Morgunblaðið - 19.08.1986, Blaðsíða 14

MPBCUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. ÁGÚST1986
*X4
Glímuskjálfti í amer-
ískum stjórnmálum
— Fleiri konur í framboði — en þær
róa ekki einar saman á báti
— eftir ívar Guðmundsson
Washington DC.
Það er greinilega kominn glímu-
skjálfti í bandarísk stjómmál. Því
veldur, að óðum dregur að almennum
kosningum, sem fram eiga að fara í
nóvember í haust. Auk þess er kom-
inn fiðringur í allmarga stjómmála-
menn og stuðningsmenn þeirra, sem
em með hugann við forsetakosning-
arnar 1988, er Ronald Reagan hefir
mnnið sitt skeið.
í haust verður kosið, að hluta, í
34 sæti, til öldungadeildar þjóðþings-
ins og til fulltrúadeildarinnar. Auk
þess fara fram kosningar í einstökum
ríkjum, bæði til þinga og til ríkis-
stjóra og annarra embætta. En allra
augu mæna fyrst og fremst til Old-
ungadeildarinnar því úrslitin þar
ákveða, hvort Reagan forseti heldur
aðstöðu sinni til að halda áfram
ótrauður með stefnumál sín í þau tvö
ár, sem hann á eftir af kjörtímabil-
inu, eða hvort hann verður að stjóma
sem „hölt hæna“ - lame duck - eins
og það er kallað hér vestra, þegar
forystumaður í stjómmálum er á far-
aldsfæti úr embætti sem hann á ekki
afturkvæmt í og er rúinn af fylgis-
mönnum og stuðningi. Það er gamla
sagan, að fleiri dýrka hina upprenn-
andi sól, en þá sem er að setjast.
Öldungadeildin í
brennidepli
Úrslitin í kosningunum verða af-
drifarík fyrir báða stjómmálaflokka
og um leið fyrir forsetann sjálfan og
þær forsetaspírur, sem eru að reyna
að komast í gróðursæla jörð stjóm-
málanna fyrir forsetakosningamar
1988. Staðan í Öldungadeildinni er
nú, að repúblikanar hafa þar 53 sæti
á móti 47 demókrötum. I haust verð-
ur kosið í 34 sæti. Af þeim eru 22 í
höndum repúblikana.
Úrslitin í öldungadeildarkosning-
unum eru að sjálfsögðu tvísýn eins
og ávallt í kosningum í lýðræðis-
landi. Og spádómum er varasamt að
trúa, þar sem þar veldur hver á held-
ur og óskhyggja. Demókratar virðast
borubrattir, enda hafa þeir lengi
mænt vonaraugum til kosninganna
1986 sem sárabót eftir afhroðið, sem
flokkurinn galt í kosningunum 1980.
Þeir gera sér vonir um að geta rétt
úr kútnum því þeir hafa unað hag
sínum illa. Ekki bætir það úr skák
að Reagan forseti er vinsælasti for-
seti Bandaríkjanna meðal almennings
og gerir það demókrötum því erfiðara
að sækja á brattann. Repúblikanar
bera sig hinsvegar borginmannlega
og segja, að þeir þurfí ekkert að ótt-
ast á meðan efnahagurinn blómstrar,
verðbólga er svo að segja engin, for-
vextir lækkandi og atvinnuleysi
heldur minnkandi. En það eru samt
blikur á lofti. Erfiðleikar bænda og
tilfinningar í alþjóðamálum, sem oft
ráða ákvörðun kjósenda í atkvæða-
klefanum, jafnvel meira en innan-
landsmálefnin. Framkoma frambjóð-
enda í sjónvarpi ræður oft
ákvörðunum kjósenda fremur en
flokkshyggjan.
Eitt eru menn okkum veginn sam-
mála um í spám sínum um kosning-
amar, en það er að ekki verði hróflað
við meiri hluta demókrata í fulltrúa-
deildinni, hvað sem tautar og raular.
Demókratar þurfa að
vinna 4 sæti til sigfurs
Haldi demókratar þeim öldunga-
deildarsætum, sem þeir hafa nú og
vinni þeir 4 sæti frá repúblikönum
hafa þeir meirihluta í deildinni. Þeir
myndu þá fá kosinn formann meiri-
hlutans í deildinni og formenn í öllum
nefndum. Kæmi þá annað hljóð í
strokkinn en verið hefir gagnvart
áhugamálum forsetans svo sem
fóstureyðingum, bænahaldi í skólum
og afstöðu til ýmissa félagsmála. I
því sambandi má heldur ekki geyma
utanríkismálunum, en þar hefir
Reagan forseti átt í brösum, ekki
aðeins við andstæðingana heldur og
suma af sínum eigin flokksmönnum.
Vinni demókratar aðeins 3 sæti
eru flokkamir komnir í jafnteflisað-
stöðu og möguleikar á, að fella mál
með jöfnum atkvæðum. En þar
standa repúblikamir betur að vígi þar
sem varaforseti Bandaríkjanna hefir
úrstlitaatkvæði í deildinni er atkvæði
standa á jöfnu.
Þetta yrði til þess að George Bush
yrði að vera til taks í Washington
alla daga, eða yrði að hraða sér heim
til Washington ef hann væri víðs
fjarri þegar á honum þyrfti að halda
í Öldungadeildinni. En það myndi
koma sér illa fyrir varaforsetann því
það myndi hindra undirbúning hans
undir forsetakosningamar 1988.
Bush er þegar farinn að ferðast víða
um landið til að tryggja sér fylgi í
forsetakosningunum og það er ekkert
leyndarmál, að Reagan hefir í hyggju
að þakka honum dygga þjónustu með
því að styðja hann til framboðs. Kapp-
hlaupið um forsetaembættið er löngu
Ronald Reagan
hafíð meðal demókrata og það líður
ekki á löngu áður en það kemur líf
í tuskumar. Þeir sem helst eru nefnd-
ir, sem væntanleg forsetaefni repú-
blikana eru Bob Dole, sem nú er
formaður meirihlutans í Öldunga-
deildinni, John Kemp fulltrúadeildar-
þingmaður, gamall íþróttakappi frá
norðvestur héraði New York ríkis.
Hann hefir frá upphafi stutt efna-
hagsstefnu Reagans. Það er of
snemmt að spá í hver verði valinn
til að leysa Reagan af hólmi. Kannski
þarf engan til þess, ef satt reynist
að komin sé af stað sterk hreyfíng
að fá Reagan til að bjóða sig fram
til þriðja kjörtímabils.
I þessu sambandi er óhætt að full-
yrða, að Mario Cuomo, ríkisstjóri í
New York er í fremstu röð hjá dem-
ókrötum, sem forsetaefni. Bifreiða-
framleiðslujöfurinn Iacocca,
formaður og viðreisandi Chrysler bif-
reiðaverksmiðjanna er að heltast úr
lestinni, eftir að ljóskastaramir hættu
að skína á hann eftir Frelsisstyttu
hátíðahöldin á þjóðhátíðardaginn um
síðustu mánaðamót.
Amerískar konur róa
ekki einar á báti í
stj órnmálalí f inu
Amerískar konur gerast nú djarf-
tækari með hvetju ári í stjómmálun-
um. Það verða fleiri konur í framboði
í einstökum ríkjakosningum í haust
en nokkru sinni fyrr. Þegar síðast
fréttist vom 10 konur komnar í fram-
boð til ríkisstjóraembætta og prófkjör
þá ekki öll búin.
í kosningum til alríkisþingsins er
á þessu stigi vitað um sex konur í
framboði til Öldungadeildarinnar og
ein þeirra býður sig fram til endur-
George Bush
Lee Iacocca
kjörs. 70 konur eru þegar komnar í
framboð til fulltrúadeildarinnar. Þeg-
ar síðast var kosið til fulltrúadeildar
fyrir tveimur árum vom 12 konur í
framboði til öldungadeildarinnar og
81 til fulltrúadeildarinnar. Aðeins ein
kona komst þá í öldungadeildina og
23 í fulltrúadeild.
Það er of snemmt að spá í fram-
boð kvenna til einstakra ríkisþinga
þar eð svo mörg prófkjör em eftir.
Kvenfulltrúum hefir fjölgað ört í
ríkisþingum frá 1971 er samtals 344
konur vom kosnar. Kvenfulltrúar em
nú um 1100 í öllum 50 ríkjaþingum
og gert ráð fyrir, að þeim fjölgi nokk-
uð í haust. Amerískar konur, sem
gefa sig að stjómmálum hafa kosið
að leita frama og áhrifa innan hefð-
bundu stjórnmálaflokkanna beggja í
jafnrétti við karla og á þeim gmnd-
velli að sú eða sá, sem þykir hæfastur
verði fýrir valinu í prófkjöri. Þessu
veldur m.a. hið sterka tveggja flokka
fyrirkomulag í Bandaríkjunum, þar
sem fámennir sérhagsmunaflokkar
eiga erfitt uppdráttar og hafa lítil
áhrif sem slíkir. Amerískar konur
telja þvi, og það vafalaust með réttu
að þær hafi meiri áhrif til að koma
áhugamálum sínum fram innan
sterks flokks heldur en ef þær rém
Silunaur. smiör & kaitöf lur
lax. smiör & kartöf lur
heilaqfiski smiör & kartöflur
Allt sem þarf.
My VI:Hm w- Fjögurra marmafiölskylda borgaraðeins 14 krónurfyrir60grömm ajsmjöri. 15grömm
á mann.
Mario Cuomo
Robert Dole
einar saman á báti í stórviðmm
stjómmálanna.
Forsetinn sjálfur í
kosning’aham
Það má fastlega gera ráð fyrir að
Reagan forseti gerist stórtækari í
kosningabaráttunni eftir því sem
líður nær nóvember. Þar er á ferð-
inni foringi sem nýtur meiri vinsælda
meðal almennings en nokkur annar
forseti Bandaríkjanna hefur nokkm
sinni átt að fagna í jafnlangan tíma.
Það er og mikið í húfi fyrir forsetann
í þessum kosningum. Ekki eingöngu
vald hans í forsetastóli heldur og eft-
irmæli sögunnar um forsetaferil
hans. Vinsældir stjómmálamanna em
oft fallvaltar og er líða fer á valdafer-
il þeirra fara þeir að hugsa um
hvemig sagan muni dæma þá. Það
er t.d. föst regla, að eftir hvem for-
seta er sett á stofn safn, venjulega
í fæðingarbæ viðkomandi, þar sem
öllum hugsanlegum gögnum úr sögu
hans er safnað saman.
I kosningunum í haust eru eftir-
mæli Reagans að veði. Hann telur
því ekki eftir sér að taka virkan þátt
í stjórnmálabaráttunni. Hann er þeg-
ar farirm að ferðast um landið þvert
og endilangt til að hvetja kjósendur
til fylgis við sína menn og konur.
Kosningasjóðir eflast þar sem forset-
inn fer um, en ekkert er frambjóðend-
um eins mikils virði og digrir
kosningasjóðir því vinsælda-vélar
sjónvarpsins em gráðugar á fé, og
án stuðnings þeirra em frambjóðend-
ur einangraðir og óþekktir.
I upphafi kosningabaráttunnar
hefir forsetinn beint geiri sínum að
„fijálslyndum", sem á íslandi myndu
kallaðir „vinstri rnenn". í ræðu sem
forsetinn hélt í Dallas á dögunum
lýsti hann þeirri manntegund á þessa
leið: „Leyfið mér, sem náunga, sem
á sífellt í viðureign við þá fijálslyndu
í Washington, að gefa eftirfarandi
ráð: Þegar röðin kemur að sköttum
og sköttum, bmðli og bruðli, þá efast
ég ekki um að þeir em trúir sinni
stefnu. En þeir em eins og hann
Oscar Wilde. Þeir standast allt nema
freistinguna."
NÝTTSÍMANÚMER
69-11-00