Morgunblaðið - 19.08.1986, Blaðsíða 18

18_________________MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. ÁGÚST 1986_
Þá verður framtíðin óljós
Hermann Óskarsson er félags-
fræðingur að mennt, lauk fil.eand.-
prófi árið 1980 eftir fjögurra ára
nám við háskólann í Gautaborg.
Hann er fæddur og uppalinn á
Laugum í Suður-Þingeyjarsýslu og
stúdent frá Menntaskólanum á
Akureyri. Hann byrjaði í læknis-
fræði við Háskóla Islands en hætti
við það nám og vann nokkur ár hin
ýmsu störf, svo sem við kennslu,
við mælingar fyrir húsgrunnum og
götum og á Kieppsspítala.
Eftir fil.cand.próf í félagsfræðum
hefur Hermann ekki slitið sig frá
þeim fræðum, fór í framhaldsnám
og er nú að Ijúka doktorsritgerð sem
fjallar um vissa þætti þjóðfélags-
breytinga og áhrif þeirra á sam-
skipti fólks. Um hvernig hefðbundið
bændasamfélag breytist í iðnaðar-
og markaðssamfélag og það sem
þeim breytingum fylgir.
Hann ekur um á ævafomum
Saab milli heimilis og vinnustaðar
og við að skaffa og skoða þegar
svo ber undir. Vinnustaðurinn er
háskólabókasafn Gautaborgar, þar
sem hann grúfir sig yfir áður skráð-
an fróðleik og eigin rit. Heimilið
er lítil þriggja herbergja íbúð við
Jóhanneberg og fjölskyldan er eig-
inkonan, Ingibjörg Jónsdóttir, og
sonurinn, Amar Freyr, á öðm ári.
Helstu áhugamál em knattspymu-
leikir, sem og flest mannleg
samskipti í nútíð, þátíð og framtíð.
„Viðtal? Já, jú, þú segir mér þá
bara hvemig þú vilt hafa það.“
- Sem best.
„Eg meina, viltu að ég tali mikið
um fátt eða lítið um margt?"
- Sem mest um sem flest, svar-
aði ég um hæl og áttaði mig ekki
á því fyrr en á hólminn var komið
að Hermann er þeim hæfileikum
gæddur að geta talað viðstöðulaust
um sama efni svo klukkutímum
skiftir. Ég byija á því að spyija
hann um aldur og fyrri störf, ætt
og uppruna og allthvað eina, — og
hér birtist brot úr svarinu.
„Já, það er ekki svo langt síðan
ég fór að hafa áhuga á bakgrunni
foreidra minna og allri þeirri sögu.
Mínum eigin uppmna. Þau eru
bæði fædd og uppalin í sveit. Pabbi
kom af Ijórsárbökkum, gerðist
íþróttakennari og var búinn að
kenna víða á landinu þegar hann
hafnaði á Laugum, aðeins 24 ára
gamall og settist þar að. Móðir mín
kom þangað upphaflega sem nem-
andi. Þar kynntust þau og leiddi
sá kunningsskapur síðar til hjóna-
bands. Þá var móðir mín búin að
mennta sig sem húsmæðrakennari
Kristín
Bjarnadóttir
ræðir við
Hermann
Oskarsson
félagsfræðing
og kom aftur að Laugum sem kenn-
ari. Þarna fæddist ég, árið 1951,
og er einn af fjórum systkinum.
Það var oft íjölmennt heima, pabbi
tók mikinn þátt í félagslífinu, var
til dæmis lengi formaður Héraðs-
sambands Suður-Þingeyinga.
Maður vandist því sem krakki að
koma heim og mæta kannski 30
manns fyrir innan dyrnar. Við lifð-
um síður en svo í einangrun."
- Erfðir þú ekkert af íþrótta-
áhuganum?
„Jú, svoleiðis. Ég tók mikinn
þátt í íþróttum sem unglingur. Ég
keppti í sundi og var með í fijálsum
íþróttum svona til sextán ára ald-
urs. Svo hætti égþessu, fór snemma
að heiman, var reyndar í alls kyns
vinnu á sumrin frá því ég var innan
við fermingu. Vann við húsbygging-
ar, sveitastörf..."
- „Afdalabam" og félagsfræð-
ingur, hvemig fer það saman?
„Ég hef alltaf velt hlutunum fyr-
ir mér, finnst ekkert sjálfsagt, bara
af því að það er svona. Auðvitað
gerir maður sér svolítið erfiðara
fyrir með þessum hugsanagangi,
en hann samræmist ágætlega við-
fangsefnum félagsfræðinnar. Aðrir
láta sér kannski nægja að lýsa því
sem er, án þess að kryfja það frek-
ar, en sem félagsfræðingur fæ ég
aldrei nein svör án þess að setja
spumingarmerki við það sem er.“
Hvað er félagsfræði?
„Félagsfræðin er tiltölulega ung
sem slík. Fyrsti prófessor í félags-
fræði í Evrópu var settur árið 1913.
Áhugi manna fyrir félagsfræðinni
óx einkum upp úr þjóðfélagsbreyt-
ingum, sem áttu sér stað í byijun
síðustu aldar, þegar iðnvæðingin
kemur til sögunnar í löndum eins
og Bretlandi, Frakklandi og Þýska-
landi. Og þessi fyrsti prófessor sem
hét Emile Durkheim, hann var sett-
ur í París. I dag telst hann einn
af sígildum höfundum félagsfræð-
innar.
Síðan hefur þróunin, ekki
bara í Evrópu heldur líka í Banda-
ríkjunum og víðar, verið sú að
félagsfræðin er gerð að sérstakri
grein við hina ýmsu háskóla og þá
oftast tengd fögum eins og þjóðhag-
fræði og hagnýtri heimspeki.
Það má segja að upphaf félags-
fræðinnar hafi verið vangaveltur
vísindamanna um hluti sem áður
höfðu ekki uppgötvast sem vísinda-
legir. Það er í sjálfu sér ekkert
einkennilegt því með tilkomu iðn-
væðingarinnar, þegar borgir og
bæir vaxa upp, þá eykst verkaskipt-
ing jafnframt því að atvinnulífið
verður fjölbreyttara með nýjum iðn-
greinum og þá eykst að sama skapi
mismunur milli starfssviða og þekk-
ingarsviða fólks. í þessari fjöl-
breytni koma síðan upp vandamál
sem áður voru engin vandamál.
Þegar vísindamenn og heimspek-
ingar fóru að velta fyrir sér
ástæðum og eðli þessara þátta í
mannlífinu, þá óx út úr því heil
fræðigrein sem síðan hefur verið
kölluð félagsfræði.
Það má segja að þessi þróun sé
ekkert frábrugðin allri þeirri
vísindaþróun, sem átt hefur sér stað
á Vesturlöndum, því hér í eina tíð
var ekkert til nema heimspeki. Úr
heimspekinni óx síðar bæði læknis-
fræði, lögfræði og fleiri greinar.
Þannig er félagsfræðin bara ein
grein á þessum meiði, sem má rekja
til baka til gömlu Grikkjanna.
Þeirra heimspeki greinist eftir því
sem tíminn líður og allt fram á
þennan dag hafa verið að koma
fram nýjar greinar.
Það hefur tekið félagsvísindin
dágóðan tíma að verða viðurkennd,
sem sérstök grein innan háskólanna
og það er ekki svo ýkja langt síðan
félagsfræðideild var stofnuð við
Háskóla íslands, eða árið 1970. Og
svona til gamans má kannski geta
þess að Olafur Ragnar Grímsson
var settúr prófessor við þá deild
nákvæmlega 60 árum eftir að Em-
ile Durkheim var settur í París, sem
sagt 1973.
Innan fræðigreina eins og félags-
fræðinnar og tengdra faga svo sem
sálfræðinnar, heimspekinnar og
jafnvel sögu, þá eru ekki allir á
eitt sáttir hvað það er sem greinir
eitt fag frá öðru. Þetta er eins og
með deilur á milli bæja í sveitum
að það er auðvitað deilt um hvað
tilheyrir hveijum, hvað er mitt og
hvað er þitt. Sem félagsfræðingur
álít ég til dæmis að sálfræðingar
séu að fást við sálarlíf fólks fyrst
og fremst en að verksvið félags-
fræðinnar sé aftur á móti það sem
fer fram á milli einstaklinga og það
sem á sér stað í hópnum, fremur en
í sálarlífi hvers og eins. Síðan má
víkka þessa skilgreiningu, því vitan-
lega er vonlaust að meðhöndla
sálarlíf manneskju án þess að taka
tillit til þess umhverfis sem hún lif-
ir í. Það er samtímis vonlaust fyrir
félagsfræðing að rannsaka „hóp-
inn“ hvernig hann er og hvemig
hann bregst við án þess að gefa
einstaklingnum nokkurn gaum.
Það er langt mál að fara út í
ólíkar stefnur innan félagsfræðinn-
ar. Gegnum tíðina hafa komið fram
margskonar sjónarmið og skilgrein-
ingar á samfélagi. Sem dæmi þá
byggir ein af þeim stefnum, sem
hafa verið ríkjandi, á þeim hug-
myndum að samfélagið sé hópur
af einstaklingum sem lifir í harm-
óní við hvem annan, náttúmna og
þjóðskipulagið. Að mótsetningar
milli fólks séu óeðlilegir hlutir. Þær •
em vissulega fyrir hendi, en þá
taldar merki þess að eitthvað hafi
farið úrskeiðis. Út frá þessu er ein-
staklingur stimplaður afbrigðilegur
ef hann fellur ekki inn í sina deild
í sátt og samræmi við heildina.
Önnur fræðistefna, sem kölluð
er gagnrýnin félagsfræði, byggir á
því gagnstæða, nefnilega að sam-
félag hljóti alltaf að vera fullt af
mótsögnum og eingöngu rannsókn-
arefni þegar svo er ekki. Þama
hvolfir maður fyrri stefnunni og
spyr sig hvers vegna aðiagast ein-
staklingurinn svona vel. Þá verða
svörin öll önnur og leiða meðal ann-
ars til spuminga um valdbeitingu
af ýmsu tagi. Oft er raunin sú að
einstaklingurinn er í góðu jafnvægi
út á við en hið gagnstæða inn á
við. Annars er það ekkert einkenn-
andi fyrir félagsfræði að deilt sé
um stefnur, aðferðir og markmið.
Ef þú lítur á náttúruvísindin, þá er
deilt um sjónarmið og stefnur. Það
Hermann Óskarsson fyrir framan innganginn í Háskólabókasafnið.
Kjarnagrautar eru tilbúnir á diskinn, beint úr fernunni.
Hollir og bragðgóðir grautar unnir úr ferskum ávöxtum.
Henta vel í ferðalög, sumarbústaðinn eða hvar sem er...
Þú getur tekið 8 tegundir með þér!
Ljúffengur Kjarnagrautur daglega.
Kjarnavörur
Eiitiöfða 14
<
Taktu Kjarnagrautinn
með íferðina