Morgunblaðið - 18.10.1986, Blaðsíða 33

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 1986
fHnrj0« Útgefandi iMflfrife Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakiö.
Samningarnir við
Sovétmenn
eir, sem hafa átt í samninga-
viðræðum við Sovétmenn
vegna sölu á saltsíld þangað, eru
nú orðnir sannfærðir um það, að
viðræðumar verði árángurs-
lausar. Á hinn bóginn er stefnt
að því, að í næstu viku hefjist
viðræður við Sovétmenn um olíu-
kaup okkar af þeim. Enginn þarf
að fara í grafgötur um viðhorf
Morgunblaðsins til olíuviðskip-
tanna við Sovétríkin. Oftar en einu
sinni hefur verið á það bent hér
á þessum stað, að hætta beri ríki-
seinokun á olíuviðskiptunum og
veita olíufélögunum fielsi til að
skipta við þá framleiðendur, sem
þau kjósa. Þegar þessi skoðun
hefur verið viðruð, hefur verið á
það bent, að olíuinnflutningurinn
sé forsenda þess, að Sovétmenn
kaupi af okkur sfld eða frystan
fisk, sem við höfum ekki áhuga á
að selja þeim lengur. Hins vegar
er saltsfld eina verðmætið, sem
við þurfum að selja til Sovétríkj-
anna.
í þeim miklu umræðum, sem
orðið hafa um Sovétviðskiptin hin
síðari ár, hefur meðal annars ver-
ið á það bent, að innflutningur
þeirra á sfld frá okkur hafi borið
þess nokkur merki, að um pólitísk
viðskipti hafi verið að ræða. Sov-
étmenn hafa greitt mun hærra
verð fyrir sfld frá íslandi en öðrum
viðskiptaþjóðum. Nú treysti
Sfldarútvegsnefnd sér ekki til þess
að ganga að endanlegu tilboði
Sovétmanna, sem þýtt hefði nærri
helmings verðlækkun frá síðasta
ári á magni, sem er aðeins fimmt-
ungur af því, sem við seldum
Sovétmönnum fyrirfram í fyrra.
Eins og áður miða Sovétmenn
verðið við það, sem Norðmenn og
Kanadamenn bjóða en treysta sér
ekki til að greiða okkur hærra
verð en öðrum.
Fyrir þessu kunna að vera
margar ástæður. Líklega vegur
þyngst, að nýir herrar hafa tekið
við stjóm utanríkisviðskipta Sov-
étríkjanna. í samræmi við stefnu
Gorbachevs meta þeir viðskipti á
viðskiptalegum grundvelli. Á þeim
forsendum hafa þeir rætt við
Síldarútvegsnefnd og komist að
þeirri niðurstöðu, sem við blasir.
Á hitt reynir vafalaust í Moskvu
næstu daga, hvort pólitísk sjónar-
mið koma til sögunnar og sovéska
tilboðið hækkað með vísan til
þeirra.
Útgerðarmenn og sfldarsalt-
endur eru samkvæmir sjálfum
sér, þegar þeir setja nú fram mjög
ákveðnar kröfur um að sfldarkaup
Sovétmanna verði tengd olíukaup-
um íslendinga og hætt verði við
olíuviðræðumar í Moskvu í næstu
viku. Talsmenn ríkiseinokunar á
olíuinnflutningi munu ekki fallast
á þau sjónarmið, þeir vilja láta á
það reyna í viðræðum við Sovét-
menn, hvort þeir bregðist öðru
vísi við varðandi sfldarkaupin,
þegar þeim er bent á, að hætta
sé á því, að olíuviðskiptunum verði
hætt. Þótt okkur þyki oft nóg um
það verð, sem við þurfum að
greiða fyrir sovésku olíuna, segir
það ekki alla söguna um peninga-
legan hagnað Sovétmanna af því
að selja hana hingað. Sovétmenn
hafa um nokkurt árabil orðið að
kaupa olíu frá arabaríkjum til að
geta staðið við sölusamninga á
Vesturlöndum.
í umræðum um viðskiptin við
Sovétríkin hefur verið vakin at-
hygli á því, að þau séu eina
„lögmæta" leið, ef svo má að orði
kveða, sovéskra stjómvalda til að
hafa áhrif á gang mála hér á
landi. í skjóli viðskiptanna, sem
staðið hafa óslitið síðan 1953,
hafa þeir komið hinu Qölmenna
sendiráði sínu á fót hér á landi.
Með vísan til viðskiptanna hafa
þeir eignast jafn margar húseign-
ir í Reykjavík og raun ber vitni.
Hætti þeir að kaupa af okkur sfld
og við að selja þeim frystan fisk
og kaupa af þeim olíu er rökrétt
að kreljast þess, að þeir fækki í
sendiráði sínu hér til mikilla muna.
Fulltrúar íslenskra stjómvalda,
sem nú em í Moskvu, eiga að sjálf-
sögðu að fá fyrirmæli um að vekja
máls á þessari hlið viðskiptanna
strax I næstu viku.
Þegar viðræðumar við Sovét-
menn komast á þetta pólitíska
stig, munu þeir vafalítið benda á
það, að sjálfur Gorbachev hafi
stungið upp á íslandi sem fundar-
stað með Reagan. Það fari illa á
því svo skömmu eftir leiðtoga-
fundinn að kre^ast þess, að fjöldi
starfsmanna sovéska ríkisins
hverfi fi*á íslandi. Slík pólitísk rök
em haldlítil eins og málum er nú
komið og varla gerði Gorbachev
tillöguna um ísland, af því að
hann sá fyrir vandræðin, sem hlyt-
ust af neikvæðri niðurstöðu
sfldarviðræðnanna - en fáeinum
klukkustundum áður en hann lenti
á íslandi var ljóst, hvert stefndi í
þeim.
Á örskömmum tíma hafa for-
sendur viðskiptatengsla íslands
og Sovétríkjanna gjörbreyst. Hér
er mikið { húfí í mörgu tilliti og
nauðsynlegt, að öll skref, sem
stigin em, séu vandlega íhuguð.
Það er fráleitt, að við Islendingar
höldum í úrelt kerfí ríkiseinokunar
í olíuinnflutningi. Væri eðlilegt,
að viðskiptaráðherra tæki strax
ákvörðun um að afnema það. Þar
með yrði samningamönnunum,
sem eiga fyrir höndum viðræður
í Moskvu, gefið eðlilegt svigrúm
í olíuviðræðunum. Þá þarf að huga
að því, hvemig unnt er að fækka
starfsmönnum sovéska sendiráðs-
ins í Reykjavík. Síðast en ekki
síst er nauðsynlegt að he§a sókn
inn á nýja markaði, til að sfldveið-
ar okkar skili sama arði í þjóðar-
búið og áður. Það er með öllu
óviðunandi, að þessi gamalgróna
atvinnugrein fái ekki þrifist nema
hún njóti velvildar stjómvalda f
Moskvu.
-___________________________mÉD
Umsjónarmaöur Gísli Jónsson 359. þáttur
Baldur Pálmason í Reykjavík
skrifar mér svo:
„Senn hvað líður ætla stjóm-
málaflokkar að skipa liði sínu
til framboðs fyrir næstu þing-
kosningar með því að efna til
prófkosninga í kjördæmunum.
Verður það líklega harður at-
gangur. En látum hann þó liggja
á milli hluta.
Hinsvegar fínnst mér full
ástæða til að fjargviðrast dálítið
út af málfarinu í þessu sam-
bandi. Prófkjör er í sjálfu sér
ágætt orð — sem eintöluorð vel
að merkja — en einhvemtíma á
ferli þess, þó ekki fyrir margt
löngu, hefur það fallið í kvik-
syndi fleirtölunnar og situr þar
nú orðið fast, a.m.k. með annan
fótinn. Nýkomin er út samheita-
orðabók. Þar stendur um orðið
kjör = kosning = hagur, aðbúð,
kostir; kröpp kjör = fátækt; með
kyrrum kjörum = stillt.
Með hliðsjón af þessu og raun-
ar samkvæmt sæmilega
óbrengluðum málsmekk finnst
mér ótækt að staglast á próf-
kjörum sí og æ eins og tíðkast
nú orðið í flestum Qölmiðlum.
Hversvegna er ekki talað um
prófkosningar rétt eins og aðrar
kosningar? Það virðist þó liggja
nokkuð beint við.
Málsgrein gæti sem bezt litið
þannig út nú: Fyrir síðustu þing-
kosningar beitti flokkurinn sér
fyrir prófkjörum í öllum kjör-
dæmum (innskot: kannski
bráðlega kjaradæmum!), og hétu
frambjóðendur að beita sér fyrir
bættum kjörum almennings.
Eg tel nokkuð víst að eitt-
hvert dagblaðið hafi riðið á vaðið
með fleirtölumyndina í prófkjöri
og þaðan hafi villan breiðst út
á borð við farsótt.
Úr því að eg sendi þér Iínu
langar mig að nefna tvennt ann-
að. I fyrra lagi fleirtölumyndina
ísraelar sem er nýleg og nú orð-
in nær einráð í Morgunblaðinu,
sýnist mér. Samkvæmt orðalykli
Bjöms Magnússonar að Nýja
testamentinu er þar nær alls
staðar talað um ísraelsmenn
(aldrei ísraela), og kann eg því
ólíkt betur, enda þægilegra fyrir
auga og eyra. — Áð hinu leytinu
nefni eg sagnorðið að funda,
sem er fárra ára einungis, held
eg, og farið að lyðja burt hinu
ágæta orði að þinga. Það tel
eg meira en lítið misráðið. Fyrir
tilbreytni sakir má svo auðvitað
lika segja að halda fund.
Mér þætti gott að fá álit þitt
á þessum atriðum sett fram í
einhveijum Morgunblaðspistli
þínum á næstunni.
Með vinsemd og virðingu."
☆
Ég þakka Baldri Pálmasyni
þetta skelegga bréf. Um fyrsta
atriði er ég honum alveg sam-
mála. Prófkjör fer illa í fleir-
tölu. Hugsum okkur bara
eignarfallið. Á það að vera
prófkjara eða prófkjöra? Mér
þykir hvort tveggja álíka hallær-
islegt. Reyndar hef ég heyrt
menn bollaleggja um kosti og
galla prófkjara. Ég vissi svo
sem að um prófkosningar var
að ræða, en af orðmyndinni einni
saman hefði ég helst ráðið að
kjör nemenda á prófum væri
umræðueftiið.
Um næsta atriði get ég ekki
mikið sagt. Ég er að vísu vanast-
ur myndinni ísraelsmenn, en
mér finnst orðið ísraelar engin
hörmung. Þessi orðmynd er
reyndar ekki í Orðabók Menn-
ingarsjóðs, en þar er önnur sem
mér þykir sýnu verri, ísraeling-
ar.
Kemur þá að þriðja og síðasta
atriðinu, sögninni að funda.
Hún hefur angrað mig, allt frá
því ég sá hana í fyrsta skipti,
og ég hef farið um hana hrakleg-
um orðum í þáttum þessum. Mér
hefur fundist að hún bæri vitni
um málfátækt og væri sambæri-
leg við það, ef fólk tæki að segja
bíla fyrir aka eða keyra, hnifa
fyrir skera, hesta fyrir ríða, eða
fara ríðandi, axa fyrir höggva,
ljósa fyrir kveikja o.s.frv.
Orðið fundur, sem þessi sögn
er dregin af, er í hópi þeirra
nafnorða sem kallast i-stoftiar í
beygingafræðinni. Af mörgum
þeirra, eða samsvarandi mörg-
um þeirra, eru sagnir. Þykir mér
þá ólíkt myndarlegra að nota
sögnina að gista, ekki gesta, af
gestur og stöðva, ekki staða,
samsvarandi staður og bera,
ekki burða, samsvarandi burð-
ur. Ljótt held ég okkur þætti
líka að mynda sagnimar að
hvala og nára af nafnorðunum
hvalur og nár.
En sögnin að funda er at-
hugasemdalaust tekin upp í
Orðabók Menningarsjóðs, svo að
fólki er vorkunn, þótt það grípi
til hennar. Mér dettur í hug að
sögnin hafí orðið til í fyrirsögn-
um blaða. Þar voru menn
stundum aðkrepptir um rými,
og oft hefur þurft að búa til
fyrirsögn í skyndingu. Fræg er
fyrirsögn úr þessu blaði: „Skreið
aftur til Nígeríu" og ennþá fræg-
ari úr Tímanum: „Nythæsta kú
á íslandi", en þar hafði umbrots-
maðurinn þóst þurfa að stytta
um einn staf og breytti kýr í
kú (nefnifall). Blaðamaðurinn,
sem fréttina skrifaði, fékk svo
skammadembuna.
Til þess að vera sanngjam vil
ég svo geta þess, að fáir munu
amast við sögnunum að huga,
kosta, kvista og mata, sbr.
hugur, kostur, kvistur og mat-
ur sem öll em í sama beyginga-
flokki og fundur.
☆
Bragarháttur vikunnar er
stuðlafall (braghenduætt III):
Upp í topinn efsta klifra gerði
pella bör, með prýði skreytt
páfugls hreiður fann þar eitt.
(Þorlákur Guðmundsson)
Þórðar kálfar, það eru bjáJfar mestu;
heims um álfur ösla þeir,
úti skjálfa og éta leir.
(Rögnvaldur á Klængshóli)
☆
Þijár ritgerðir eftir óþekkta
höfunda:
1. Hávamál voru ort löngu fyrir
Krists burð, enda hefur ekkert
verið ort á hávamáli síðan.
2. Jón Vídalín þýddi Biblíuna á
íslensku, heitir hún síðan Jóns-
bók og hefur náð ótrúlegum
vinsældum.
3. Grímur Thomsen þýddi ævin-
týri H.C. Andersens á fslensku
og heita þau síðan Gríms ævin-
týri.
Urskurður Kjaradóms
um laun alþingismanna
og æðstu embættismanna
KJARADÓMUR ákvað á fímmtu-
dag laun forseta íslands, æðstu
embættísmanna. rfkisins og al-
þingismanna. Úrskurður dóms-
ins fer hér á eftin
Árið 1986, fimmtudaginn 16. októb-
er, var Kjaradómur settur á Rauðar-
árstíg 25 f Reykjavfk og haldinn af
Benedikt Blöndal, Jóni Finnssyni, Ól-
afi Nilssyni, Jóni G. Tómassyni og
Stefáni Olafssyni.
Fyrir var tekið: 1. Að taka ákvörðun
um laun forseta íslands, þeirra rikis-
starfsmanna, sem 3. mgr. 4. gr. laga
nr. 46/1973 sbr. lög nr. 62/1985 tek-
ur til og ríkissáttasemjara.
I
Frá 1. október 1986 skulu laun for-
seta íslands vera 167.095 krónur.
n
Frá 1. október 1986 skulu laun for-
seta Hæstaréttar vera 138.978 krónur
en laun annarra hæstaréttardómara
126.344 krónur.
m
Frá 1. október 1986 skulu laun for-
sætisráðherra vera 161.489 krónur,
en laun annarra ráðherra 146.808
krónur, hvort tveggja að meðtöldu
þingfararkaupi.
IV
Frá 1. október 1986 skulu laun
ríkissaksóknara vera 126.344 krónur.
V
Frá 1. október 1986 skulu laun
ríkissáttasemjara vera 126.344 krón-
ur.
VI
Frá 1. október 1986 skulu laun bisk-
ups íslands vera 110.307 krónur.
VII
Frá 1. október 1986 skulu laun ráðu-
neytisstjóra vera 108.475 krónur.
vm
Frá 1. október 1986 skulu þessum
ríkis8tarfsmönnum greidd mánaðar-
laun æm hér segir.
73.423 krónun Ríkisskattanefndar-
maður.
86.940 krónur Borgardómarar,
borgarfógetar, héraðsdómarar, saka-
dómarar, sýslumaðurinn í Dalasýslu,
sýslumaðurinn í Barðastrandarsýslu,
bæjarfógetinn í Bolungarvfk, sýslu-
maðurinn í Strandasýslu, bæjarfóget-
inn á Siglufirði, bæjarfógetinn í
Ólafsfirði, bæjarfógetinn í Neskaup-
stað, sýslumaðurinn í Austur-Skafta-
fellssýslu, sýslumaðurinn í Vestur-
Skaftafellssýslu.
93.011 krónun Bæjarfógetinn á
Akranesi, sýslumaðurinn í Mýra- og
Borgarfjarðarsýslu, sýslumaðurinn í
Snæfellsness- og Hnappadalssýslu og
bæjarfógetinn i Ólafsvík, sýslumaður-
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 1986
Wole Soyinka -
Nóbelsskáld 1986
eftir Sigurð A.
Magnússon
Þegar fréttir bárust af því á
fimmtudag, að bókmenntaverðlaun
Nóbels í ár hefðu verið veitt Nígeríu-
manninum Wole Soyinka, þóttist ég
vita að margir yrðu hvumsa við og
hefðu litlar eða engar spumir haft
af þessum öndvegishöfundi, sem tví-
mælalaust er í fremstu röð núlifandi
ritsniUinga og ber höfuð og herðar
yfir kollega sína í Afríku. Fýrir ári
hefði verið líkt á komið fyrir mér,
því þá hafði ég ekki lesið staf eftir
hann. Atvikin höguðu því hinsvegar
svo, að ég var valinn í alþjóðlega
dómnefnd til að veita Neustadt-bók-
menntaverðlaunin, sem stundum eru
nefnd „litli Nóbelinn" og tímaritið
World Literature Today stendur
að ásamt háskólanum í Oklahóma.
Neustadt-verðlaunin eru veitt á
tveggja ára fresti, og mælir hver
nefndarmanna með einum höfundi.
Meðal höfiinda sem mælt var með í
ár voru Jorge Luis Borges, Giinter
Grass, Max Frisch, Eugéne Ionesco
og Wole Soyinka. Niðurstaðan varð
sú að Max Frisch hreppti verðlaunin,
en Wole Soyinka lenti í öðru sæti
og munaði einu atkvæði. Það var
bandaríska blökkukonan Maya Ang-
elou sem mælti með Soyinka, en hún
er kunn skáldkona, leikkona og leik-
stjóri vestanhafs.
Þátttaka mín í dómnefndinni varð
þess valdandi að ég komst í tæri við
bækur Soyinka sem urðu mér
hrífandi og eftirminnileg lesning, og
þá einkanlega bemskuminningar
hans, Aké (1981), sem hlotið hafa
einróma lof um heim allan. En Soy-
inka er ekki einasta frábær rithöf-
undur, heldur líka stórbrotinn og
nýskapandi leikhúsmaður, sem
markað hefur djúp spor í leikhús-
menningu Nígeríu og raunar Afríku
allrar. Af því fékk ég veður á al-
þjóðlegri leiklistarráðstefnu f Delfí í
júnf síðastliðnum, þegar samlandi
Soyinka, leikstjórinn Joel Adedeji,
flutti fyririestur um túlkun Soyinka
á Bakkynjunum eftir Evrípídes.
Kom þar fram að Soyinka hefði rutt
nýjar brautir í túlkun fom-grfskra
leikhúsverka með því að hagnýta
hinn auðuga arf Nígeríumanna í
myndlist og danslist.
Æviatriði
Akinwande Oluwole Soyinka er
fasddur 13. júlí 1934 í Abeókúta í
Vestur-Nígefíu, og er af Idségba-
ættflokki. Átján ára gamall hélt hann
til náms í ríkismenntaskólanum í
Ibadan skammt frá bemskuþorpinu.
Tveimur ámm síðar fluttist hann
til Englands og stundaði nám við
háskólann í Leeds þar sem hann lauk
BA-prófi með láði í enskum bók-
menntum árið 1957. Sama sumar
fluttist hann til Lundúna þar sem
hann gerðist leiklistarráðunautur,
kennari, leikari og rithöfundur. Með
tímanum varð hann einnig leikstjóri
við Royal Court Theatre, sem sýndi
fyrsta leikrit hans, The Invention,
í nóvember 1959, og skömmu síðar
gamanleikinn The Lion and the
Jewel. Tvö leikrit hans, sem síðar
urðu víðfræg og vinsæl, The Trials
of Brother Jero og The Swamp
Dwellers, höfðu verið sviðsett af
stúdentum árið áður í Student Move-
ment House, og í febrúar 1959 hafði
verk eftir hann í fyrsta sinn verið
sviðsett í heimalandinu, í Listaleik-
húsinu í Ibadan.
Árið 1960 sneri Soyinka aftur til
Nígeríu á styrk frá Rockefeller-stofn-
uninni í Bandaríkjunum og ferðaðist
víða um landið til að kynna sér
lífelqor og menningu landsmanna.
Hann hélt áfram að skrifa og leik-
stýra, flutti fyrirlestra við háskólana
í Ibadan (1960—62) og Ife
(1962—63) og skipulagði leikhópa.
Hann var sömuleiðis meðritstjóri
tímaritsins Black Orpheus
(1961—64) og samdi fjölda ádeilu-
verka þar sem hann réðst gegn
spillingu og pólitfsku öngþveiti. í
ágúst 1966, þegar borgarastríðið f
Nígeríu (Bíafiia-stríðið) var að bijót-
ast út, var Soyinka fangelsaður fyrir
hispurslausar skoðanir sfnar og
meinta samúð _með málstað íbóa
(Bíaframanna). Árið áður hafði fang-
elsun hans leitt til alþjóðlegra
mótmæla, og sama varð uppá ten-
ingnum í þetta sinn. Eiaðsíður var
honum haldið ýmist í tugthúsi eða
stofufangelsi framí október 1969, en
leyft að fást við skriftir (samdi eink-
um ljóð) og kenna endrum og eins.
Eftir að hann var látinn laus gekk í
garð mikið gróskuskeið í höfundar-
ferli hans. Hann samdi mörg leikrit,
gerði kvikmynd, skrifaði skáldsögur
og kenndi við ýmsa háskóla, einkum
háskólann í Ibadan.
Soyinka hefiir verið gistiprófessor
við háskólana í Cambridge, Sheffield
og Yale og er nú prófessor í saman-
burðarbókmenntum við háskólann í
Ife, þar sem hann starfar jafnframt
í leiklistardeildinni. Hann er heiðurs-
doktor í bókmenntum við Yale-
háskóla og hefur verið sæmdur
margháttuðum verðlaunum fyrir
verk sín bæði í Afríku og Englandi,
meðal annars hinum virtu verðlaun-
um sem kennd eru við John Whiting.
Leikhúsverk
Um það er engum blöðum að fletta
að Wole Soyinka er einhver flöl-
hæfasti og hugkvæmasti höfundur
sem nú er á dögum. Þekktastur er
hann fyrir leikhúsverk sín, sem
spanna allan skalann frá gamanleikj-
um og búrleskum til nístandi ádeilu-
verka, flarstæðuleikhúss _ og
örlagaþrunginna harmleika. í verk-
um hans blandast saman áhrif frá
hefðbundnum afrískum leiksýningum
og nýjustu straumum í leildist Evr-
ópu, og þau eru ævinlega gagnsýrð
þjóðfélagsádeilu sem á rætur í djúp-
um skilningi á mannlegu eðli. í The
Lion and the Jewel ber slóttugur
gamall ættarhöfðingi sigurorð af
spj átrungslegum ungum kennara.
Slægð og hnyttni hljóta einnig umbun
í The Trials of Brother Jero og
framhaldi þess, Jero’s Metamor-
phosis (1973), försum sern ijalla um
uppátektir falsspámanns. Ádeilan er
snarpari og markvísari í A Dance
of the Foreste (1960), sem er kald-
hæðin vegsömun á nýfengnu sjálf-
stæði Nígeríu, og í Congi’s Harvest
(1965), sem er meinleg árás á harð-
stjóm og stórmennskuæði hinna nýju
imilendu valdhafa í Afríku. Önugasta
ádeiluverk Soyinka, Madmen and
Specialists (1970), flallar um
harðýðgi og ránffkn manneskjunnar
á umbrotatímum.
Ýmis af leikritum Soyinka hafa
heimspekilegan undirtón og fjalla
gjama um efni sem bundin em við
heimalandið. The Strong Breed
(1963) og The Swamp Dwellers
(1958) kanna þanþol hefðarinnar og
eðli félagslegrar ábyrgðar í heimi á
heljarþröm. The Road (1955) Qallar
um merkingu dauðans í samhengi
tilvistar sem virðist vera meiningar-
inn f ísafjarðarsýslu og bæjarfógetínn
á fsafirði, sýslumaðurinn í Húnavatns-
sýslu, sýslumaðurinn í Skagafjarðar-
sýslu og bæjarfógetinn á Sauðárkróki,
sýslumaðurinn í Þingeyjarsýslu og
bæjarfógetinn á Húsavík, sýslumaður-
inn í Norður-Múlasýslu og bæjarfóget-
inn á Seyðisfirði, sýslumaðurinn í
Suður-Múlasýslu og bæjarfógetínn á
Eskifirði, sýslumaðurinn í Rangár-
vallasýslu, bæjarfógetinn í Vest-
mannaeyjum, sýslumaðurinn í
Ámessýslu og bæjarfógetinn á Sel-
fossi, lögreglustjórinn á Keflavíkur-
flugvelli, tollgæslustjóri, verðlags-
stjóri.
96.218 krónun Formaður ríkis-
skattanefndar.
99.540 krónun Sýslumaðurinn í
Kjósareýslu og bæjarfógetinn í Hafn-
arfirði, Garðabæ og á Seltjamamesi,
sýslumaðurinn í EyjaQarðaraýslu og
bæjarfógetínn á Akureyri og Dalvík,
sýslumaðurinn f Gullbringusýslu og
bæjarfógetinn í Keflavík, Grindavík
og Njarðvík, bæjarfógetinn í Kópa-
vogi, flugmálastjóri, orkumálastjóri,
rafmagnsveitustjóri rfkisins, rann-
sóknarlögreglustjóri ríkisins, skatt-
rannsóknaretjóri, tollstjórinn í
Reylgavík, yfirborgarfógetinn í
Reykjavík, yfirborgardómarinn í
Reykjavík, yfireakadómarinn í
Reykjavík.
102.976 krónur. Sendiherrar.
106.756 krónur: Forstjóri ríkisspft-
alanna, lögreglustjórinn í Reykjavík,
póst- og símamálastjóri, rektor Há-
skóla íslands, ríkisskattstjóri, vega-
málastjóri.
Ákvörðun þessa kafla tekur ekki til
þeirra, sem nota heimild í bráða-
birgðaákvæði I í lögum nr. 41/1984.
IX
Laun skv. ákvæðum I—VIII skutu
taka sömu breytingu 1. desember
1986 og verða á launum, sem greidd
eru skv. kjarasamningum rfkisins og
BSRB.
X
Um launakjör þeirra starfsmanna
ríkisins, sem Kjaradómur ákveður laun
skv. 3. mgr. 4. gr. laga nr. 46/1973
sbr. tög nr. 62/1985, eins og henni
hefur verið breytt, skulu gilda eftirfar-
andi almenn ákvæði:
1. Mánaðarlaun eru þannig ákveðin,
að ekki skat vera um frekari greiðstur
fyrir venjubundin störf að ræða, þó
að vinnutími sé að jafnaði lengri en
40 stundir á viku. Innheimtu- og upp-
boðslaun falla niður, þar sem um þau
hefur verið að ræða. Komi til greiðslna
fyrir yfírvinnu skal tímakaup vera 1%
af mánaðarlaunum þess, sem i hlut á.
2. Um orlof skulu, eftir því sem við
á, gilda þær reglur, er greinir í 4.
kafta aðalkjarasamnings BHMR og
rfkisins. Um orlofssjóð skulu áfram
gilda þær séretöku reglur, sem mótað-
ar hafa verið f því efni.
3. Um önnur launakjör skal farið
eftir hliðstæðum reglum, og almennt
gitda um ríkisstarfsmenn, eftir því sem
við á, þar á meðal um pereónuuppbót,
ferðakostnað og slysatryggingar.
2. Að taka ákvörðun um þingfarar-
kaup og kostnað alþingismanna.
1. Frá 1. október 1986 skal þingfar-
arkaup vera 88.963 krónur á mánuði.
Frá sama tíma skulu mánaðartaun
foreeta sameinaðs Alþingis vera
97.859 krónur. Hinn 1. desember 1986
skulu laun þessi taka sömu breyting-
um og verða á launum sem greidd eru
skv. kjarasamningum ríkisins og
BSRB.
2. Húsnæðiskostnaður verði 13.800
krónur á mánuði frá 1. október 1986.
3. Dvalarkostnaður um þingtímann
verði 550 krónur á dag frá 1. október
1986.
4. Dvalarkostnaður í kjördæmi verði
90.900 krórnu- frá 1. október 1986
miðað við áregreiðslu.
5. Kostnaður við ferðalög í kjör-
dæmi verði frá 1. október 1986:
í Reykjavíkurkjördæmi 4.500 krón-
ur á mánuði.
í Reylqaneskjördæmi 8.300 krónur
á mánuði.
í öðrum kjördæmum 13.400 krónur
á mánuði.
Benedikt Btöndal,
Jón Finnsson,
Stefán Ólafsson,
Ólafur Nilsson,
Jón G. Tómasson.
Með vísan til bókunar i kjaradómi
17. júlí 1986.
Wole Soyinka
laus og hverfut. Death and the
King’s Horseman (1975) rannsakar
hugmyndir sjálfefómar og trúnaðar
við ævafom verðmæti gagnvart þjóð-
félagslegri umbyltíngu. Eins og fyrr
segir umsamdi Soyinka Bakkynj-
urnar eftir Evrípídes (1973) og
samdi Opera Wonyosi (1977) uppúr
Betlaraóperu Grays og Túskild-
ingsóperu Brechts. Bæði þessi verk
koma til skila mikilvægum félagsleg-
um boðskap í afrísku samhengi.
Ljóðlist
Ljóðlist Soyinka, einkanlega bæk-
umar Idanre and Other Poems
(1967) og A Shuttle in the Crypt
(1972), er engu síður yfirgripsmikil
en leikhúsvertdn, þó magnið sé
minna, og hún ber með sér sömu
siðferðislegu alvöm. í öndverðu settu
ádeilukvæði sterkastan svip á ljóða-
gerð hans, og má þar sem dæmi
nefiia „Telephone Conversatíon" sem
birst hefur í tjölmörgum safnritum.
Idanre hefur að geyma öll helstu
ljóð hans í gamansömum tón. Ljóðið,
sem bókin dregur nafri af, ^allar um
sköpunarsögu Jórúba-ættbálksins og
þá einkum um smíðaguðinn Ógun,
sem bæði skapar og leggur í rúsk
Soyinka telur það vera meginhlutverk
listamannsins í Nígeríu samtímans
að brúa bilið milli hinnar myrku for-
tíðar ættbálkanna og framtíðar í
teikni iðnvæðingar. Þess vegna lítur
hann á guðinn Ogun sem táknmynd
sjálfe síns. Ýmis af ástríðufyllstu og
áhrifamestu ljóðum bókarinnar túlka
kvöl skáldsins og máttvana reiði
vegna fjöldamorðanna í október
1966, þegar hans eigin ættmenn,
Jórúbamir, myrtu 30.000 íbóa í
Bíafra á einu bretti.
Skáldsögur
Skáldsaga Soyinka, The Inter-
preters (1965), er að matí dómbærra
manna margslungnasta skáldverk
sem sett hefur verið saman af afrísk-
um höfundi. Sögunni hefur stundum
verið jafnað til verka eftir Joyce og
Faulkner, enda er bygging hennar
flókin og málfarið sérkennilega þétt-
riðið og sefiandi. Höfuðpereónumar
em fimm kaldranalegir en ástríðu-
fullir karlmenn, listamaðurinn Kola,
blaðamaðurinn Sagoe, verkfræðing-
urinn Sekoni, lögfræðingurinn
Lasunwon og eldlegur ónytjungur
úr jrfirstétt, Egbo. Þeir verða hver
um sig tákn fyrir ákveðna þætti S
menningu þjóðar sem er í hugmynda-
fræðilegri og siðgæðislegri deiglu.
Sagan er þmngin gríni og gaman-
semi sem tvinnast saman við blíðu,
viðkvæmni og óvenjulegt innsæi.
Seinni skáldsaga Soyinka, Season
of Anomy (1973), er ekki eins marg-
brotín, en þeim mun táknvfsari og
ljóðrænni. Hún hefur að geyma
skáldlegar tílvísanir til grísku sagnar-
innar um Orfeif og Evrýdíku 'sem
samþættast líflegum frásögnum af
guðinum Ógun.
Soyinka hefiir samið tvö verk af
sjálfsævisögulegum toga, The Man
Died: Prison Notes (1972), sem
greinir frá fangavist hans, og fyrr-
nefiida bemskulýsingu, Áké: The
Years of Chfldhood (1981), sem
með nálega göldróttum hætti tof-
syngur og endurvekur töfraheim
fyrstu æviáranna þegar allt er ferskt
og ósnortið og baðað yfírskilvitlegri
birtu. Fáar bækur hef ég lesið sem
með jafnsniUdariegum hættí endur-
skapa gleði, von, angist og vonbrigði
bemskunnar.
Hugmyndir sfnar um bókmenntir
og leiklist hefur Soyinka dregið sam-
an f Myth, Literature and the
African World (1975).
Hanseiginorð
Um verk sín hefur Soyinka meðal
annars sjálfur sagt: „Ég hneigist til
að líta á verk mín sem samspil per-
sónulegrar reynslu og markvísrar
umsagnar, eins og fram kemur í
pólitískum ádeiluverioun. Milli þess-
ara tveggja skauta koma svo venju-
bundin verk sem vegsama atvik og
persónur, lífið og dauðann. Sem bet-
ur fer er fyrra skautið einkum bundið
við ljóðagerð, því ég get ekki með
sannindum neitað ásökunum um tor-
ræðni og einkalega notkun tákna í
þvflíkum verkum. Eina úrræðið er
að birta lftíð; jafnvel í tímaritum og
safnritum er ég einkennilega ber-
skjaldaður. Um leikrit mín gegnir
afturámóti öðru máli. Á leiksviðinu
á allt að vera augijóst og skýrt, og
vandi túlkunarinnar hvílir á leikstjór-
anum... Ég á mér eina varanlega
og ófrávíkjanlega trú — frelsi manns-
ins. Hún verkar innra með mér einsog v
ofeafengið uppreisnarafl gegn þeirri
óútskýranlegu hneigð manna að
undiroka aðra.... Ég vinn, éghugsa
í fijósamri þversögn: hvert verk verð-
ur að vera það síðasta, þannig að
hvert þeirra reynist kröfuharðara og
gerir langiundaigeð mitt að athlægi
með því að hrinda af stað nýni röð
hugmynda, sem reynast áður en jrfir
lýkur óbærilega eftirgangsharðar."
Wole Soyinka er að dómi kunn-
ugra einn af meisturum enskrar
tungu á þessari öld, en hann skrifar
jöfnum höndum á móðurmálinu og
víxlfijóvgar þannig báðar tungur
með óvenjulegum og eftirminnilegum
hætti.
Höfundur er rithöfundur ogfyrr-
nm h/tkmf*nntngngnrýnAnHi
Morgunblaðsina.