Morgunblaðið - 20.12.1986, Blaðsíða 68

68
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. DESEMBER 1986
Norrænt friðarframlag
eftirNiels Ove Gottli-
eb
GETA Norðurlöndin sameiginlega
átt frumkvæðið að raunhæfri frið-
arstefnu og þar með lagt sitt af
mörkum til að minnast alþjóðlega
friðarársins. Sameinuðu þjóðimar
ákváðu að árið 1986 væri alþjóðlegt
friðarár, og á fundi Norðurlanda-
ráðs í mars sl. kom fram vaxandi
áhugi á afstöðu Norðurlandanna til
umheimsins.
Nú er þessu friðarári að ljúka,
og hlýtur það að gefa tilefni til að
íhuga hvort áhuginn á alþjóðlegum
samskiptum geti þróast yfir í veru-
legt framlag Norðurlandanna
sameiginlega til friðarmála. Þörf
er fyrir raunhæfar aðgerðir, en
ekki auðvelt að finna leiðir sem
hæfa ólíkum skoðunum landanna á
samskiptum við umheiminn. Má þar
nefna sem dæmi hugmyndina um
kjamorkulaust svæði.
Hvað getum við gert til að efla
frið og öryggi án þess að lenda í
andstöðu við einn eða fleiri skoð-
anahópa? Eðlilegast væri að byggja
á einhveijum þeim hugsjónum sem
Norðurlöndin vilja vera tákn fyrir
í augum umheimsins. Þar má taka
sem dæmi lýðræðishugsjónina, og
þá háþróun fræðslu-, félags- og
stjómmála sem einkennir norrænu
þjóðimar og á að miklu leyti rætur
að relq'a til norrænnar alþýðu-
menntunar og norrænna lýðhá-
skóla. Framlag byggt á þessari
reynslu gæti stefnt að því að gefa
æskufólki annarra landa tækifæri
til að öðlast gagnkvæman skilning
og traust.
Framlagið ætti að höfða til ungl-
inga frá þeim svæðum heims þar
sem tortryggm eða annað verra
ríkir nú. Með leiðsögn, umræðum
og samskiptum fengju unglingamir
aukinn skilning á þörfum, leiðum,
tækifæmm og tækjum sem leitt
gætu til alþjóða samvinnu — hugs-
anlega jafnhliða tæknilegri og
félagslegri fræðslu.
Með tilliti til þróunar norrænnar
menningar gæti norrænt framlag
undir stjóm hæfra manna á sviði
tungu-, fræðslu- og menningarmála
sýnt fram á að auðveldara er að
leysa pólitísk ágreiningsmál með
gagnkvæmum skilningi og samn-
ingum en með tortryggni og
fjandskap.
Norðurlöndin hafa á mörgum
sviðum getað unnið saman að verk-
efnum í þróunarlöndunum, og sú
samvinna byggist nú á margskonar
samhæfíngu og samráði. Er hér
aðallega um að ræða aðstoð við
tæknilegar og efnahagslegar um-
bætur. Það gæti verið áhugavert
að íhuga hvort unnt væri að auka
þessa samvinnu þannig að hún
næði til samnorræns verkefnis er
miðaði að því að móta ný viðhorf
hjá nýjum kynslóðum.
Framlag til friðarmála byggt á
alþýðuftæðsluverkefni er að vísu
ekki umfangsmikið og skammtíma-
áhrif takmörkuð, en til lengri tíma
litið má gera sér vonir um veruleg-
an árangur. Þar yrði safnað saman
ungu fólki sem í framtíðinni gæti
haft áhrif á skoðanamyndun í þeim
heimshlutum þar sem nú ríkir
ágreiningur. Þessir unglingar
fengju sameiginlega kennslu og
tækifæri til að umgangast hver
annan. Þeim yrði sýnt fram á hvað
unnt er að gera til að efla gagn-
kvæmt traust og skilning á alþjóða-
vettvangi. Vonir standa til að við
heimkomuna geti þessir unglingar
haft áhrif á jafnaldra sína og stuðl-
að að breyttum viðhorfum þeirra.
Þetta er langtímaverkefni og
varla fært öðrum en fulltrúum
Norðurlandanna að koma því í
framkvæmd vegna stöðu Norður-
landanna á alþjóðavettvangi og með
tilliti til hefða þeirra í háskóla- og
alþýðumenntun, sem viðurkenndar
eru erlendis.
Danski rauði krossinn hefur gef-
ið út þijár árbækur um átakasvæði
í heiminum. Þar eru talin upp rúm-
lega 40 landsvæði í Afríku, Asíu,
Evrópu, Rómönsku Ameríku og
Miðausturlöndum þar sem illdeilur
ráða ríkjum. Sum þessara svæða
snerta Norðurlandabúa meira en
önnur. Sennilega telja Norður-
landabúar sig tengdasta átökunum
í Miðausturlöndum. Fjarlægðin er
iftil, margir hafa ferðazt þangað,
rætur menningar okkar eru ná-
tengdar þessum heimshluta. Veru-
leg röskun á jafnvæginu í þessum
hemaðarlega mikilvæga heimshluta
getur verið ógnun við öryggi Vest-
ur-Evrópu, og þarmeð einnig öryggi
Norðurlandanna.
Meðal þess sem Norðurlöndin
gætu lagt af mörkum til friðarmála
væri háskólanámskeið í stjóm-
málum og félagsmálum fyrir
áhugasama unglinga, aðallega frá
ísrael, Jórdaníu, Líbanon, Sýrlandi
°g Egyptalandi — en hugsanlega
einnig frá öðram löndum í þessum
heimshluta þar sem átök geisa —
í þeim tilgangi að auka gagnkvæm
samskipti, upplýsa unglingana um
alþjóðlega samvinnu, og um félags-
lega þróun á Norðurlöndunum og
sameiginleg viðhorf og framlög
]
sann
Waldorfsalat er víða orðinn ómiss-
andi hluti af hátíðamatnum, enda
bragðast það einstaklega vel með
fuglakjöti t.d. kalkún, rjúpum eða
gœs, fyrir utan hreindýra-, svína- og
lambasteikina.
rœmur, helmingið vínberin og fjar:
lœgið steinana, skerið eplin í litla ten-
inga og saxið valhnetukjamana.
Blandið þessu nú saman við sýrða
rjómann í þeirri röð sem það er talið
upp.
*
<
Við mcelum með þessari uppskrift
úr tilraunaeldhúsinu okkar.
Waldorfsalat.
2 dósir sýrður rjómi - ’/-í tsk salt -
70 g sellerí - 300 g grœn vínber -
2 grœn epli — 50 g valhnetukjamar.
Bragðbœtið sýrða rjómann með
saltinu. Skerið selleríið í litlar þunnar
Fyrir utan jólabragðið hefur sýrði
rjóminn aðra kosti, því að í hverri
matskeið eru aðeins 28 hitaeiningar!
Lítið atvinnuleyndarmál í lokin.
Setjið sýrðan rjóma í súpuna (ekki í
tærar súpur) og sósuna, rétt áður en
pið berið þcer á borð. Það er málið.
Gleðilega hátíð.
Niels Ove Gottlieb
þeirra til eflingar og viðhalds frið-
ar. Leita ber eftir framtakssömum
unglingum og hafa í huga hvort
framtíðarstörf þeirra eigi eftir að
hafa áhrif á almenningsálitið, eins
og til dæmis störf kennara, blaða-
manna eða æskulýðsleiðtoga o.fl.
Efling friðarhugsjóna og alþjóða
samkomulags getur einnig orðið
með nýtingu þeirra mörgu norrænu
stofnana sem vinna að friðarmálum
og lausn deilumála. Um 30 stofnan-
ir era þegar fyrir hendi sem starfa
á þessum vettvangi. Bjóða mætti
nemendum frá átakasvæðunum
styrki til dvalar, rannsókna og náms
við þessar stofhanir. Einnig þyrfti
að ná til fræðimanna sem hafa
áhuga og hæfni til að nýta sér þekk-
ingu á aðgerðum og viðhorfum
Norðurlandanna varðandi Iausnir
deilumála.
Margar þær aðgerðir, sem gripið
hefur verið til á friðarárinu, miðuðu
að því að draga úr spennunni milli
austurs og vesturs. Rithöfundurinn
Mary Dau lýsir í bók sinni „Hansen
og Ivanov" þeim leiðum sem færar
era til að draga úr spennunni. Þar
kemur margt til greina, svo sem
afvopnunarviðræður stórveldanna,
gagnkvæm viðskipti austurs og
vesturs og almenn samskipti á sviði
íþrótta, ferðalaga og samvinnu
vinabæja.
Samvinna Norðurlandanna getur
einnig stuðlað að minnkandi spennu
milli austurs og vesturs með því að
nýta þá reynslu sem fengin er af
samvinnu og þróun félagsmála
landanna. Má í því sambandi benda
á að liður í samstarfi Norðurland-
anna að menningarmálum er
stuðningur við samskipti æskulýðs-
samtaka landanna. Þessa reynslu
mætti nýta í friðartilgangi með því
að stuðla að samskiptum unglinga
frá Austur- og Vestur-Evrópu.
Á Álandseyjum er verið að und-
irbúa friðarmiðstöð þar sem fyrir-
hugað er að skrá og skýra frá því
sem gert hefur verið til þessa til
að stuðla að friði, afvopnun og ör-
yggi í heiminum með tilliti til
e.vjanna sjálfra, og jaftiframt gefa
kennurum, stjómmálaleiðtogum og
öðram tækifæri til að kynna sér
framgang friðarmála í öðram
heimshlutum.
Enn einn liður í framlagi Norður-
landa til friðarmála gæti verið að
safna saman, í samvinnu við norræn
æskulýðssamtök, unglingum frá
Austur- og Vestur-Evrópu. í fyrstu
mætti bjóða unglingum frá löndun-
um er liggja að Eystrasalti þátttöku
í norrænu námskeiði, sem eðlilegast
væri að efna til á vopnalausu sjálf-
stjómarsvæði á borð við Álandseyj-
ar.
Þær aðgerðir sem hér hefur ver-
ið minnzt á byggðust ekki eingöngu
á því sérstæða áliti sem Norðurlönd-
in njóta í umheiminum, heldur
einnig þeim einstöku leiðum sem
norrænu samstarfi era færar í hin-
um ýmsu samstarfsstofnunum
sínum. Á sama hátt og eðlilegt er
að leita samstarfs við landsstjómina
á Álandseyjum og Norrænu stofn-
unina í Mariehamn þegar efnt er
til æskulýðsnámskeiðs fyrir ungl-
inga frá Eystrasaltslöndunum, ber
að leita samstarfs við norrænu ut-
anríkisnefndina og norrænar stofn-
anir við úthlutun styrkja varðandi
nám og kynningu á alþjóða deilu-
málum og friðarumleitunum.
Við skipulagningu á námsefni
fyrir unglinga frá átakasvæðum
verður einnig unnt að nýta þá
reynslu sem fengist hefur í hinum
ýmsu samstarfsfélögum Norður-
landanna, svo sem norrænu Asíu-
stofnuninni, norrænu ráðgjafa-
nefndinni í málum er varða aðstoð
við önnur ríki, norræna lýðháskól-
anum og samstarfsnefnd Norður-
landanna í alþjóða stjómmálum,
sem meðal annars fjallar um átaka-
og friðarmál. Það væri ef til vill
áhrifaríkast að nýta þá háskóla sem
fyrir eru á Norðurlöndum — frekar
en skóla nær átakasvæðunum —
fyrir námskeiðahaldið, þrátt fyrir
ferðakostnað því þar fengju nem-
endumir sjálfír tækifæri til að
kynna sér uppbyggingu norræns
samfélags og samstarfs.
Norrænt framlag til eflingar frið-
arins mun auk mikilla undirbún-
ingsstarfa krefjast fjárframlaga,
sem eðlilegast væri að yrði staðið
undir með stofnun norræns friðar-
þróunarsjóðs í líkingu við menning-
arsjóð Norðuriandanna, ef þær
aðgerðir sem hér er minnzt á eiga
að komast í framkvæmd.
Til að leggja áherzlu á vilja Norð-
urlandanna til að stuðla að fram-
gangi ráðstafana til að auka
gagnkvæmt traust þjóða í milli
væri við hæfi að norrænir þingmenn
stæðu að stöfnun þessa sjóðs — og
það væri vel til fallið framlag Norð-
urlandanna til að minnast friðarárs-
ins.
Höfundur er aðstoðarfram-
kvæmdastjóri dönsku sendinefnd-
arinnar í Norðuriandaráði.
Söngbók frá
Svart á hvítu
BÓKAFORLAGIÐ Svart á hvítu
hefur sent frá sér söngbók í sam-
antekt Gylfa Garðarssonar.
í fréttatilkynningu frá útgefanda
segin „Bókin, sem ber nafnið
„Sígild sönglög", er sett upp að
fyrirmynd erlendra bóka, s.s. söng-
bóka „The Beatles", þ.e. með
textum, nótum, hljómanöfnum og
gítargripum. í bókinni era um 100
virtsæl sönglög tuttugu ára og eldri
sem gjaman era sungin á manna-
mótum hérlendis; þar era ættjarðar-
lög, bamagælur, ferða- og
drykkjusöngvar sem og jóla- og
áramótasöngvar. Lögin era bæði
erlend og íslensk en textar nær ein-
göngu íslenskir og hefur verið reynt
— t.d. með samanburði við vandað-
ar útgáfur ljóða og sönglaga — að
leiðrétta ýmsar villur sem oft hafa
slæðst inn í þá.“
f
SIGILD
SÖNGIjÖG
jtð
Bókin er prentuð í Prentstofu
G. Benediktssonar og bundin í
Kassagerð Reykjavíkur.