur enn á Rauðalæk,
rýkur hjá 'enni Steinku spík,
reykjarsvæian römm og stæk
rýkur út í Sigluvík.
Sem sagt: víxlrím, en þó enda
allar línur á stafnum k.
Það sem þú nefnir braglínur,
hef ég venjulega nefnt ljóðlínur,
því að fyrir mínu brageyra
mynda l-in þar hálfgerða stuðla,
en stundum læt ég aðeins orðið
lína eða línur nægja.
Mér finnst athugandi líka að
halda sig við þijár meginættir,
en þá að línufjöldi vísu skilji þar
á milli, en ekki endarím.
Til er orðið ferhenda, sem
ég held að spanni yfir miklu
meira en orðið ferskeytla, þ.e.
yfír alla rímnabragarhætti sem
hafa fjórar ljóðlínur. Umfangs-
mesta ættin yrði því ferhendu-
ætt, en svo mætti gjama nefna
þá næstu braghenduætt, eins
og þú gerir. Þá væri hún kennd
við algengasta þriggja línu
bragarháttinn, braghendu, en
næst henni að „algengleik“
kemur stuðlafallið. Svo minnist
þú á tveggja línu afbrigði, en
mér fínnst einmitt athugandi
hvort ekki mætti telja það sér-
staka ætt. Væri hún nefnd eftir
algengasta bragarhættinum,
yrði það að sjálfsögðu afhend-
ingarætt:
Afhendingin er mér kærst af öllum brogurn,
þegar yrki óð af sögum.
Annars er ég eiginlega að
skipta um skoðun, rétt á meðan
ég er að skrifa þetta. Nú er ég
kominn á það, að bezt sé að
heiti ættanna fari eftir línu-
fjölda vísna. Yrði það þá
ferhenduætt, með sæg bragar-
hátta innan hennar, þríhendu-
ætt, með braghendu, stuðlafalli
o.fl., eins og áður er sagt, og
svo tvíhenduætt, með afhend-
ingu o.fl. smávegis. Ég bið nú
raunar afsökunar á að ég læt
hér í ljósi skoðanir sem fara að
nokkru leyti þvert á þínar, og
auðvitað heldur þú þínu striki
í þessu, þrátt fyrir mínar vanga-
veltur.
Þú nefnir marga bargar-
hætti. Fjórum þeirra kem ég
ekki fyrir mig, hvernig em, en
vera má að ég hafí þá í huga
undir öðrum nöfnum. Þessir
hættir, sem ég hlakka til að fá
sýnishorn af, mér til fróðleiks
og glöggvunar, eru draghenda,
valhenda, vikhenda og stúf-
henda.“
★
Lýkur þá tilvitnun í hið langa
bréf Magnúsar Jónssonar. Ég
hef áður þakkað honum bréf
hans, sjá einkum þætti 331 og
332, og um þetta efni sérstak-
lega 343. þátt. Dæmi um
draghendu eru komin, og hin
koma síðar. Og þá er bara að
drífa sig í bragarhátt vikunnar.
Hann er langhenda (fer-
skeytluætt VIII):
Fatasnauðan hreggið hræðir,
þá hofmenn pijála skartið sitt;
kulið dauðans gegnum gnæðir
gisið sálartjaldið mitt.
(Hjálmar Jónsson)
Hárin mér á höfði risa,
er hugsa ég um vænleik þinn.
Þetta er annars ágæt vísa,
einkum seinni parturinn.
(Isleifur Gíslason)
★
Og svo er það maðurinn „sem
dró björgin í bú“ (ekki björg-
ina). Hvernig sjáið þið hann
fyrir ykkur? Átti hann dráttar-
vél eða dró hann á sjálfum sér?
Notaði hann kannski hest og
sleða?
írar bjóða 2700 kr. fyrir loðnutonnið:
Ovænlegur kostur í bili
vegna fjarlægðarinnar
— segir Kristján Ragnarsson, formaður LÍÚ
Fiskimjölsverksmiðjan Fish
Protein Rosaveel á Irlandi er
reiðubúin að greiða um 2700
krónur fyrir tonnið af loðnu, en
það er um 800 krónum meira en
fæst fyrir það hjá loðnubræðsl-
um hér á landi. Er þetta verð
miðað við 14-15% feita loðnu og
hærra verð er í boði fyrir feitari
loðnu.
Þórleifur Ólafsson, framkvæmda-
stjóri umboðsfyrirtækisins Stafnes
í Grimsby, sagði í samtali við Morg-
unblaðið að þetta væri örugglega
langhæsta verðið sem byðist um
þessar mundir fyrir loðnu, auk þess
sem olíuverð á jrlandi væri talsvert
lægra en hér á íslandi. Verksmiðjan
á Irlandi, sem talin er vera mjög
fullkomin og framleiðir mjöl í köggl-
um fyrir fiskeldi og loðdýrarækt,
setti þau skilyrði að loðna sú er tií
þeirra bærist yrði ekki sett í form-
alín eins og venja er til hérlendis
því hjá þeim er um að ræða fram-
leiðslu á hágæðamjöli.
Þórleifur íét hins vegar þá skoð-
un sína í ljós að ólíklegt væri að
áhuga fyrir loðnusölu til írlands
væri að finna hér á þessum árstíma
því siglingin er löng og loðnan þol-
ir illa geymslu yfír sumarið. Kvað
hann þetta kunna að breytast þegar
tæki að hausta.
í samtali sem Morgunblaðið átti
við_ Kristján Ragnarsson, formann
LÍÚ, sagði hann þetta ekki vænleg-
an kost í bili vegna fjarlægðarinnar,
og taldi aðalerfiðleikana þá að koma
loðnunni óskemmdri á milli alla
þessa leið, en kvað þetta ef til vill
koma sér vel í haust.
„Þetta sýnir þó að möguleikar
eru víða fyrir hendi ef ekki fæst
viðunandi verð hérlendis," sagði
Kristján. „Þessi írska verksmiðja
býður mjög gott verð og erfitt að
skilja hvemig þeir geta boðið þetta
í ljósi þess að verksmiðjurnar hér
kvarta yfir að þurfa að greiða 1900
krónur fyrir tonnið. Þá held ég einn-
ig að þetta sýni að það er margt
sem bæta þarf hjá verksmiðjunum
okkar, en þær eru mun óhag-
kvæmari en í nágrannalöndunum
og nota miklu meiri orku,“ sagði
Kristján að lokum.