Morgunblaðið - 19.08.1986, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. ÁGÚST 1986
Hart barist í sólarbreyskjunni á 15. útiskákmótinu. M°rKunbiadið/Júl(us
Raufarhöfn, Selfoss
og Þórshöfn sigruðu
á 15. útiskákmótinu
„Það er nú býsna erfitt að gera
sér grein fyrir því á þessari stundu.
Eg er hræddur um að ýmis ljón
yrðu á veginum ef Pólvetjar fengju
nú allt í einu tækifæri til að byggja
upp eitthvað nýtt. Einræðisfyrir-
komulag er lélegur æfingaskóli
fyrir lýðræði. Leiðtogar andstöð-
unnar sitja að sumu leyti sjálfir
fastir í sama farinu. Þeir eru
kreddufastir og einstefnumenn.
Þeir hafa ekki lært að leysa úr
ágreiningsmálum og fyrirbyggja
átök. Því miður skortir viðurkennd-
ar reglur til að takast á við ágrein-
ingsmálin og komast að málamiðl-
un. Málin eru sjaldan skoðuð ofan
í lqolinn og stjómarandstaðan fær
ekki tækifæri til að reyna hug-
myndir sínar í framkvæmd. Báðir
aðilar eru því fyrirfram sannfærðir
um að þeir séu þeir einu sem hafi
lausnir á öllum málum, og þetta er
hættulegt.
— Stórveldi hafa löngum sóst
eftir því að leggja Pólland undir sig
til þess að tryggja valdastöðu sína
í Evrópu. Er ekki óeðlilegt með legu
Póllands í huga að hægt sé að
minnka spennuna í Evrópu án þess
að einhver lausn verði fundin á
„pólska vandamálinu"?
„Þetta er nú eiginlega fræðileg
spuming. Hræsnin er hvarvetna á
næsta leiti þegar um alþjóðastjóm-
mál er að ræða. Þegar maður hefur
það sjálfur gott er auðvelt að loka
augunum fyrir neyð annarra og
hinum flóknu vandamálum sem
þeir eru fastir í og benda á ein-
hveija einfalda lausn. Það er ekki
nóg að fara út á götu og hrópa á
frið. En ég held að viljinn til að
gægjast ofúriítið nánar ofan í hin
flóknu mál sé að aukast. Pólland
hefur verið mikið í sviðsljósinu þó
það hafi minnkað seinustu árin.
Hve margir hugsa um það hvar
Úkraína sé og hve margir búa þar?
Eða Litháen, Eistland. Það má
nefna Ungveijaland, Tékkóslóvakíu
og fleiri lönd. Pólland er ekki eitt
í þessari stöðu. Ég mundi orða þetta
þannig að það væri ekki hægt að
leysa vandamál Evrópu nema leysa
„vandamálið Austur-Evrópa". Þið í
Vestur-Evrópu sættið ykkur við
þetta ástand á einn eða annan hátt.
Stjómmálamenn á Vesturlöndum
leitast nú við að koma samskiptun-
um við Pólland í svokallað „eðlilegt
horf“. Það hefur verið tekið á móti
Jarúselski í Frakklandi og síðan í
Vestur-Þýskalandi og nú em uppi
ráðagerðir um að hann fari til It-
alíu. Fólk á Vesturlöndum rejmir
nú almennt að hugsa sem minnst
um hina hræðilegu einræðisstjóm í
Póllandi. í raun og veru er Rússland
heimsveldi og hin löndin nýlendur."
— Menning og þjóðemisvitund
eru hugtök eigi alls ótengd þegar
um er að ræða þjóðfrelsishreyfing-
ar, það vitum við íslendingar af
sögu okkar. En hvemig má það
vera að sveitastrákar, sem fóru í
pylsustríð árið 1970, em nú orðnir
samviska þjóðarinnar?
„Það er ótrúlegt hve mikil gróska
er í pólskri alþýðumenningu í dag.
Hún nærist á þeirri andstöðu sem
Samstaða er, og hún hefur verið
þvinguð í útlegð í eigin landi, þetta
er eins konar neðanjarðarhreyfing.
Það er gefinn út ótrúlegur fjöldi
ólöglegra blaða og tímarita og ég
skil ekki hvemig öll þessi fram-
leiðsla er möguleg. Ég fæ sumt af
þessu hingað heim til mín og les
það. Fólk les og fylgist vel með.
Allir tala um það sem er að gerast
í þessum óleyfilega neðanjarðar-
heimi. Það er þess vegna óhjá-
kvæmilegt að hann hafi áhrif á
samfélagið, vaxi inn í það og iifi
þar eigin lífi. Kirkjurnar em menn-
ingarmiðstöðvar þar sem oft er
talað bemm orðum um hlutina eins
og þeir em. Kirkjan einokar predik-
unarstólinn eins og við segjum í
Póllandi og hún berst fyrir því sjálf-
stæði sínu og það er mikilvægt.
Leikhús og kvikmyndir tjá reynslu
okkar og koma boðskapnum á
framfæri. Það má jafnvel lesa hann
milli iínanna í opinbemm máigögn-
um stjómarinnar. Allt em þetta
iifandi greinar á stofni pólskrar
þjóðmenningar í útlegð.
Að vissu leyti em aðstæður nú
öðmvísi en þegar ég átti heima í
Póllandi. Þá var þetta andrúmsloft
ríkjandi við heimspekideild háskól-
ans, en nú leikur það einnig um
kaffistofur verksmiðjanna. Þetta er
mikil breyting.
En þetta er í raun og vera ekk-
ert nýtt í pólskri menningu og sögu.
Allt frá því að Pólland var hlutað
í sundur árið 1772 hafa komið upp
tímar þar sem menningin er ólög-
leg. Helmingur pólskra bókmennta
hefur orðið til við þessar aðstæður,
í andstöðu við fjandsamlegt ríkis-
vald. Og það er ekki hægt að halda
þeim utan við skólana. Þær hafa
mnnið Pólveijum í merg og bein
frá kynslóð til kynslóðar. Hver fjöl-
skylda getur sagt þessa sögu. Afi
minn var t.d. dæmdur í útlegð í
Síberíu, amma dvaldi hjá honum
og á leiðinni heim til Póllands fædd-
ist móðir mín. Faðir minn barðist í
seinna stríðinu, fyrst gegn Þjóðveij;
um og síðan Rauða hemum. í
þrengingum eins og pólska þjóðin
gengur í gegnum nú er sagan átak-
anlega lifandi.
Ástandinu í dag má lýsa með
líkingu af skógareldi sem hefur
geysað. Það er aska yfir öllu, en
undir henni er glóðin falin ótrúlega
heit. Það rís alltaf einhver upp og
blæs í hana, og þá birtir yfir
skamma stund. En það er ekki nóg,
því það er skortur á eldivið."
Höfundur starfar við guðfræði-
deild háskóians í Lundi og er
fréttamaður Morgunblaðsins í
Svíþjóð.-Fyrri hluti samtals hans
við Andrezes Koraszewski birtist
7. ágúst sl.
Á fimmtánda útiskákmótinu,
sem lauk á föstudaginn, tefldu
fulltrúar 40 sveitarfélaga og
kaupstaða. Mikill fjöldi áhorf-
enda var á mótinu, enda veðrið
með albesta móti.
Efstir og jafnir á mótinu urðu
Hilmar Karlsson (Raufarhöfn),
Ágúst Karlsson (Selfossi) og Jó-
hann Þórir Jónsson (Þórshöfn), allir
með sex vinninga af sjö möguleg-
um.
Sævar Bjarnason (Grindavík)
fékk 5 lh vinning. Með 5 vinninga
vom þeir Kristinn P. Magnússon
(Garðabæ), Jóhannes Ágústsson
c-23
(Gerðahreppi), Uros Ivanovic
(Sauðárkróki) og Hannes Hlífar
Stefánsson (Hafnarfirði). Hannes
er nú áttundi stigahæsti skákmað-
urinn okkar, aðeins fjórtán ára
gamall.
41/2 vinning fengu Jón Þór Jó-
hannsson (Akranesi), Guðni
Harðarson (Gmndarfirði), Pétur
Kristbergsson (Kópavogi), Pálmi
Pétursson (Ölfúshreppi) og Sigurð-
ur Daði Sigfússon (Seltjamarnesi),
en Sigurður varð í öðm sæti á
heimsmeistaramóti unglinga 16 ára
og yngri, sem haldið var i Noregi
í sumar.
REYKJAVÍK AKUREYRI NJARÐVÍK