Morgunblaðið - 21.10.1986, Blaðsíða 50

50
MORGUNBLAÐEÐ, ÞRHXJUDAGUR 21. OKTÓBER 1986
„Viitu cxb 'eo/ bcóc\ þe.tta. cvf
hn^trt c6(X hgegt?''
ást er...
... þegar fullur
máninn fer um
heiminn
TM Reg. U.S. Pat. Otl.-all rlghts raserved
e 1986 Los Angeles Times Syndicate
Hressingvna Iátum við i
húsbóndaherbergið!
Ég hef þá hér í boltaleik.
Niðri á götunni gætu þeir
auðveldlega orðið fyrir
slysi!
HÖGNI HREKKVÍSI
f/$E-rTiR.pu Köttinn orr’"
Hver skapaði guð?
Sagt er að einn fáfróður geti
spurt um meira en 10 vitringar
geti svarað. Ég spreytti mig á þessu
hér um daginn þegar ég rakst á
vin minn prestlærðan niðri í bæ.
Spuming mín var hin sígilda:
„Hvort telur þú að guð hafi skapað
okkur, eða við e.t.v guð?“
Hann leit á mig með nokkram
vandlætingarsvip, en sagði svo:
„Guð skapaði bæði þig og mig,
hann skapaði bæði himin og jörð,
svo og allt á jörðu hér. Hann er
alls staðar og hann er allt í öllu.“
Þetta sagði prestur veit ég, en
bætti svo við með mikilli hæversku:
„en ég veit nú ekki allt“.
Mér þótti hann samt harla fróð-
ur, að vita svona mikið. Að geta
svarað spumingu umhugsunarlaust
og hispurslaust sem milljónir
manna hafa velt fyrir sér öld fram
af öld og óprestlærðir menn álitu
að ekkert algilt svar væri til við.
Það er vissulega staðgóð þekking
sem prestaskóli íslands veitir ung-
um prestum nú á dögum.
Þótt presturinn sé fús til að miðla
okkur hinum af „þekkingu" sinni,
era ekki allir honum sammála, enda
margar staðhæfingamar, margt
þokukennt — slagorðakenndur ut-
anbókarlærdómur.
Nú skilst mér að vísu að þeim
prestastefnum fari fækkandi sem
hóað er saman til að fjalla um við-
fangsefni eins og: „Hvaða mál tala
englamir og hvaða efniviður er í
lofthvelfingu himnaríkis" sbr. Sala-
manca-prestastefnuna frægu á
Spáni forðum. En nærtækari dæmi
era við hendina. Sláum við upp í
postillu Jóns Vídalíns biskups má
lesa um lúðrablástur, hörpuslátt og
englasöng á himnum uppi. Enn-
fremur telur biskupinn það til bóta
tónlistinni í himnaríki ef þeir Jesús
og Móses tækju lagið stöku sinnum,
og skyldi þá Jesús s}mgja tenor en
Móses bassa.
Þar sem engin þróun er verður
stöðnun. Guð skapaði okkur í sinni
eigin mynd, eilífri og óumbreytan-
legri. Við eram því klæðskerasaum-
uð af guði og hans verki verður
ekki breytt hafi ég enn skilið rétt.
Vesturlenskur hugsunarháttur er
stöðnun og e.t.v. stafar öll okkar
óhamingja á Vesturlöndum einmitt
af þessu (A. Toynbee).
Æðsta siðgæðið er fólgið í því
að hugsa skýrt. Betra að heimurinn
farist, en að ég eða meðbræður
mínir trúum á lygi, þetta er trú
andans. (Bertrand Russel.)
Við nálgumst nú kjama málsins.
Annarsvegar trúna á guð sem upp-
haf alls ájörðu, eilífan ogóumbreyt-
anlegan, sem og öll hans verk á
himnum og jörðu hér. Hinsvegar
efnishyggjumenn sem áskilja sér
rétt til að vefengja allt, rannsaka
allt, og leita náttúralegra skýringa
á öllum fyrirbæram.
Vísindin era einmitt tæki efnis-
hyggjumanna, en um þau segir
Vídalín biskup: „Vísindin era djöf-
ulsins verk. Þeim er ætlað að spilla
sálinni, eitra hana og allt líf manna.
Aðeins einlæg og skilyrðislaus und-
irgefni er guði þóknanleg."
Efiiishyggjumenn segja aftur á
móti: „Maðurinn er afsprengi nátt-
úrannar og hlýtur að lúta lögmálum
hennar um illt eða gott.“ Hugmynd-
in um að guð og náttúran séu eitt
og hið sama, rétt eins og tvær
myndir á sömu mynt, er æfa forn.
Guðleg forsjón er í augum Aris-
totelesar sama og eðli náttúra, það
er eitt og hið sama. Guð er ekki í
7250—4658 skrifar:Ég hef séð að
margir hafa kvartað yfir breyting-
unum á fréttatíma ríkissjónvarpsins
en það mætti sjást meira af slíkum
kvörtunum. Ég heyri engann mæla
þessu bót. Þessi breyting er mjög
bagaleg fyrir almenning, bæði til
sjávar og sveita. Ég hefi heyrt að
sveitafólk sé mjög óánægt, það
persónugervi, hann er orkan, orkan
sem knýr allt líf. Hvers vegna vildi
nú presturinn minn ekki fallast á
þessi rök? Hvað veit hann um eilífð-
ina og himnaríki sem ég ekki veit?
Hieronymus var heilagur, guð-
hræddur meinlætamaður. Hann
mundi alltaf eftir að signa sig þeg-
ar hann gekk framhjá Maríu-
líkneski, og einnig mundi hann allt-
af eftir að þylja bænimar sínar á
latínu á undan og eftir messu. Hon-
um segist svo frá er hann kom að
„Gullna hliðinu". Ég beiddist inn-
göngu, en mér var vísað frá og
varð ég að þola 30 vandarhögg, var
mér sagt að snúa við og bæta mig
áður en ég gæti vænst þess að
komast inn í hið allra heilagasta."
Hvað nú um óbreytta presta, að
maður tali nú ekki um allan söfnuð-
inn sem hvorki kann orð í aramæ-
isku né getur þulið bænimar sínar
á latínu? Ætli gullna hliðið gæti
ekki reynst þeim ærið þröngt?
Það skiptir í sjálfu sér e.t.v.
minnstu máli hver skapaði okkur
ef við eram alltaf að endurfæðast,
eins og hindúar vilja vera láta. Þá
er það undir okkur sjálfúm komið
hvort við endurfæðumst sem betri
menn, eða ef við breytum illa, þá
sem mýs eða marflær.
Þegar ég kvaddi prestinn minn,
óskaði hann mér guðs friðar .. .hins
sama óska ég þér.
Richardt Ryel
hafði varla af að ljúka mjöltum fyr-
ir áttafréttimar hváð þá núna eftir
þessari breytingu. Gæti ekki ein-
hver gengist fyrir dreifmgu lista
þar sem almenningur gæti látið vilja
sinn í ljós, með eða á móti. Við sem
teljum okkur eiga eitthvað í þessari
stofnun viljum hafa einhver áhrif á
gang mála þar.
Fréttatími ríkis-
sjónvarps of snemma
Víkverji skrifar
að var vel tekið á móti gestum
í Háskóla Islands á sunnudag-
inn í tilefni af 75 ára afmæli
stofnunarinnar. Að vísu vannst
Víkveija ekki tími til að skoða nema
lítinn hluta af því, sem til sýnis
var. Fyrir þann, sem vinnur daglega
við að skrifa á tölvur, var ánægju-
legt að sjá, hve mikið starf hefur
verið unnið í því skyni að nýta tölv-
umar sem best í þágu móðurmáls-
ins.
Síðla árs 1982 hófu starfsmenn
Orðabókar Háskólans að velta fyrir
sér möguleikum á því að nýta tölv-
ur í starfi sínu. Hefur verið staðið
þannig að því verki, að í mars á
þessu ári lauk inn-slætti á svo-
nefndri ritmálsskrá Orðabókarinn-
ar. Þar era auk orðanna sjálfra
færðar inn upplýsingar um orð-
flokk, aldur, dæmafjölda, orðgerð
og heimild, það er í hvaða riti orðið
kemur fyrst fyrir samkvæmt heim-
ildum ritmálssafnsins. Starfsmenn
Orðabókarinnar sýndu gestum
sínum á sunnudaginn, hve auðvelt
er að fletta upp í ritmálsskránni
auk þess, sem þeir kynntu forrit,
er þeir hafa sjálfír hannað til að
unnt sé að nýta skrána með §01-
breytilegum hætti.
Til að nýta sér tölvumar á þann
veg, sem þama var sýnt, þarf ekki
aðeins þekkingu í orðabókarfræð-
um heldur einnig innsýn í tölvunar-
fræði, sem svo era nefnd og njóta
nú mestra vinsælda hjá nýstúdent-
um. Er ekki vafi á því, að það
verður íslensku máli til styrktar,
þegar fram líða stundir, að Orðabók
Háskólans hefur verið jafn fljót og
raun ber vitni að færa sér tölvumar
í nyt.
XXX
Ivinnustofum orðabókarmanna
var ekki síður forvitnilegt að
kynnast því, að þeir fá nú ritverk,
sem unnin era á tölvur, í textasafn
sinn. Var ákveðið fyrir tveimur
áram, að Orðabókin kæmi sér upp
tölvutextum. I kynningarbæklingi,
sem dreift var af orðabókarmönnum
á sunnudaginn, segir méðal annars
svo um þetta: „Með textasafni er
átt við safn rita eða kafla úr ritum
sem geymt er á disklingum og nýta
mávið margvís-legar málrannsókn-
ir. í textasafni Orðabókarinnar era
nú 74 bækur auk fjökla valinna
kafla úr bókum og tímaritum, sam-
tals um 5 milljónir orðmynda.
Flestir textanna era frá síðustu
áram, en ætlunin er að láta slá inn
valda texta frá fyrri öldurn."
Starfsmenn Orðabókarinnar
kynntu gestum sínum það, hvernig
unnt er að nota þá texta, sem þann-
ig era geymdir. Var furðulegt að
sjá, hve fljót tölvan var að taka
efni heillar bókar og raða einstökum
orðum í stafrófsröð og telja, hve
oft þau koma fyrir í textanum.
Þessi tækni gerir einnig fært að
orðtaka þau rit, sem era í textasafn-
inu, beint á skjá. Getur lesari þá
gefið tölvunni fyrirmæli um það,
hvaða orð á að geyma og í hvaða
umhverfi; hann þarf ekki sjálfur að
afrita neitt á seðla.
XXX
IReiknistofnun Háskólans var
meðal annars dreift blaði um
orðskiptingar, þar sagði í upphafi:
„Þeir sem hafa einhvem snefil af
máltilfínningu hafa orðið illilega
varir við það að orðum er mjög oft
ranglega skipt á milli lína í dag-
blöðunum. Þetta stafar af því að
þau forrit sem notuð era til að finna
hvar megi skipta orðunum era upp-
haflega gerð fyrir önnur tungumál
og erfitt hefur reynst að aðlaga þau
íslensku. Á Reiknistofnun Háskól-
ans er nú unnið að því að fullþróa
forrit til að skipta íslenskum orðum
á milli í lína í samvinnu við íslenska
málstöð."
Og enn segir: „í venjulegum
texta fínnur forritið um 96% allra
réttra skiptistaða og minna en 1%
skiptinga era rangar. Þar sem orða-
saftiið er enn í þróun er von til
þess að villutíðnin verði enn minni.
Þess má geta að orðum sem era í
upphaflega orðasafninu er aldrei
ranlega skipt, en ekki er víst að
allir skiptistaðir finnist."
Það er markmið Háskólans að
efla tengsl sín við atvinnulífið. Hér
hefur Víkveiji skýrt frá því, sem
hann sá í stuttri heimsókn í opið
hús Háskólans og snertir atvinnu
hans. Vonandi getur hann og aðrir,
sem vinna með íslenskt mál, nýtt
sér afrakstur þessa háskólastarfs
sem fyrst.