Morgunblaðið - 21.10.1986, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. OKTÓBER 1986
Elísabet Halldórs
dóttir - Minning
Þegar horft er á hverfulan heim-
inn og atburðarás mannsins frá
upphafi, þá virðist hringrás lífsins
vera stöðug án sjáanlegra misfella.
Lögmál náttúrunnar felur í sér
sífellda endumýjun lífsins, nýir íbú-
ar gista hótel jörð í stað þeirra sem
flytja brott í annan íverustað, „ein-
ir fara og aðrir koma í dag“. En
um leið og maður færir sig úr sæti
áhorfandans og gerist þátttakandi,
þá sér maður dauðann í öðm ljósi
en einvörðungu nauðsynlegan þátt
í endumýjun lífsins. Tilfinningamar
gagnvart dauðanum verða blendnar
og eðli hans er oft misskilið. Þegar
ástvinir hverfa á braut þá stöndum
við agndofa eftir og horfum á dauð-
ann sem hræðilegan ógnvald. En
dauðinn getur verið fagur.
Hún amma er dáin, horfin úr lífí
okkar. í hugum okkar bamabama
hennar hafði hún allt sem góð
amma þarf til að bera. Hugurinn
var hreinn, hjartað hlýtt og andlitið
bjart og fagurt er hún umvafði stór-
an hóp bamabama og bamabama-
bama faðmlagi kærleika og gæsku.
Það var ætíð gott að koma til
ömmu. Hún tók vel á móti öllum
og ekki síst afkomendum sínum.
Móttökur hennar einkenndust í
senn af gjöfulli gestrisni og heill-
andi hógværð. Er gest bar að garði
vom ávallt bomar veglegar veiting-
ar á borð, en aldrei þótti ömmu hún
bjóða nógu gott eða nógu mikið.
Þá bað hún í sínu ljúfasta lítillæti
gestinn að fyrirgefa fátæklegan
viðurgjöming. Hún var ætíð söm
við sig.
Amma var fróð um ýmsa hluti
og hafði gaman af að segja frá.
Umræðuefni hennar var iðulega
tengt þjóðlegum fróðleik og var hún
meðal annars mjög vel að sér í
ættfræðinni. Hún dustaði einnig
reglulega rykið af barmafullum
kistli minninganna og fann í vel-
skipulögðum hugarhirslum gamlar
myndir, sem hún brá fyrir hug-
skotssjónir okkar er á hlýddum,
með vel orðuðum frásögnum. Sög-
um frá öðmm tímum og öðm
umhverfí, ungdómsámm og æsku-
stöðvum. Nógir vom til að að hlýða
á ömmu, við bamabömin emm
sextán talsins og bamabamabömin
orðin sautján. Víst er að fróðari
emm við um ætt okkar og sögu
eftir fyrirlestur hennar.
Amma varð tæplega 86 ára göm-
ul, löng var lífsgangan og staðföst
vom sporin. Ævin hefur verið henni
góð, í veganesti fékk hún góða
heilsu og mannlega reisn, í föm-
neyti góðs eiginmanns. Auðvitað
er margt sem ég ekki veit úr langri
ævi ömmu minnar, en þannig er
myndin trúðverðugust í mínum
huga.
Langur vegur, lífíð þitt
ljósið lýsti bjarta.
Glaður dagur, geðið þitt
göfugt gæddi hjarta.
Amma lifði með reisn og kvaddi
með reisn, kveðjur til allra vom á
vömm hennar.
Dauðinn getur verið fagur. Þrátt
fyrir tregatilfinningar okkar og
söknuð þá fyllist hugurinn gleði
þegar gömul kona sem lifað hefur
sinn dag, sofnar þreytt, hljóðlega
seint að kvöldi, er sólin hnígur til
viðar. Í húminu byijar nýr enn
bjartari dagur, þar er amma boðin
velkomin í fagra framtíðarveröld
þar sem tíminn er mældur í eilífð-
inni. Nú gengur hún með afa á
iðagrænum völlum, glöð og fijáls,
ung á ný. Við verðum héma megin
áfram, ömmulaus, en geymum þó
ætíð minningar í handraða hugans
sem endurspegla elsku ömmu á
meðal okkar, hjartahlýja og hóg-
væra, fallega gamla konu.
Bragi Jóhann Ingibergsson
Eftir yndislegt og gjöfult sumar
húmar nú að hausti og veturinn
nálgast með skammdegi og kulda.
Þetta lýtur hinum ákveðnu og óum-
breytanlegu lögmálum náttúrunn-
ar, og svo er og um mannlífið sjálft
á jörðu hér, eftir langa ævi hverfa
hinir öldnu á braut eftir sólskinsdag
sumarsins og hreggviðri vetrar og
stefna för til æðri heima. Þannig
kvaddi tengdamóðir mín, Elísabet
Halldórsdóttir, hinn 11. október sl.
eftir langan og farsælan vinnudag.
Hún var í gær jarðsett við hlið eigin-
manns síns í Fossvogskirkjugarði.
Katrín Elísabet fæddist á ísafirði
10. desember árið 1900 dóttir hjón-
anna Halldórs Guðfínnssonar og
Jóhönnu Soffíu Helgadóttur. Bræð-
ur hennar voru Helgi, Kristján og
Sveinbjöm og voru allir búsettir á
ísafirði. Elísabet var næstyngst
Qögurra systkina. Hún ólst upp á
Isafirði „í faðmi fjalla blárra", til
fullorðinsára. Hún var aldamóta-
bam alin upp við þá hugsjón þeirra
tíma, að trúað skyldi á framfarir
og mátt íslenskrar þjóðar og þá
möguleika er opnuðust í dögun
nýrrar aldar, og öllum bæri að horfa
í bjartsýni og tiltrú fram á veginn
með því jafnframt að leggja gjörva
hönd á plóginn til eflingar ftjálsu
mannlffi og til að styðja að öllu
því, er til framfara horfði með þjóð
vorri. Þannig starfaði hún í kvenfé-
laginu Hlíf á ísafirði um árabil. Hún
naut ágætrar menntunar á þeirra
tíma mælikvarða, gekk í hússtjóm-
arskóla á ísafirði, fór í nám í
orgelleik, nam fatasaum hjá klæð-
skera og nýtti vel þá hæfileika er
henni vom gefnir til þroska og
þekkingar. Og bemskuárin vom í
hennar huga björt og fögur. Allir,
sem þekkja ísafjörð, og þá fögm
Hjónaminning:
María G. Árna-
dóttir og Stefán
J. Valdimarsson
„Sá flytur gott hlass í garð sem
góða konu fær.“
Þetta máltæki kom mér í hug
þegar ég frétti andlát Maríu Áma-
dóttur frá Lambhaga í Hrísey. Hún
var mikil kostakona. Allt hennar
fas, öll hennar orð og allar hennar
gjörðir bára þess glöggt vitni.
Hennar ástkæri eiginmaður og
lífsfömnautur, Stefán Jón Valdi-
marsson, lést fyrr á þessu ári. Á
honum fannst mér sannast boð-
skapur máltækisins og líf hans allt
bera merki farsæls hjónabands og
þeirrar hamingju sem því er sam-
fara.
María fæddist 9. desember 1896
á Leifsstöðum í Svartárdal í Húna-
vatnssýslu og andaðist 8. október
1986 A Akureyri en Jón fæddist
9. febrúar 1898 á Litla-Árskógi í
Eyjafirði og dó 13. febrúar 1986 á
Akureyri.
Þau vom því bæði orðin öldmð
þegar kallið kom en vel em þrátt
fyrir það. Það er ekki ætlun mín í
þessari stuttu kveðju að rekja ævi-
feril þeirra hjóna enda er ég aðeins
kunnugur litlum hluta hans. Þó
veit ég að lengstan .hluta ævinnar
bjuggu María og Jón í Hrísey. Þau
byggðu sér fallegt heimili, Lamb-
haga, og ólu þar upp sín böm. Þar
hygg ég að hugurinn hafi lengstum
verið, enda bám þau hag eyjarinnar
mjög fyrir bijósti.
María og Jón eignuðust 5 böm,
Guðlaugu Elsu, Valdísi Guðbjörgu,
Siguróla Björgvin, Sigurstein
Brynjar og Eyrúnu Selmu. Fjögur
bamanna em á lífi en í desember
1979 andaðist Siguróli Björgvin,
Olli eins og hann var jafnan kallað-
ur. Það var öllum sem til þekktu
þung raun og ekki síst öldmðum
foreldmm þó að ekki bæm þau
sorg slna á torg.
Fyrir 25 ámm varð móðir mín
tengdadóttirþeirra hjóna þegar hún
giftist Olla. I framhaldi af því varð
ég þeirrar ánægju aðnjótandi að
kynnast Maríu og Jóni sem ömmu
og afa og síðar langömmu og lang-
afa.
Fyrst í stað vom kynnin ekki
mikil en alltaf góð. Eftir að ég eign-
aðist fjölskyldu og flutti til Hríseyj-
ar vorið 1976 komum við hjónin
oft á heimili Maríu og Jóns við Gils-
bakkaveg 11 á Akureyri, en þangað
fluttu þau haustið 1972.
Þar var ætíð gott að koma. Höfð-
ingsskapur og gestrisni vom
einkennandi fyrir heimilishaldið og
það var í raun og vem mannbæt-
andi að heimsækja þau hjónin
vegna þess hve jákvæðum augum
þau litu tilvemna og lögðu sig fram
við að láta öðmm líða vel. Það var
einníg eftirtektarvert hvað þau
fylgdust vel með tíðarandanum og
vom laus við fordóma í garð unga
fólksins. Fyrir vikið vom þau meira
en afi og amma, langafí og lang-
amma afkomenda sinna. Þau vom
einnig góðir vinir þeirra.
Margt var rætt, bæði um löngu
liðna tíð, hið daglega amstur og
UTVEGUM VEL
MEÐ FARNA
þýska, enska
og japanska bíla
á mjög góðu staðgreiðsluverði frá Þýskalandi. Ath.: Árs-
ábyrgð á öllum bílum frá okkur. Einnig bíla frá Ameríku
á frábæru verði. Ath.: Dollarinn er alltaf að lækka.
Frúin hlær í betri. bíl
umgerð náttúmfegurðar og lands,
er þar er hægt að njóta, vita að
þar hefúr verið gott að alast upp
og margar minningamar átti Elísa-
bet frá bemskuámnum er hún hafði
ánægju af að ri§a upp á efri ámm,
og hún horfði oft til liðinnar tíðar
með gleði i hjarta og fögnuð í sinni.
Og mannlífið mundi hún, eins og
það var og hún var svo fullorðin
orðin að hún gat rifjað upp menn
og atburði sem í okkar augum heyra
sögunni til og hún sagði gjaman
frá því er hún fór sendiferðir fyrir
Theódóm Thoroddsen og Skúla og
fann ég oft, að til þeirra hjóna var
henni mjög hlýtt í sinni og sitthvað
fleira riíjaðist upp frá liðinni tíð,
til að mynda sagði hún stundum frá
þeim merka atburði, er konungur-
inn Friðrik 8. kom til ísafjarðar
árið 1907. Þá var mikill viðbúnaður
að taka svo á móti hinum tigna
gesti að sómi væri að. Hún var þá
sjö ára og hún átti ásamt fleiri
ungum bömum að standa í heiðurs-
röð fremst á bæjarbryggjunni
meðfram braut þeirri, er konungur-
inn gekk og kasta blómum fyrir
fætur hans. Hún sagði sjálf frá
því, að svo feimin hafi hún verið
við þetta stórmenni að hún gleymdi
að kasta blómum fyrir fætur há-
tignarinnar, er hann gekk hjá, en
fékk þó klapp hans á kollinn að
launum fyrir að standa þama með
blóm í hönd. Þannig mundi hún
tímana tvenna og margt mætti
nefna fleira frá liðinni tíð, sem ekki
verður þó gert hér. En Elísabet bjó
lengi á ísafírði og þar var lifað og
starfað stóran hluta ævinnar. Árið
1926 eignaðist hún sitt fyrsta bam,
Maríu Jóhönnu, með Vilhelm Guð-
mundssyni. María er gift Eggert
Brynjólfssyni trésmið í Reykjavík
framtíðina. Þetta vom ljúfar stund-
ir. Jón sýndi manni gjaman þá
handavinnu sem hann var að fást
við en hann var smiður góður og
seinustu árin kom handlagni hans
fram í vegg- og gólfteppum sem
hann vann með fjölbreyttu móti.
Eins var Maríu farið. Þrátt fyrir
fjölda bama og bamabama gleymd-
ust langömmubömin ekki og litlir
fætur fengu leista eða aðra vel
þegna muni sem bám þeim er gaf
gott vitni. María var ákaflega
traustur vinur vina sinna og bar
duglega blak af þeim ef henni
fannst á þá hallað. Menn stóðu
heldur ekkert uppi í hárinu á henni
og hún gat komið sinni meiningu
glöggt til skila án nokkurs fyrir-
gangs eða hávaða. Slík var hennar
reisn.
Að þeim Maríu og Jóni gengnum
koma mér í hug erindi úr kvæði
góðskáldsins Jónasar Hallgríms-
sonan
„Dýrðlegt er að sjá,
eftir dag liðinn,
haustsól brosandi
í hafíð renna;
hnígur hún hóglega
og hauður kveður
friðarkossi,
og á fjöllum sest
Svo er um ævi
öldungmanna
sem um sumar-
sól fram runna;
hníga þeir á haustkvöldi
hérvistardags
hóglega og blíðlega
fyrir hafsbrún dauða.
Vaka þá og skína
á vonarhimni
alskærar stjömur,
anda leiðtogan
traust og trú
og tryggrar speki
augað ólypa
og andamir lifa!
Að leiðarlokum viljum við hjónin
og synimir þakka innilega fyrir ind-
æla samfylgd og ánægjulegar
stundir. Við vottum aðstandendum
öllum okkar dýpstu samúð og biðj-
um Guð að blessa minningu þeirra
heiðurshjóna.
Valtýr Sigurbjamarson