Morgunblaðið - 19.08.1986, Blaðsíða 54

3«cr tsúoá <?r HrjoAnrjr.rnaír orn/>jfrniTOHOM
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. ÁGÚST 1986
„Sýndu mér hvernig
þið keyrið á íslandi“
Gunnlaug'ur Rögnvaldsson segir frá keppni
með liði Chemopetrol í Tékkóslóvakíu
í síðasta mánuði náði Gunnlaug-
ur Rögnvaldsson samningi við
tékkneska rallkeppnisliðið Chemop-
etrol, eftir að hafa lokið Bohemia
rallinu í Tékkóslvakía. Ók Gunn-
laugur Skoda 130 L ásamt tékk-
neska aðstoðarökumanninum Pavel
Sedivy og náðu þeir 39. sæti, en
170 keppendur lögðu af stað. Munu
þeir félagar aka saman í framtí-
ðinni í alþjóðlegum keppnum í
Tékkóslóvakíu. Segir Gunnlaugur
hér frá því helsta sem gerðist í
keppninni í júlí.
„Hvað ert þú að gera héma?“
voru fyrstu orð þegar ég hitti hann
að máli fyrir keppni, af tilviljun
fyrir utan stjómstöð rallkeppninnar
í Mlada Boleslav í Tékkóslóvakíu.
Ég var mættur á staðinn Qórum
dögum of seint og hafði ekki náð
sambandi við neinn hjá Chemopet-
rol-keppnisliðinu, sem ég átti að aka
hjá. Keppnin átti að hefjast daginn
eftir og venjan er að skoða allar
keppnisleiðir 6—7 sinnum, en tími
til siíks yrði enginn og ólóst hvort
ég fengi nokkuð að keppa. Eftir
sannfærandi ræðu Sedivy við
keppnistjóra Chemopetrol var
ákveðið að við kepptum. Flestir
töldu okkur bijálaða að byrja. Að
aka án þess að skoða leiðir þekkist
ekki í svona keppni. Þama voru
saman komnir margir af bestu öku-
mönnum Evrópu, en keppnin var
liður í Evrópumeistarakeppninni í
rallakstri. Sedivy var talinn sérstak-
lega hugrakkur. Við höfðum einu
sinni hist áður, fyrir ári. Ég hafði
aldrei prófað keppnisbflinn og
Sedivy aldrei setið í bfl hjá mér!
Málið leit því ekki vænlega út.
Viðgerðarmennirnir voru ekki of
hrifnir af þessu uppátæki, en sóttu
þó bílinn til Litvinov í sem er 100
km fjarlægð frá keppnisstaðnum. Á
meðan kíktum við Sedivy á fyrstu
leiðirnar svo ég hefði einhveija hug-
mynd um ástand sérleiðanna, sem
voru 28 talsins eða 300 kílómetrar.
Sedivy þekkti sumar leiðimar á
fyrsta degi keppninnar, sem skiptist
í tvo daga, föstudag og laugardag.
Við ákváðum að skrá hjá okkur
allar beygjur og hæðir á þeim leið-
um sem við náðum að aka, fimm
talsins. Þetta þýddi að Sedivy gat
lesið upp beygjumar þegar í keppni
kæmi, nokkuð sem þarfnast mikill-
ar samæfingar, því ef aðstoðaröku-
maður les vitlaust upp getur bfllinn
endað útaf eða í tijánum. Ökumað-
ur ekur nánast blint eftir upplestri
aðstoðarökumannsins, kannski á
100—160 km hraða. Þegar rökkva
tók hættum við akstrinum og biðum
spenntir morgundagsins.
Um sexleytið morguninn eftir
vöknuðum við til að prófa bílinn og
ljúka undirbúningi. Ég þurftii að
fá allskyns leyfi og stimpla, því ég
var að aka tékkneskum bíl og út-
lendingar gera slíkt ekki daglega í
keppni. Klukkutíma áður en við
fórum með bflinn í sérstaka skoðun
hjá keppnisstjóm var allt klárt, ég
mátti aka bílnum. í skoðuninni var
vélin merkt með sérstakri máln-
ingu, svo ekki væri hægt að skipta
um vél í miðri keppni, ef hún bil-
aði. Öryggisatriði voru yfirfarin,
veltibúrið, fjögurra punkta öryggis-
belti og athugað hvort smíði bílsins
væri samkvæmt staðli flokksins
sem bíllinn var skráður í. Um 50
bílar voru í sama flokki, og við,
rúmlega helmingur góðir ökumenn
að mati Sedivy. Þeir vom öllum
hnútum kunnugir, flestir tékkneskir
og gjörþekktu aðstæður og bíla
sína. Von á árangri var því engin,
málið að ljúka keppni eins og 170
aðrir keppendur vonuðust til að
gera, en þessi fjöldi lagði af stað í
keppnina.
Það er lítið um að vera í Tékkó-
slóvakíu og því voru þúsundir
manna við rásmarkið. Krakkar sár-
bændu erlenda ökumenn um
límmiða, blöð eða plastpoka og var
slegist um hvert stykki sem hafði
vestræna áletrun. Gjaldeyri vildu
menn líka kaupa á háu verði, því
það er eina leiðin til að geta keypt
munaðarvaming í landinu. Svarta-
markaðsbrask er því mikið í kring-
um rallkeppni þama, en tæplega
40 keppendur komu frá Vestur-
Evrópu. Hugur minn var þó fjarri
slíku á ráspallinum, málið var að
Ijúka keppninni. Ári áður hafði ég
ásamt Birgi Viðari Halldórssyni
fallið úr sömu keppni, þegar bolti
í framfjöðrun losnaði og framhjól
hmndi undan. Í næstu keppni setti
skítugt bensín okkur úr leik á Opel
og í þriðju tilraun þegar ég hugðist
fara með frönskum aðstoðaröku-
manni í keppni brákaðist hann á
hálsi stuttu fyrir keppni! Allt er
þegar þrennt er, það skyndi sann-
ast núna.
Fyrsta sérleiðin, þar sem kepp-
endur aka eins hratt og þeir komast
á vegum lokuðum almenningi, var
tíu kílómetra löng. Hluti hennar var
á möl, en megnið þó á þröngum
malbiksvegi innan um hús. Það var
mikil spenna við upphaf leiðarinnar
í Skoda-bfl okkar. Báðir vomm við
með hnút í maganum, en þegar
flaggið féll og bíllinn komst á skrið
gleymdist slíkt, og að halda bílnum
á veginum á sæmilegum hraða varð
aðalatriðið.
Mikið var um áhorfendur og mun
um hálf milljón áhorfenda hafa
fylgst með keppninni þessa helgi.
Þegar fyrsta sérleiðin var að baki
létti okkur báðum, þetta reyndist
hægt og Sedivy treysti mér við stýr-
ið. Það var ekki seinna vænna fyrir
hann að átta sig á því að 600 km
akstur var fyrir höndum, helmingur
á raunverulegum keppnisleiðum.
Miðað við aðra sambærilega bíla
var tími okkar slakur á fyrstu leið-
unum, þar gátu hinir látið vaða
gegnum blindbeygjur og yfir blind-
hæðir, vitneskja aðstoðarökumann-
anna sá fyrir því.
Þegar keppnin var hálfnuð á
föstudag kom langt hlé, því keppn-
isbíll hafði velt illa á miðri leiðinni.
Mér varð hugsað til fjölmargra al-
varlegra slysa, sem höfðu orðið á
undanfömum mánuðum í rall-
keppnum í Evrópu. Margir öku-
menn höfðu slasast eða látist, allir
á 4—500 hestafla fjórhjóladrifs-
bílum, sem nú hafa verið bannaðir
í heimsmeistarakeppninni. Okkar
bíll var mun einfaldari að allri gerð,
tæp hundrað hestöfl og því vék ég
þessari hugsun frá mér. Stöðvunin
varð í miðju sumarbústaðalandi og
Sedivy þekkti eiganda eins bústað-
anna, sem var eins og óðal að
stærð. Við spiluðum borðtennis í
rólegheitunum og ég tapaði naum-
lega, lofaði sigri, ef hann kæmi til
íslands. Allt Chemopetrol-liðið,
tæplega 20 manns með fjóra bíla
hefur áhuga. á Ljómarallinu, en
möguleikar á komu þeirra byggjast
á vilja yfirvalda til að hleypa þeim
úr landi. Slíkt tekur tæpt ár að
leysa. Keppnin var ræst að nýju og
hver malbiksleiðin af annarri ekin
grimmt. Sumar leiðir þekkti Sedivy,
sem kom að notum yfir hæðir, en
flestar leiðanna ók ég samkvæmt
því sem ég sá. Tímamir skánuðu
þó í samanburði við aðra bfla, eftir
því sem ég lærði betur á hegðun
bflsins.
Þegar nær dró kvöldi var ég far-
in að þreytast, hugsaði með skelf-
ingu til þess að akstur fram á nótt
myndi svæfa mig undir stýri. Þegar
kom að viðgerðarhléi í Mlada Bol-
eslav, kvaðst ég ætla að leggja mig
í klukkutíma. Sedivy tilkynnti mér
þá að ekki yrði meira ekið fyrr en
næsta dag. Keppnin hafði verið
stytt nokkram vikum áður, en ég
hafði ekki hugmynd um það! Bíllinn
var yfirfarinn af viðgerðarmönnum,
ekkert reyndist að. En ein steikin
endaði í kviðnum á veitingahúsi í
nágrenninu. Það var eitt af því fáa
sem er sæmilega matreitt í Tékkó-
slóvakíu. Flestir drykkir era
bragðvondir og íslenskur Svali var
meðferðis til öryggis. Ekki ætlaði
ég að falla úr keppni á magaveiki.
Á fyrstu leið sunnudagsins bætt-
um við aksturstímann um heila
mínútu frá fyrra degi, þó leiðin
væri aðeins 10 kflómetrar. Sama
gerðist á næstu leiðum og hægt en
sígandi klifraðum við upp listann.
Ég breytti aksturtækni í gegnum
vinkilbeygjur, eins og við Sedivy
höfðu talað um fyrir svefninn kvöld-
ið áður. Dýrmætar sekúndur unnust
á því. „Sýndu mér hvernig þið keyr-
ið á íslandi," sagði Sedivy, þegar
fjórar leiðir vora eftir, eða 40 km
á sérleiðum. Þjóðarrembingurinn
kom upp, þó ég vildi fara varlega
í lokin og á mjög grófri malarleið
náðum við 12. besta tíma, en 80
bílar vora enn í keppninni. Það
munaði litlu að við færam á malar-
dekkjum á malbiksleið, þegar
viðgerðarmennirnir mættu ekki á
tilsettum tíma við enda leiðarinnar.
Að aka malbiksleið á slíkum dekkj-
um er eins og að vera með skauta
undir bílnum. Við sluppum við slíkar
æfingar, nema þar sem sérleiðir
vora blanda af möl og malbiki. Þá
hefði verið hægt að dansa vals á
bílnum, gripið var það lítið á mal-
bikinu.
Þtjátíu kílómetrar vora enn eftir.
„Hægri beygja eftir 100 metra.
Hægri beygja eftir 50 metra,“ sagði
Sedivy í talkerfíð. Gatnamót birtust
og ég beygði með tilþrifum til
vinstri! Áhorfendur hlupu í allar
áttir, ég áttaði mig á mistökunum,
keyrði í kringum ljósastaur og
bíllinn vísaði í rétta átt að nýju.
Síðan var allt gefið í botn og leiðin
klárað. Áhorfendur stóðu hlæjandi
eftir, vafalaust hlæjandi _að þessum
dæmalausa íslendingi. Á næstsíð-
ustu leiðinni var ég orðinn viss um
að ljúka keppninni, sveiflaði bílnum
létt í gegnum beygjur og sönglaði
jafnvel með. Sedivy hló en minnti
mig á að keppnin væri ekki búin
enn. Ifyrir síðustu leiðina fór mag-
inn í hnút, aðeins átta kílómetrar
vora eftir. Ég hugsaði um það hvort
ég gerði nú einhver klaufamistök.
Leiðin var öll í möl, hlykkjótt
Einar Guðmundsson skrifar frá Amsterdam:
>
Islendingur í Miinchen
Á leið minni frá hinum einu og
sönnu Feneyjum til Feneyja norð-
ursins, sem Amsterdam er oft
kölluð, gerði ég stanz í Múnchen.
Sló þar á þráð til Rudolfs Weissau-
ers; mæltum við okkur mót daginn
eftir í hjarta borgarinnar, á Marien-
platz. Að móti loknu hurfum við
að svo búnu oní Ráðhúskjallarann
til að spjalla saman í rólegheitum.
Rudolf Weissauer þekkja fjöl-
margir íslendingar. Myndir eftir
hann er að finna á næstum þriðja
hveiju heimili í landinu. í áraraðir
var hann reglulegur gestur á ís-
I landi, oftast í skammdeginu — oft
kom hann jafnvel tvisvar á ári til
Iandsins. Ferðaðist gjarnan með
strandferðaskipunum, Esju og
Heklu, umhverfis landið og gerði
pastelmyndir frá næstum öllum við-
I komustöðum; fyrir utan að kynnast
fólki frá viðkomandi plássum.
Helzti áfangastaður hans á ís-
landi var þó alltaf innrömmunar-
verkstæði Guðmundar Ámasonar á
Bergstaðastræti. Þau salarkynni
skilst mér að nú sé búið að jafna
við jörðu. Þama sýndi Weissauer
, grafík og pastelmyndir, sem Guð-
mundur, impresario, seldi og
rammaði jafnframt inn. Þama var
ekkert verið að skafa utan af heims-
frægðinni. Stundum gat það hent
að sama myndin seldist tvisvar sinn-
um!
Nú er víst komið á þriðja ár síðan
Weissauer var síðast á Islandi, og
. þess vegna datt mér í hug, að ýmsa
fýsti að frétta eitthvað lítilsháttar
af karlinum.
Til að byija með sagði ég honum
ekki, að ætlunin væri hjá mér að
pumpa hann, en svo næmur var
hann, að engu líktist meira en hann
hefði skynjað ásetninginn. Og hóf
hann strax að leysa frá skjóðunni
eins og um blaðaviðtal væri að
ræða. Seinna kom okkur saman um
að hafa þetta ekki í samtalsformi,
heldur skyldi ég einungis rekja
nokkra helztu punkta úr samtali
okkar.
„Listamaður er þeirrar þjóðar,
þar sem myndir hans er að finna.
Eiginlega er ég meiri íslendingur
en Þjóðveiji, vegna þess _að flestar
lx>ztu myndir mínar era á Islandi."
Það er frekar óvenjulegt að Þjóð-
veijar af kynslóð Weissaures hlæi
innilega, en hann gat ekki stillt sig
um slíka hlátra, á jafnmiklu þýzku
almannafæri og við nú reyndar vor-
um á, er hann minntist Ásu,
Guðmundar og Orlygs, og fleiri
ónefndra höfðingja að sjálfsögðu.
„Þetta fólk kemur mér alltaf í gott
skap, verði mér hugsað til þess.“
Skilst mér samt, að íslenzku vinim-
ir hafi gert allt öfugt við það, sem
hann var vanur frá hinu stífa
Þýzkalandi.
Segðu mér Rúdí, sagði ég: af
hveiju komstu alltaf í svartasta
skammdeginu til íslands?
„Loftslagið á svo vel við mig. í
Múnchen á þessum tíma fer frostið
oní þijátíu stig mínus. ísland er í
mínum augum hitaelement."
Ástæðan fyrir því, að hann hefur
ekki komið í seinni tíð er heilsufar
hans. Ferðalag til íslands er of
mikið álag fyrir gamla skrokka —
og svo má ekki gleyma því að Þjóð-
vetjar era eini sinni þannig gerðir,
að þeir vilja vera sem mest í nám-
unda við eigin lækna þegar eitthvað
bjátar á. Til skilnings á Þjóðvetjum
má aldrei undir neinum kringum-
stæðum gleyma viðkvæmni þeirra.
— En samt er Weissauer ekki alveg
steinhættur ferðalögum. Sem sönn-
um listamanni finnst honum gott
að nota hvert tækifæri sem gefst
til að yfirgefa Munchen; er við hitt-
umst t.d. var hann nýkominn úr
nokkurra mánaða reisu, sem einnig
hefur verið fastur liður í mörg ár
eins og íslandsferðalögin.
í bókstaflegri miðju Frakklands,
í smáþorpi sem tekur Hjalteyri ekki
fram í öllu, Massive Central, vinnur
Weissauer að flestum sínum grafík-
myndum. Þaðan heldur hann svo
áfram ferðinni til Burg auf Feh-
maren, sem er nálægt dönsku
landamærunum. Norður-Þýzkaland
— loftslagið minnir ögn á ísland.
Þarna kennir hann tæknibrögð í
grafík. Þessum ferðum hans tengj-
ast svo sýningarhöld að sjálfsögðu.
En það er á íslandi sem stóra
viðtökumar voru. „Kannski var ég
alltof mikið í burtu frá Múnchen til
að rækta mín sambönd þar.“
Að loknum „erfiðum vinnudegi"
á verkstæðinu, laumaðist impresar-
io oft í símann eftir kvöldmatinn
hjá .Ásu Guðmundar og hringdi í
ráðamenn þjóðarinnatj biskupa og
nóbelsverðlaunahafa. Á meðan hall-
aði Weissauer sér aftur í stofusóf-
anum, búinn að segja mörgum
sinnum: „Hvílíkur dagur, hvílíkur
dagur!“
Verkstæðið var á sínum tíma
segull er dró að sér ótrúlegan hóp
manna, sem komu þangað til að
sækja sér vítamín; það vora fylgi-
fiskar. Og stöðugt var verið að bera
vín oní saklausa karlana. í flugvéla-
sætunum fengu ýktar sögur byr
undir alla vængi. Oft kom Örlygur
„blaskellandi" inn úr dyranum til
að sækja Weissauer í bíltúr um
borgina, eða þeir bragðu sér í bíó
saman. Á meðan þurfti Guðmundur
gjarnan að bregða sér frá — inn-
kaupaleiðangrar — og vora þá
miðar á hurðinni: „Kem eftir fimm
mínútur.“ Þetta vora ávallt um-
burðarlyndar fimminútur.
Það sem heillaði Weissauer á
íslandi var sú nána snerting, sem
hann komst í við þá sem keyptu
myndirnar. Slíkt er óhugsandi að
gerist í Þýzkalandi. Þýzkur almenn-
ingur veit ekkert hvað er að gerast
á myndlistarsvæðinu og hefur sára-
lítinn áhuga á menningu. í
Reykjavík var t.d. óbreyttur hafnar-
verkamaður (Kalli í Hausthúsum),
sem safnaði myndum eftir Weissau-
er. Hvar annars staðar í veröldinni
getur slíkt gerzt?
Margir vinir hafa horfið af sjón-
arsviðinu í millitíðinni. „Þetta vitum
við um tímann, að hann leiðir í ljós.“
Samt er ekki hjartaloku fyrir það
skotið, að Weissauer komi eina ferð-
ina enn til íslands. Þangað stefnir
hugur hans, þar sem er obbinn af
lífsstarfinu. Þar hefur Þjóðveijan-
um í honum verið einna mest
ofboðið, eða skemmt.
»Á Islandi upplifði ég það, að
veita einstöku fólki gleði,“ sagði
Weissauer. Hann bætti engri setn-
ingu við þessa setningu.
Báðir voram við hræðilega tíma-
bundnir og þurftum að slútta okkar
fundi eftir þijá tíma og þijú bjórglös
hvor. I lokin bað Weissauer mig
fyrir sérstakar kveðjur til Myndlist-
arklúbbsins á Seltjarnarnesi.