Morgunblaðið - 19.08.1986, Blaðsíða 50

50
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. ÁGÚST 1986
r
veðnð og vinnuna
PÉTUR Konráðsson er án efa einn þeirra Grundfirðinga sem
man tímana tvenna. Hann er fæddur árið 1909 og mestan hluta
starfsævi sinnar hefur hann verið til sjós. Faðir hans var Konráð
Jónsson, er bjó á Hallbjarnareyri á árunum 1908-15, og móðir
hans var Elísabet Hjaltalín Stefánsdóttir, bróðurdóttir sr. Jens
Hjaltalíns sem þjónaði þar 1882-
„Þegar ég man fyrst eftir mér
var fátækt hér í sveit," er það
fyrsta sem Pétur segir þegar hann
er beðinn að rifja upp þær breyting-
ar sem átt hafa sér stað í sveitinni.
„Ég ólst upp í torfbæ, bæði á Hall-
bjamareyri og á Tröð, þar sem faðir
minn lést fjórum árum eftir að við
fluttum. Þegar hann dó vomm við
sjö systkynin ásamt móður okkar,
og var yngsta barnið ekki orðið
ársgamalt. Þá hjáipuðu
sveitungamir þar sem það dugði.
Og eins og maður hefur lesið um
að var gert annarsstaðar þá var
heimilinu skipt upp um vorið og við
systkinin fluttum til vandamanna."
„Samgöngiirnar vóru
ekki eins og- þær eru
í dag“
Pétur rifjar síðan upp hvernig
dauða föður hans bar að, en hann
lést eftir að hafa legið úti heila
nótt undir Búlandshöfða, þegar
hann var á leið eftir meðulum.
„Hann var ákaflega léttur á fæti
og viljugur að fara í svona ferðir,
og hjálpsamur. Hann flæddi milli
forvaða á leið sinni út í Ólafsvík
og komst því á hvorugan veginn.
Samgöngumar vóm ekki eins og
þær em í dag, það er nú líkast til.
Einu sinni var ég vakinn um
nótt, þá bjó ég á Mýrarhúsum hér
í sveit, og var beðinn að fara inn
að Gröf til að síma í lækni í Stykkis-
hólmi. Guðmundur Jónsson, frá
Narfeyri á Skagaströnd, ætlaði að
flytja lækninn á milli, að Búðum,
þar sem ég átti að taka á móti
honum og fara með hann út að
Lárkoti þar sem kona var í barns-
nauð. Ég var kominn að Búðum
klukkan hálf eitt og þar beið ég til
klukkan að verða hálf fimm. Þá var
farið að falla að á vaðinu fyrir vest-
an Kirkjufellið, þar sem heitir
1919.
Hálsvaðall, kenndur við bæinn Háls.
Þá fór ég til að missa ekki fjörunn-
ar að Lárkoti. Þegar þangað kom
var mér sagt að í millitíðinni hefði
maður verið sendur frá Gröf og var
hann nú kominn til baka til að segja
að læknirinn kæmi ekki. Þá var
sent út að Búlandshöfða, þar sem
bræður tveir bjuggu, frískir menn,
og þeir beðnir að ná í lækni úr
Ólafsvík. Þeir fóru í þessa ferð, en
ég var sendur út að Búlandshöfða
til að fylgja lækninum þegar þeir
kæmu aftur með hann. Þar beið ég
til hálf þrjú um nóttina, og þá komu
þeir með lækninn. Að Lárkoti kom-
um við klukkan fjögur um nóttina
og eftir tvo tíma var barnið fætt,
og allt gekk vel. Ég fór svo heim
til að sofa en var þá vakinn klukk-
an níu um morguninn og beðinn
að fara aftur með lækninn, en þá
neitaði ég bóninni og bað um að
óþreyttur maður yrði sendur."
Greinilegt er að Pétur kann frá
mörgu að segja og hefur gaman
af sögum. Hann rifjar upp eina
söguna enn af erfiðleikum þeim sem
við var að etja þegar einhver veik-
indi urðu og ekki auðhlaupið að því
að ná í læknishjálp. Og ekki enda
sögumar allar jafn vel: „Það var
árið 1914 að sjö karlmenn voru
sendir á fjögurra manna fari til
Stykkishólms að ná í lækni fyrir
konu sem var í barnsnauð. Þeir
komu aftur seint um kvöldið en þá
var konan dáin. Dó frá fimm böm-
um.“
Búlandshöfðinn ekkert
lamb að leika sér við
Pétur lýsir samgöngunum milli
byggðarlaga í þá daga sem hann
var að alast upp en þá var ekki
viðlit að fara neitt nema fótgang-
andi, ef menn áttu ekki hesta.
Búlandshöfðinn var ekkert lamb að
Pétur Konráðsson hefur alla sína starfsævi verið meira og minna til sjós eða verið við netavinnu, og
á Grundarfirði ætlar hann að búa þar til hann snýr tánum upp í loft, eins og hann orðaði það.

Ieika sér við þegar færð var slæm.
Það kom fyrir að alvanir menn
þurftu að snúa við á leið sinni eftir
lækni eða meðulum. „Halldór
Steinsson, læknir, var eitt sinn að
koma hingað inn úr í vitjun og
teymdi hestinn á eftir sér. Vildi þá
þannig til að hesturinn fór fram af
og rann niður fyrir miðjar skriður
og stöðvaðist á klettasnös. Læknir-
inn brá skjótt við og fór heim að
Höfðakoti til að sækja mannskap.
Einn fór niður að hestinum til að
koma honum í bönd svo hægt væri
að draga hann upp. Og hesturinn
var svo hygginn að hann lá graf-
kjur meðan á öllu þessu stóð, og
þegar búið var að festa hann í bönd-
in reis hann á fætur og auðveldaði
að hægt væri að ná honum upp.
Tókst að bjarga hestinum."
Þaö var aldrei talað um
að vinna fyrir fötum,
það var talað um að
vinna fyrir mat sínum
Fimmtán ára gamall var Pétur
Ljósmyndir/Ámi Sæberg
Kirkjufellið hefur verið stolt Grundfirðinga, enda tignarlegt eins og
á myndinni sést, og nú geta Grundfirðingar einnig verið stoltir af
kirkjunni sinni því búið er að stækka hana og breyta að innan, og
kaupa nýtt pípuorgel.
Hér hefur
mér liðið vel
Rætt við Pétur Konráðsson á Grundarfirði um
Talsverðar byggingaframkvæmdir eiga sér stað, meðal annars er verið að byggja dvalarheimili fyrir
aldraða, eins og sést fremst á myndinni, og einnig er verið að reisa íþróttahús við grunnskólann.
sendur til að vinna fyrir mat sínum
og var settur til sjós á kútter Krist-
jáni, sem gerður var út frá Flatey.
„Þetta hefur verið árið 1924 og
hafði ég 480 krónur yfir sumarið,
og þótti það barasta gott hjá strák
sem var að byrja. Árið eftir var ég
á vertíð á Patreksfirði og hafði þá
900 krónur sem þótti dágott. Fólk
var ekki nema rétt bjargálna og
það þurfti að hjálpast að. Það þurfti
að sýna af sér dugnað og einnig
þurfti fólk að vera heilsuhraust. Það
var aldrei talað um að vinna fyrir
fötum, það var einungis talað um
að vinna fyrir mat sínum, annað
var aukatriði.
Pétur starfaði til sjós mestan
hluta starfsævi sinnar og var þá á
vertíðum annars staðar en á Grund-
arfirði fyrstu árin, meðal annars í
Grindavík, Hafnarfirði og
Reykjavík. Árið 1948 hóf hann að
vinna hjá Guðmundi Runólfssyni
og starfaði hjá honum til 1967,
þegar hann hætti sjósókn og hóf
störf á netaverkstæði.
Fólk fengið í fiskverk
un úr Helgafellssveit
„Um 1945, eða skömmu áður en
ég hætti að sækja sjóinn fyrir sunn-
an, þá voru ekki nema fimm fjöl-
skyldur búandi hér á Grundarfirði,
fyrir utan það fólk sem bjó í sveit-
inni. Það gæti þó verið að fjölskyld-
urnar hafi verið sjö, ég man það
ekki alveg nákvæmlega, en þetta
var um það leyti sem fólkið sem
bjó á Kvíabryggju var að flytjast
þaðan, hingað eða til Reykjavíkur.
Árið 1948 var orðið fleira fólk hérna
í bænum og var fólk þá farið að
flytjast úr sveitunum hér í kring.
Þá var ekkert nema útgerð hérna
og þegar mest var að gera í verkun-
inni var fólk fengið úr Helgafells-
sveitinni til að hjálpa til.
Guðmundur Runólfsson var með 39
tonna bát, sem hét Runólfur, og
Soffanías Cecilsson var með bát
svipaðan að stærð sem Grundfírð-
ingur hét. Og fleiri bátar vorii
gerðir út héðan á þessum fyrstu
árum á vegum Hrannarfélagsins
og Páls Þorleifssonar."
Húsnæðisekla eftir
að togarinn kom
„Á þessum árum fluttu bændurn-
ir mjólkina hingað og sóttu vinnu
hérna á vetrum. Þeir sem gátu
komið því við voru með kýr, en
þegar mjólkurstöðin var reist hér
um miðjan 6. áratuginn lagðist það
af að hafa kýr hér í bænum. Mikill
uppgangur var hér í bænum frá því
seint á 5. áratugnum og í fram-
haldi af því varð atvinnustarfsemi
mun fjölbreyttari og fólk dreif að
úr öllum áttum. Hingað kom meiri
afli á Iand en áður og það dró að,
og eftir að fyrri togarinn kom hing-