Morgunblaðið - 30.01.1987, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. JANÚAR 1987

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthfas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sfmi 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 50 kr. eintakiö.
Farmannadeilan
Síðastliðin tvö til þrjú ár
hefur ríkt meiri friður á
íslenzkum vinnumarkaði en
um langa hríð. Hagstæð ytri
skilyrði, farsæl efnahags-
stefna og þjóðarsátt á kjara-
vettvangi hafa sett niður
verðbólgu, sem fært hafði at-
vinnuvegi þjóðarinnar að
mörkum rekstrarstöðvunar,
komið á sæmilegu jafnvægi í
atvinnu- og efnahagslífí, eytt
viðskiptahalla og aukið kaup-
mátt ráðstöfunartekna.
Nýlega gerðir samningar
ASÍ og VSI mótuðu framhald
friðar á kjaravettvangi. Þeir
vóru gerðir á ábyrgð samn-
ingsaðila. Ríkisvaldið hafði þó
hönd í bagga. Niðurstöður
heildarsamninga kostuðu
ríkissjóð 1.800 m.kr. 1986 og
kosta ríkissjóð líklega 3.000
m.kr. 1987 í minni skatttekj-
um og auknum útgjöldum.
Þanþol ríkissjóðs að þessu leyti
er sennilega þrotið.
Á tímabili horfði það illa í
kjaradeilu útvegs- og físki-
manna að stjómmálamenn,
sumir hverjir, töldu ástæðu til
að grípa inn í leikinn með lög-
gjöf. I stað þess að grípa til
bráðabirgðalaga, eins og oft
hefur verið gert, var Alþingi
kallað saman fyrr en áætlað
var. Þorsteinn Pálsson, for-
maður Sjálfstæðisflokksins,
greip þá inn í framvindu mála
með þeim hætti, að horfíð var
frá lögþvingun. Þorsteinn
sagði ekki fullreynt, hvort
samningar tækjust, og virða
ætti samningsrétt í lengstu
lög, enda mikilvægt, að aðilar
vinnumarkaðarins öxluðu
sjálfír ábyrgð á samningum sín
í milli. Samningar tókust síðan
í kjaramálum fískimanna á
nokkrum dægmm.
Öðru máli gegndi um kjara-
deilu útgerða og farmanna.
Þar hafði lengi lítið þokast til
réttrar áttar. í gærdag lagði
sáttasemjari fram sáttatillögu,
sem ganga átti til atkvæða í
samtökum deiluaðila í gær-
kveldi, án þess að samninga-
nefíidir þyrftu fyrst um að
flalla. Ekki var vitað um efnis-
atriði sáttatillögunnar, þegar
þessi orð eru saman sett, svo
ekki er hægt að leggja dóm á
þau. En vona verður að sátta-
tillagan leiði þessa deilu, sem
nokkur þvermóðska sýndist
hlaupin í, farsællega til lykta.
Ekki er hægt að loka augum
fyrir því að deilan svarf illa
að heildarhagsmunum, það er
söluhagsmunum sjávarvöru á
mikilvægustu mörkuðum okk-
ar erlendis, ekki sízt á freð-
fískmarkaði í Bandaríkjunum.
Ef okkur tekst ekki að standa
við sölusamninga á þessum
mörkuðum, vegna þess að ekki
er hægt að flytja freðfísk til
kaupenda ytra, er hætt við að
stærstu kaupendumir flytji
viðskipti sín yfír á samkeppnis-
aðila, til annarra fískveiði-
þjóða, til dæmis Kanada-
manna, sem leggja vaxandi
kapp á Bandarílg'amarkað.
Meta verður hinsvegar að far-
menn gáfu vissa undanþágu
til útflutnings á freðfíski á
þennan mikilvæga markað.
Hér verður ekki fjallað um
ágreiningsefni farmannadeil-
unnar. En samningsaðilar í
deilu sem þessari verða að
gera sér ljóst að samnings-
rétti, sem vissulega verður að
virða í lengstu lög, fylgir mik-
il ábyrgð. Sú ábyrgð felst ekki
sízt í því að virða heildar-
hagsmuni. Og það eru þjóðar-
hagsmunir að varðveita
söluaðstöðu undirstöðugreinar
atvinnulífs okkar, sjávarút-
vegsins, á mikilvægustu
mörkuðum hennar erlendis.
Heildarsamningar ASÍ og
VSÍ, sem eru skammt að baki,
vóm gerðir í trausti þess, að
þær starfsstéttir, sem síðar
semdu, virtu þau höfuðmark-
mið um hjöðnun verðbólgu og
jafnvægi í atvinnu- og efna-
hagslífí er höfð vóru að leiðar-
ljósi. Meginmarkmið þessara
samninga var að treysta til
frambúðar ávinninga kjara-
sáttarinnar, sem gerð var í
febrúar á liðnu ári. Það er fyrst
og fremst nauðsynlegt til þess
að fyrirbyggja að kjarabætur,
sem um semst, brenni ekki
jafnharðan á báli verðbólgu,
heldur verði varanlegar. Það
er ekki síður nauðsynlegt til
þess að skapa forsendur í þjóð-
arbúskapnum til þess að
byggja upp trausta, tækni-
vædda atvinnuvegi, er risið
geti undir batnandi lífskjörum
í landinu. Þess vegna er mikil-
vægt að tiltekin meginatriði
verði virt af ríkisvaldi, vinnu-
veitendum og einstökum
starfsstéttum þjóðfélagsins.
Andreas Schn
íslensku óper
eftirHalldór
Hansen
Það gerist ekki oft, að fram komi
ungur söngvari, gæddur þvílíkum
hæfileikum af Guðs náð, að þeir
skipi honum svo til strax á bekk
með fremstu listamönnum heims á
sviði söngsins.
Þetta gerðist þó rétt upp úr síðari
heimsstyijöldinni, þegar Dietrich
Fischer-Dieskau og Gérard Souzay
skaut upp á himin frægðarinnar,
hvor um sig svo sérstæður, að allur
samanburður var í raun út í hött,
en báðir svo ungir, að náttúrugáfan
sjálf hlaut að ráða mestu.
Og þetta gerðist aftur fyrir
nokkrum árum, þegar Andreas
Schmidt kom fram á sjónarsviðið
og var svo til fullmótaður listamað-
ur á þeim aldri, sem flestir eru að
hefja átök við listagyðjuna.
Andreas Schmidt er rejmdar einn
af örfáum nemendum Fischer-
Dieskaus og á það sameiginlegt
með læriföður sínum að vera mótað-
ur af hinni þýzku hefð og jafnvígur
á ljóða- og óperusöng.
Engu að síður er Andreas
Schmidt svo sjálfstæður og skap-
andi listamaður, að hann er einn
af örfáum ljóðasöngvurum nútím-
ans, sem hefur ekki orðið eins og
endurómur af Fischer-Dieskau,
heldur reynzt algjörlega frumlegur
í list sinni eins og þeim einum er
eðlilegt, sem þjóna sönggyðjunni
af innri nauðsyn og geta ekiri verið
endurómur af neinu öðru en innstu
fylgsnum sinnar eigin sálar.
Mér þykir líklegt, að þetta sé
einmitt það atriði, sem heftir laðað
ítalska hljómsveitarstjórann Carlo
Maria Giulini alveg sérstaklega að
Andreas Schmidt, en Giulini er sem
kunnugt einn af andrikustu hljóm-
sveitarstjórum samtíðarinnar og
einn af þeim fáu raunverulegu inn-
blásnu. Og vafalítið er það þetta
atriði sem vakti athygli Fischer-
Dieskau á Andreas Schmidt á sínum
„Engu að síður er
Andreas Schmidt svo
sjálfstæður o g skap-
andi listamaður, að
hann er einn af örfáum
ljóðasöngvurum nútím-
ans, sem hefur ekki
orðið eins og enduróm-
ur af Fischer-Dieskau,
heldur reynzt algjör-
lega frumlegur í list
sinni eins og þeim ein-
um er eðlilegt, sem
þjóna sönggyðjunni af
innri nauðsyn og geta
ekki verið endurómur
af neinu öðru en innstu
fylgsnum sinnar eigin
sálar.“
tíma og veldur því að enn fleiri
postular ljóðasöngsins sjá von
framtíðarinnar, hvað þessa listgrein
varðar, í Andreas Schmidt. Það
nægir að minna á söngkonumar
Elly Ameling og Christu Ludwig,
svo að ég nefni einungis tvö nöfn,
en mér er persónulega kunnugt um
afstöðu þeirra.
Svo skemmtilega vill til, að
Andreas Schmidt er mikill aðdáandi
íslands og hefur heimsótt landið
oftar en einu sinni. Fyrsta sjón-
varpsprógramm, sem hann söng á
lífsleiðinni, var hjá íslenzka sjón-
varpinu árið 1982, þegar hann var
aðeins 22ja ára gamall og sama ár
söng hann tvær einsöngskantötur
eftir Bach í Hallgrímskirkju með
hljómsveit og tveimur árum síðar
var hann gestur Mótettukórs
Hallgrímskirkju á vortónleikum í
Andreas Schmidt söngvari.
Kristskirkju í Landakoti.
Og einhvem mun ef til vill reka
minni til, að Andreas Schmidt söng
undirbúningslaust og óforvarandi
nokkur Schubert-ljóð í lok „Schub-
ertiade“-tónleika austurríska
píanóleikarans Jörg Demus á veg-
um Tónlistarfélagsins í maí 1984,
en Jörg Demus er einmitt einn af
elstu og einlægustu aðdáendum
Andreasar Schmidt, þó að tilviljun
réði því þá, að þeir hittust hér á
landi.
Og loks nú gefst íslendingum
tækifæri til að heyra Andreas
Schmidt á sjálfstæðum einsöngs-
tónleikum í íslenzku óperunni,
Gamla bíói, mánudaginn 2. febrúar
kl. 20.30 við undirleik Thomasar
Palm. Á tónleikunum mun Andreas
Schmidt syngja lög eftir Mozart,
Beethoven og Schumann en uppi-
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Ungur listamaður, Halldór
Dungal að nafni, sýnir um þessar
mundir verk sín í Gallerí Svart á
hvítu við Óðinstorg. Dungal hefur
verið búsettur á Spáni í tæpan
áratug en heimsækir þó heima-
slóðir reglulega og er hreint ekki
á því að setjast þar að fyrir fullt
og allt.
Dungal nam við MHÍ í einn og
hálfan vetur, en hélt þá ekki út
lengur að eigin sögn vegna þess
að hann var ekki sáttur við þau
sjónarmið, sem þá voru ríkjandi í
skólanum og hugmyndafræðilegu
listina (konseptið).
Það er rétt, að þetta var erfiður
tími, en hins vegar skal vfsað til
þess, að engin einstefna ríkti þar
né ríkir og nemendur eiga skilyrð-
islaust að fá tækifæri til hvers
konar tilrauna sem hugur þeirra
stendur til, að loknu tilskildu und-
irbúningsnámi. Hins vegar er
þetta enginn leikskóli og á ei held-
ur að kenna línudans. Dungal
kaus ekki að setjast í listaskóla á
Spáni heldur hefur hann dvalið á
sólarströndum og líkað þar vel.
Hefur þó ferðast víða og skoðað
listasöfti jafnframt því sem hann
hefur málaið. Ferill Dungals er
þannig nokkuð sérstæður, að ekki
sé meira sagt, og myndir hans
bera einnig með sér, að hann hafi
ekki ennþá fast land undir fótum
f myndlistinni — er nokkuð hik-
andi og tvístígandi.
Dungal fer vel með liti þegar
best lætur svo sem í myndunum
„Kómeta" (10), „Dagbrot" (11)
og „Heimþrá" (12). í hinni síðast-
töldu teiknar hann á artitfskan
hátt f flötinn ekki ósvipað Kjarval
og um leið bregður þar fyrir ljóð-
rænum streng.
Einföld og stór form eiga hug
Dungals allan um þessar mundir
en hann gæðir þau safa og vaxtar-
magni með margvíslegum
smágerðum tilbrigðum í lit og
teikningu.
Þessi þijú verk sem ég taldi
upp orkuðu vel á mig við fyrstu
8ýn og komu á óvart því að í þeim
býr innri kraftur, sem er einmitt
aðalsmerki sannrar listar. Hefði
ég gjaman viljað að öll hin verkin
ásýningunni værujafnáhugaverð. ]