Morgunblaðið - 20.12.1986, Blaðsíða 82

82P
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. DESEMBER 1986
SÖGUSTEINN - bókaforlag -
hefur gefið út tveggja binda verk
um Knudsensætt. Niðjatalið er rakið
frá Lauritz Michaei Knudsen, kaup-
manni í Reykjavík, og konu hans,
Margrethe Andreu Hölter.
L.M. Knudsen, sem fæddur var á Jót-
landi, kom hingað til lands um 1800 sem
aðstoðarmaður við verslun bróður síns,
Adsers Knudsen. Síðar gerðist hann umsvifa-
mikill kaupmaður í Reykjavík og „má telja
hann einn merkasta borgara bæjarins fyrstu
þijá áratugina“. Margrethe var einnig af dönsk-
um ættum, fædd í Kaupmannahöfn. Þau eignuð-
ust tíu börn og komust níu þeirra til fullorðinsára.
Knudsensættin er fyrsta Reykja-
víkurættin, sem gefin er út á prenti.
Niðjar ættarinnar eru um 3.580 og
eru dreifðir víða hér á landi og erlend-
is. I verkinu eru birtar ljósmyndir af
á fimmta þúsund manns, sem er ítarleg-
asta myndskreytta niðjatalið, sem gefið
hefur verið út hér á landi.
Marta Valgerður Jónsdóttir, Þorsteinn
Jónsson og Þóra Asa Guðjohnsen unnu verk-
ið.
Hér verður birtur inngangur niðjatalsins, þar
sem rætt er um upphaf ættarinnar, hjónin Laur-
itz Michael Knudsen og Margrethe Andreu
Hölter:
Lauritz Michael Knudsen
Knudsensætt
„alinnlend og þjóðleg“
Komið út tveggja binda myndskreytt verk um ættina,
sem nú telur um 3.580 manns
Lauritz Michael Knudsen fæddist
30. janúar 1779 í Rejsby í Hvid-
dingssókn á Jótlandi. Foreldrar
hans voru Knud Lauritzen, bóndi í
Rejsby, f. um 1728, d. i9. sept.
1812, og k.h. Kirsten Jensdatter,
f. 1743, d. 12. okt. 1819. Þau hjón
voru bæði af óbreyttum bændaætt-
um. Knud Lauritzen var tvígiftur.
Með fyrri konu sinni, Mette Anders-
datter, átti hann eina dóttur,
Kirsten, sem giftist Lauritz Laurit-
zen, bónda í Rejsby. Knud og seinni
kona hans, Kirsten Jensdatter, áttu
Qóra syni. Sá elsti, Anders Laurit-
zen Knudsen, f. 1768, tók við búi
föður síns í Rejsby og Christen
Knudsen, f. 20. nóv. 1773, gerðist
kaupmaður og gestgjafi í Rejsby,
en þeir yngri sigldu til íslands og
gerðust hér kaupmenn. Adser
Christian Knudsen, f. um 1776,
gerist hér kaupmaður í lok átjándu
aldar, og skömmu síðar, eða rétt
undir aldamótin, ræðst yngri bróðir
hans, Lauritz Michael^ Knudsen, til
hans sem assistent. í manntalinu
1801 eru þeir skráðir saman til
heimilis, en það ár kvæntist Adser
Knudsen Johanne Margrethe Hölt-
er, dóttur Diðriks Hölters, kaup-
manns í Höfðakaupstað á
Skagaströnd. Fyrstu ár sín í
Reykjavík starfaði Lauritz Michael
'Knudsen í þjónustu Randersku
verslunarinnar undir stjórn bróður
síns, en án'ð 1807 flyst Adser með
flölskyldu sína aftur til Danmerkur.
L.M. Knudsen gerist þá verslunar-
stjóri við verslun Westy Petræusar.
Petræus hafði hafíð hér verslunar-
rekstur um aldamótin í félagi við
Peter Ludvig Svane, og rak hann
einnig verslun í Hafnarfírði og
Vestmannaeyjum. Petræus og Ads-
er Knudsen voru svilar, því Petræus
var kvæntur annarri dóttur Diðriks
Hölters kaupmanns, Cathrine
Margrethe Hölter.
Bróðurdóttir Diðriks Hölters var
Margrethe Andrea Hölter, dóttir
Lauritz Johans Peters Hölters,
beykis í Stykkishólmi. Hún var
faedd í Kaupmannahöfn 4. jan.
1781. Rétt eftir aldamótin býr
Margrethe Andrea hjá frænku
ajnni, Katrínu Önnu, og Westy
Petræusi. Hún hafði þá komist í
kynni við Lauritz M. Knudsen og
segir sagan að þau hafi litið hvort
annað hýru auga, en ættingjar
hennar komu málum þannig fyrir
að hún giftist 8. okt. 1803 Claus
Mohr, efnuðum verslunarstjóra í
Reykjavík, sem var t uttugu og
tveimur árum eldri en hún. Þau
höfðu ekki búið saman nema fáa
mánuði er Margrethe Andrea, sem
þá gekk undir nafninu Maddama
Mohr, hljóp frá manni sínum, og
steig hún ekki inn fyrir hans dyr
framar. Varð þessi atburður tii að
vekja mikið umtal í hinni litlu
Reykjavík. Kynni þeirra L.M.
Knudsens og Margrethe Andreu
urðu nú öllu nánari. Vorið 1807 fer
Margrethe Andrea til Noregs og
er þá orðin þunguð að sínu fyrsta
bami. í Arendal í Noregi eignast
hún son, Lauritz Michael, f. 7. des.
1807. Síðan fer hún til Kaup-
mannahafnar og dvelur þar um
skeið.
Meðan Margrethe Andrea dval
ytra hafði Lauritz M. Knudsen kor
ist í kynni við Bolettu Dyrekií
fósturdóttur Hendriks Scheel
tugthússráðsmanns í Reykjavík. (
hún honum síðan dóttur suður
Keflavík á giftingardegi hans, 2'
október 1809.
í sumarbyrjun 1809 kemur Ma
grethe Andrea með son sinn i
landsins og í farteski sínu hefur hú
„kóngsleyfí eða Bevilling af 4c
Desember 1807 (til) að skilja si'
fyrra og innganga aftur nýtt hjón;
band“. Lauritz M. Knudsen o
Margrethe Andrea Hölter giftas
síðan í Reykjavík 29. okt. 1805
Hér ríkti þá Jörundur hundadags
konungur. Því hefur verið fleyg
að Jörundur hafí veitt þeim ley:
til giftingar, og síðan, er hann va
oltinn úr sessi. hafí málinu ekl
verið hreyft. Það mun nokku
krydduð saga, en rétt mun vera s
Jörundur afgreiddi leyfið.
Þegar Petræus hvarf af lam
brott árið 1807 fluttist L.M. Knud-
sen í faktorsíbúð Sunchenbergs,
sem stóð þar sem nú er Aðalstræti
4. Ári síðar hófu Knudsenshjónin
búskap í Brekkmannshúsi, sem stóð
þar sem nú er homið á Veltusundi
og Hafnarstræti. Þar bjuggu þau
meðan L.M. Knudsen lifði. Lauritz
Michael Knudsen fær borgararétt-
indi 4. mars 1812, kaupir hann þá
Bergmannsbúð í Aðalstræti og rek-
ur þar verslun fyrir eigin reikning,
jafnframt því sem hann stýrir
Petræusar-verslun. Tveimur ámm
síðar gerist hann svo verslunarfé-
lagi Westy Petræusar að þriðjungs
hluta. Stóð verslunin þá með svo
miklum blóma að haustið 1814 voru
eignir hennar metnar á 80.315
ríkisdali. Samvinna þeirra Petræus-
ar hélst til ársins 1821. Ári síðar
keypti L.M. Knudsen Randersku
húsin af Petræusi. Eftir 1822 versl-
aði hann síðan m.a. í húsi sínu í
Hafnarstræti 4, en það hús stendur
enn sem neðri hæð á tvílyftu timb-
urhúsi; þar er nú Bókaverslun
Snæbjamar. L.M. Knudsen hafði
mikið umleikis eins og sjá má á
úttekt ári áður en kaupin voru gerð,
en þá var eignin talin:
1. Et Vaaningshúús opfört af Múúr
og Bindingsværk og belagt med
dobbelt Brædetag: 173A A1
langt, 12 A1 breedt, 4 A1 Höit
til Taget og 11 A1 höit til Ryg-
aasen. Taxeret for Rbd R.S.
1400.
2. En Kramboed, opfört of Tömm-
er, beklædt með Bræder og med
dobbelt Brædetag, 23 A1 langt
og 9 A1 breedt, samme Höyde
som det Foregaaende. — Taxer-
et for Rbd R.S. 800.
3. Et Saakaldet Fiskerhúús og till-
ige Pakhúús ligeledes opfört af
Tömmer, Beklædning og Tag
af Bræder; 20 A1 langt, 12 A1
bredt, samme Höyde som de
Foregaaende, taxeret Rbd R.S.
1100.
4. Et Saakaldet Slagterhúús, og
tillige Pakhúús, ligeledes opfört
af Tömmer, Beklædning og Tag
af Bræder; 20'/2 A1 langt; 11
A1 bredt, samme Höyde som de
Foregaaende, taxeret Rbd R.S.
1000.
Afkomendur Þórðar Sveinbjörnssonar á ættarmóti Knudsensættarinnar á Broadway nú í desember, Guðjohnsenar.
Mynd/Ljósmyndanafnið