Morgunblaðið - 20.12.1986, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. DESEMBER 1986
ANDREI SAKHAROV LAUS ÚR UTLEGÐINNI I GORKÍ
Viðbrögðin víða um heim:
Fréttunum fagnað en minnt
á hlutskipti annarra fanga
New York, London, Bonn og víðar, AP, Reuter.
verið leyft að snúa aftur til
iii n iuin, lwuuvu, uuuu ug *,
RÍKISSTJÓRNIR á Vesturlönd
um og sovéskir útlagar fögnuðu
í gær fréttunum um, að andófs-
manninum Andrei Sakharov og
konu hans, Yelenu Bonner, hefði
Moskvu frá borginni Gorki þar
sem þau hafa verið i útlegð.
Kváðust margir vona, að þetta
væri góðs viti fyrir framtíðina
Stjúpbörn Sakharovs:
Vilja bíða eftir
frekari fréttum
Newton, Maasachusetts, AP.
ALEXEI Semyonov, stjúpsonur Sakharovs, sem býr í Bandaríkjunum,
sagðist í gær ætla að biða með að segja nokkuð um þá ákvörðun Sovét-
stjórnarinnar að leyfa Sakharov og konu hans, Yelenu Bonner, að
setjast að í Moskvu. Kvaðst hann fyrst vilja fá nánari fréttir af móður
sinni og stjúpföður.
„Ég vil vera viss í minni sök áður
en ég segi nokkuð," sagði Semyonov
en áður hafði systir hans sagt, að
fréttimar væru mikið fagnaðarefni
því að nú ættu móðir hennar og stjúp-
faðir hægara með að leita sér læknis.
Andrei Sakharov, sem fékk friðar-
verðlaun Nóbels árið 1975, var árið
1980 dæmdur í útlegð innanlands
fyrir að hafa mótmælt innrás Sovét-
manna í Afganistan. Var hann
sendur til borgarinnar Gorki, sem er
380 km austur af Moskvu, en til
þessarar borgar má enginn útlendur
maður koma.
----~K~ ^
GazÆa Wæðir
hvcija konu...
Vönduð efni
klassísk snið
Póstsendum
um allt land.
KAPCISALAN
BORGARTÚNI 22
SÍMI 23509
Opíð í dag frá kl. Q’ 22
Næg bflastæði
AKGREYRI
HAFMARSTRÆTI88
SÍMI96-25250
en minntu jafnframt á, að Sak-
harov og aðrir sovéskir andófs-
menn væru löngu gleymdir ef
almenningsálitið á Vesturlöndum
hefði ekki staðið með þeim.
„Við fögnum þessum fréttum,
þær eru sigur þessa hugrakka fólks,
þessara merkisbera mannréttinda-
baráttunnar í Sovétríkjunum,"
sagði Larry Speakes, talsmaður
Hvíta hússins, en minnti jafnframt
á, að enn færi því fjarri, að almenn
mannréttindi væru virt í Sovétríkj-
unum. Sir Geoffrey Howe, utanrík-
isráðherra Breta, sagði, að fólk um
allan heim fagnaði þessum tíðindum
en hinu mætti ekki gleyma, að í
fangelsum um öll Sovétríkin væru
menn, sem hefðu ekki annað til
saka unnið en að kreljast lögbund-
inna réttinda. Stjómvöld í Vestur-
Þýskalandi og Frakklandi hafa
tekið í sama streng en utanríkisvið-
skiptaráðherra Frakka, Michel
Noir, kvaðst telja, að Sovétmenn
hafí álitið nauðsynlegt að sýna ein-
hvem lit, ekki síst eftir að fréttir
bárast um, að andófsmaðurinn
Anatoly Marchenko hefði látist í
fangelsi. „Þetta er kaldriíjaður og
óhugnanlegur útreikningur," sagði
Noir.
Uffe Ellemann-Jensen, utanríkis-
ráðherra Dana, og Gro Harlem
Brandtland, forsætisráðherra Nor-
egs, hafa lýst ánægju sinni með,
að Sakharov og konu hans skuli
hafa verið leyft að snúa heim úr
útlegðinni í Gorkí og Brandtland
ítrekaði fyrra boð Norðmanna um
að Sakharov fengi að setjast að í
Noregi.
Sovéski útlaginn Yuri Orlov sagði
í New York, að gagnrýni Vestur-
landabúa ætti að sjálfsögðu
meginþátt í ákvörðun sovésku
stjómarinnar og taldi að fréttimar
um lát Marchenkos hefðu riðið
baggamuninn. Lev Kopelev, sovésk-
ur rithöfundur, sem býr nú í
Vestur-Þýskalandi, nefndi þessa
ástæðu einnig og minnti á, að enn
væra þúsundir pólitískra fanga í
sovéskum fangabúðum.
Elena Bonner og Andrei Sakharov
Michael Vosl-
ensky um mál
Sakharovs:
Margra ára
baráttu á
Vesturlönd-
um að þakka
„ÞAÐ er fyrst og fremst að
þakka margra ára baráttu á
Vesturlöndum, að Andrei Sak-
harov hefur nú fengið að fara
úr útlegðinni í Gorkí.“ Þannig
komst Michael Voslensky að
orði í símaviðtali frá Miinchen
i gær, en hann er einn hæst
setti embættismaður, sem flúið
hefur frá Sovétríkjunum. Hann
hefur ritað bókina „Nomenklat-
ura“ um valdakerfið þar í landi.
„Ástseðumar fýrir því að þetta
gerist einmitt nú, eru margar,"
sagði Voslensky ennfremur. „í
fyrsta lagi hefur Sovétstjórnin
lagt til að haldin verði ráðstefna
í Moskvu um mannréttindi og að
sjálfsögðu myndi það því hæfa
mjög illa að halda slíka ráðstefnu,
ef Sakharov væri þá enn í útlegð
f Gorkí.
í öðru lagi veit Sovétstjórnin
vel af því einmitt nú, hve mjög
hún liggur undir gagnrýni fyrir
mannréttindabrot. í þriðja lagi
skiptir það máli, að stutt er síðan
að bók Yelenu Bonner birtist á
Michael S. Voslensky.
Vesturlöndum, þar sem hún lýsir
nákvæmlega þeim aðstæðum, sem
hún og maður hennar, Sakharov,
hafa mátt búa við í Gorkí.
Sú mynd, sem þar er dregin
upp af hinni stöðugu návist leyni-
lögreglunnar KGB, er svo niður-
lægjandi, að einhverju varð að
breyta til stuðnings því yfírbragði
frjálslyndis, sem Gorbachev vill
sýna gagnvart Vesturlöndum.
Ég tel einnig, að ástæðuna fyr-
ir því, að þetta gerizt einmitt nú,
megi að einhverju leyti rekja til
atburðana í Kazakhstan. Það væri
mjög óheppilegt fyrir Sovétstjóm-
ina, ef athygli og gagnrýni fólks
ætti eftir að beinast í ríkum mæli
að Kazakhstan. Þess vegna hefur
Sovétstjómin nú komið þvr svo
fyrir, að blöðin skrifa um Sak-
harov en ekki um Kazakhstan."
Hörö gagnrýni á Vínarráð-
stefnu hjálpaði Sakharov
ZUrich, frá önnu Bjamadóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
FULLTRÚAR Vesturlanda á Vínarrðstefnu um öryggi og samvinnu
í Evrópu fögnuðu i gær ákvörðun Sovétmanna að leyfa Andrei Sak-
harov og eiginkonu hans að flytja aftur til Moskvu. Fréttin barst
þangað á siðasta degi fyrsta hluta ráðstefnunnar. „Þetta er mikil-
vægt skref sem Sovétmenn stíga til að uppfylla kröfur Vesturlanda
um aukin mannréttindi i Sovétríkjunum," sagði Benedikt Gröndal,
sendiherra og fulltrúi Islands á ráðstefnunni í samtali við Morgun-
blaðið. „Akvörðun þeirra varðandi Sakharov er mikill ávinningur,
en það má ekki gleyma þvi að enn eru margir andófsmenn á bak
við lás og slá í Sovétríkjunum."
y
Benedikt sagði að fulltrúar Vest-
urlanda hefðu gagnrýnt Sovétríkin
og önnur lönd Austur Evrópu harð-
lega fyrir mannréttindabrot það
sem af er ráðstefnunni. „Hér hefur
verið háð samfelld sókn á hendur
Sovétríkjunum og ríkjum Austur
Evrópu fyrir að hafa ekki staðið
við fyrirheit sem þau gáfu um
mannréttindi við undirritun Hels-
inki-sáttmála,“ sagði Benedikt.
Það er ótrúlegt að stórveldi hafí
setið undir öðra eins. Sovétmenn
hafa ekki svarað miklu og að mestu
sýnt þolinmæði. Þeir segja ekki
lengur að umræða um mannrétt-
indamál sé afskipti af innanríkis-
málum. Það er mikil breyting frá
því sem áður var. Þeir era í orði
opnari og era tilbúnir að tala um
hluti sem þeir töldu áður að ættu
ekki heima í alþjóðaumræðu. Stefna
þeirra hefur breyst í orði en í raun
er enn mikið bil á milli orða þeirra
og gerða í mannréttindamálum."
Sovétmenn hafa lagt til í Vín að
sérstök ráðstefna um mannréttindi
verði haldin í Moskvu. Hugmynd-
inni hefur verið heldur fálega tekið
til þessa en vestrænir fréttaskýr-
endur í Sovétríkjunum telja að
ákvörðunin um að leyfa Sakharov
að flytja til Moskvu sé liður í undir-
búningi Sovétmanna að slíkri
ráðstefnu.
Jörn Ziegler, talsmaður Alþjóð-
iegra samtaka um mannréttindi,
sem hafa höfuðstöðvar í Frankfurt
í Vestur Þýskalandi, sagði í sam-
tali við Morgunblaðið að samtökin
fögnuðu ákvörðun Sovétmanna að
leyfa Sakharov að fara til Moskvu
en varaði gegn því að hún væri
tekin sem merki um aukin mann-
réttindi í Sovétríkjunum. „Við
höfum ekki séð neitt sem bendir til
þess að raunveraleg breyting til
batnaðar eigi sér stað í mannrétt-
indamálum í Sovétríkjunum," sagði
hann. „Sálrænum aðferðum er enn
beitt gegn andófsmönnum og
kristnir menn og gyðingar era of-
sóttir. Akvörðunin varðandi Sak-
harov er fyrst og fremst tekin til
að auka almenningsálit Vestur-
landabúa á Sovétríkjunum og vegna
stöðugs þrýstings utan frá. Sov-
étríkin hafa að undanfömu sætt
harðri gagnrýni vegna dauðsfalls
Anatoli Martschenkos og mannrétt-
indamál hafa verið rædd af meiri
alvöra og þunga á Vínarráðstefn-
unni en nokkru sinni fyrr. Stöðugur
þrýstingur utan frá hefur hjálpað
Sakharov en baráttu fyrir auknum
mannréttindum fyrir austan tjald
er ekki lokið."