Morgunblaðið - 24.09.1986, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. SETPEMBER 1986

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakiö.
Guði sé lof fyrir
Gutenberg’
Nú er liðinn um það bil
mánuður frá því einka-
útvarpið Bylgjan hóf útsend-
ingar á Suðvesturlandi. Þar
með var endi bundinn á ára-
tuga einokun Ríkisútvarps-
ins á hljóðvarpi. Innan
skamms tekur ný íslensk
sjónvarpsstöð til starfa og
skapar ríkissjónvarpinu, sem
verið hefur eitt um hituna í
tvo áratugi, á sama hátt al-
veg nýjar aðstæður. Og
framfarir eru nú svo örar á
þessu sviði tækninnar, að við
megum eiga von á enn rót-
tækari nýmælum á næstu
árum.
Tvær samhangandi
ástæður voru fyrir því, að
einokun Ríkisútvarpsins var
aflétt. Annars vegar var um
viðhorfsbreytingu að ræða,
einkum meðal stjómmála-
manna, og hins vegar
tæknilega framvindu, sem
gerði útvarpsrekstur ein-
staklinga í senn ódýran og
auðveldan. Ekki er ólíklegt,
að sams konar þróun muni
innan fárra ára aflétta einok-
unarstöðu Pósts og síma hér
á landi, svo aðeins eitt dæmi
um æskilega breytingu sé
nefnt. Það er í rauninni
næsta ótrúlegt til þess að
hugsa, að það skuli ekki vera
nema um tvö ár frá því að
hatramar deilur geisuðu hér
á landi um réttmæti einkaút-
varps og einkasjónvarps og
málaferli vegna reksturs
fijálsra útvarpsstöðva eru
enn fyrir dómstólunum. Því
var haldið fram af andstæð-
ingum einkarekstrar á þessu
sviði, að hinar nýju aðstæður
myndu skapa fjársterkum
aðilum óeðlileg áhrif og frelsi
og lýðræði yrði stefnt í voða.
Raunin er öll önnur, bæði
hér á landi, svo sem dagskrá
Bylgjunnar sýnir, og í ná-
grannalöndunum, þar sem
einkastöðvar hafa verið
reknar um árabil. Hinar
miklu vinsældir Bylgjunnar
og þátttaka hlustenda í út-
sendingum hennar sýna, að
þar er á ferð raunverulegt
almenningsútvarp. Menn
geta haft ólíkar skoðanir á
dagskránni og eflaust finnst
mörgum símhringingar of
fyrirferðarmiklar, en um hitt
verður ekki deilt að þetta er
útvarp sem stór hópur hlust-
enda kann að meta.
Það er merkilegt um-
hugsunarefni, að það er
söguleg tilviljun að deilumar
um einkarétt ríkisvaldsins til
útvarps- og sjónvarpsrekstr-
ar skuli ekki hafa snúist um
dagblöð eða tímarit. Ef hinir
fyrmefndu miðlar hefðu ver-
ið fundnir upp á fímmtándu
öld, en ekki prentlistin, hefð-
um við kannski búið við
margar sjálfstæðar útvarps-
og sjónvarpsstöðvar í margar
aldir, en ekki öðlast prent-
frelsið fyrr en í lok tuttug-
ustu aldar. Þá væri ríkisvald-
ið á Islandi væntanlega að
verja stórfé um þessar mund-
ir til að efla Stjómarblaðið
eða Ríkisblaðið, fjölga síðum
og útgáfum, til að mæta
samkeppni frá Morgunblöð-
um og Bylgjublöðum! Stað-
reyndin er nefnilega sú, að
þegar ríkið kemst í vamar-
stöðu og þarf að verja sínar
heilögu kýr fínnast alltaf
nægir fjármunir. Og ríkið er
í þeirri þægilegu aðstöðu, að
geta gefíð markaðnum langt
nef, því það em skattpening-
ar almennings, sem settir em
í hítina.
Guði sé lof fyrir Guten-
berg. Guði sé lof fyrir að við
þurfum ekki að berjast fyrir
prentfrelsi og rétti til blaða-
útgáfu á íslandi á ofanverðri
tuttugustu öld. En réttur ein-
staklinga til að reka útvarp
og sjónvarp er í rauninni af
nákvæmlega sama tagi og
rökin fyrir prentfrelsi gilda
um tjáningarfrelsi almennt.
Innan fárra ára verða einka-
útvörp, einkasjónvörp og ef
til vill einhverjir nýir miðlar
af svipuðu tagi orðnir þáttur
í daglegu lífi okkar. Þá eiga
menn væntanlega erfítt með
að ímynda sér, hvers vegna
í dauðanum einokuninni var
ekki aflétt löngu fyrr. En það
er ástæðulaust að gera veður
út af því eins og málum er
komið, þótt það sé nauðsyn-
legt ábendingarefni í rök-
ræðum gegn öðmm formum
ríkiseinokunar. Nú skiptir
mestu, að nota frelsið og
réttinn til gagns og gamans
og til þess að rækta og efla
menningu okkar á þeim við-
sjárverðu tímum, sem við
Iifum.
Þjóðirnar sýni hv<
annarri umburðai
Ræða Matthíasar Á. Mathiesen, utanrík
við upphaf 41. allsherjarþing's Sameinui
Hér fer á eftir i heild ræða sú, s
herjarþingi Sameinuðu þjóðanna
Ég vil hefja mál mitt með ámað-
aróskum í tilefni kjörs yðar sem
forseta þessa 41. allshetjarþings
hinna Sameinuðu þjóða. Jafnframt
fullvissa ég yður um fulltingi
íslensku sendinefndarinnar við
framkvæmd vandasamra verkefna
í þessu virðulega embætti.
I nóvember í haust verða 40 ár
liðin frá inngöngu íslands í SÞ. Á
þessum tíma hefur tala aðildarríkja
þrefaldast en umfang starfsins hef-
ur aukist jafnvel enn meira.
Ýmislegt hefur tekist síður en skyldi
í störfum samtakanna. Samt sem
áður hafa þau fyrir löngu sannað
gildi sitt. Hér er vettvangur um-
ræðu og skoðanaskipta og hér verða
smám saman til reglur um sam-
skipti ríkja.
Fjórir áratugir eru ekki langur
tími og það getur tekið mun lengri
tíma að fínna og móta þær reglur
sem best henta. Til samanburðar
má nefna það, að hugmyndir og
hugsjónir réttarríkisins urðu til á
mörgum mannsöldrum og það hefur
ekki gengið átakalaust að skipa
þeim sess við hæfí. Að sumu leyti
má segja að reglur alþjóðaréttar séu
enn í frumbemsku. Réttarsögu ein-
stakra ríkja má því að nokkru hafa
til hliðsjónar á þeim þroskaferli al-
þjóðlegra samskipta, sem framund-
an er.
í einu af meistaraverkum fom-
grískra bókmennta, IlHonskviðu
Hómers, er að fínna frásögn, sem
varpar ljósi á þýðingu fastra reglna
í samskiptum valdhafa við þá, sem
eiga undir vald þeirra að sækja.
em utanríkisráðherra flutti á alls-
mánudaginn 22. september.
Sarpedon, sonur Seifs og dauðlegr-
ar konu, atti kappi við Patróklus,
vin Akkillesar. Seifur fylgdist með
bardaga þeirra tveggja og fylltist
sorg við þá tilhugsun, að sonur
hans biði lægri hlut. Hann freistað-
ist þvi til að skakka leikinn. „Leikur
nú hugur minn á tveim áttum,"
sagði hann við Heru systur sína,
„hvort ég á að svipta honum burt
lifanda úr hinum hörmulega bar-
daga ... eða skal ég láta hann
hníga ..." Hera svaraði með þeim
orðum að kæmi hann syni sínum
til bjargar myndi það hleypa megnri
heift í guðina. Slíkt hefði ófyrirsjá-
anlegar afleiðingar..því margir
synir ódauðlegra guða beijast nú í
kring um hina miklu Príamsborg".
Seifur fór að ráðum Heru, en lét
blóð dijúpa til jarðar í minningu
sonar síns. Venjan sem gilti um
samskipti manna og guða var svo
sterk, að hún batt jafnvel hendur
hins voldugasta meðal guðanna.
Réttlætið krafðist þess, að farið
væri eftir settum reglum. Þetta gilti
um guði og þá einnig um menn.
Guðir höfðu vissulega mikið vald,
en því voru skorður settar af skyld-
um þeirra.
Forðumst heiftina í
samskiptum ríkja
Því fer víðs fjarri að rétt sé að
jafna ríkjum nútímans við gríska
guði að fomu. Hvorki guðimir né
ríkin ættu skilið slíkan samanburð.
Eigi að síður leyfí ég mér að vitna
til þessarar frásagnar til stuðnings
þeirri skoðun minni, að í samskipt-
um ríkja verði að halda í heiðri
reglur og siði til að forðast heift-
ina, sem getur orðið siðmenning-
unni að falli. Einnig til stuðnings
þeirri sannfæringu, að í samskipt-
um sínum verði þjóðir heims að
halda aftur af sér og láta stjómast
af skynsemi og rökyggju fremur
en tilfínningum. Minni hagsmunir
verða að vfkja fyrir hinu mikla
hagsmunamáli allrar heimsbyggð-
arinnar, sem er að tryggja frið og
öryggi.
Þetta krefst þolinmæði og á
stundum tilslökunar frá ýtmstu
kröfúm. Þjóðimar verða að um-
gangast hver aðra af umburðar-
lyndi og með virðingu fyrir ólíkum
viðhorfum. Umfram allt verða þjóð-
imar þó að virða fullrétti annarra
og gæta þess að hleypa ekki heift
eða illu blóði í samskiptin. Slíkt
getur haft ófyrirsjáanlegar afleið-
ingar.
Hvergi er nauðsyn rökhyggju og
skynsemi brýnni en í samskiptum
austurs og vesturs. Á síðasta ári
vakti fundur þeirra Ronalds Reag-
an, forseta Bandaríkjanna, og
Mikhails S. Gorbachev, leiðtoga
sovéska kommúnistaflokksins, nýja
von um slökun spennu. Slíkt funda-
hald leiðtoga tveggja voldugustu
ríkja heims hafði þá legið niðri í
sex ár. Óskandi væri að slíkir fund-
ir yrðu framvegis árviss viðburður
og að árangur ykist að sama skapi.
Á síðasta ári vom ýmis önnur
teikn á lofti, sem gefa fyrirheit um
að nokkurs árangurs megi vænta í
afvopnunarmálum. Vopnabirgðir og
hemaðarumsvif risaveldanna hafa
140 bömum boðið í
flugferð á flugdegi
Vestmaimaeyju
FLUGKLUBBUR Vestmanna-
eyja, sem stofnaður var í ágúst
í fyrra, efndi til sérstaks flug-
dags í Eyjum um helgina. Þetta
mun vera í fyrsta skiptið sem
slíkur flugdagur er haldinn í
Eyjum, Fram kom mikill áhugi
bæjarbúa fyrir fluginu og var
fjölmennt á flugvellinum á laug-
ardaginn. 140 börnum var boðið
í útsýnisflug í Utlum flugvélum
klúbbfélaga.
„Við emm mjög ánægðir með
hvað vel tókst til á þessum fyrsta
flugdegi okkar og undirtektimar
verða áreiðanlega til þess að slíkur
flugdagur verður árlegur viðburður
í okkar starfí. Þetta er þó full seint
á sumrinu en við vomm samt lán-
samir með veðrið", sagði Guðmund-
ur Alfreðsson formaður Flugklúbbs
Vestmannaeyja í samtali við frétta-
ritara Morgunblaðsins. Guðmundur
sagði að mjög margt fólk hefði
komið á flugvöllinn og um 140 böm-
um var boðið að bregða sér í
flugferð yfír Heimaey og næsta
nágrenni. Flugmenn á um 20 flug-
vélum frá öðmm flugklúbbum víða
að af landinu heimsóttu Eyjamenn
á laugardaginn. Lisflug Þorgeirs,
formanns Svifflugfélags íslands, á
TF-UFO vakti gífúrlega athygli og
hrifningu hjá þeim sem fylgdust
með flugdeginum og einnig tók
Bjöm Thoroddsen nokkrar rispur á
Fyrsti flugdagurinn var haldinn í Eyjum um helgina, áhugi var mikill og urðu margir til að
leggja leið sína á flugvöllin.