Morgunblaðið - 30.01.1987, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. JANÚAR 1987
25
lidtí
unni
staðan verða lagaflokkamir „An die
feme Geliebte" eftir Beethoven og
„Liederkreis" op. 39 eftir Schu-
mann við ljóð Eichendorfs.
Beethoven samdi tiltölulega lítið
fyrir mannsröddina, þó að manns-
röddin væri mjög svo vinsælt
hljóðfæri í Vínarborg meðan hann
bjó þar og starfaði og söngurinn
drottnaði á margan hátt yfir ann-
arri tónlist. En Beethoven fór aldrei
troðnar leiðir. Þrátt fyrir snilligáfu
sína átti Beethoven alla ævi í brös-
um með að semja einfaldar, léttar
melódíur af þeirri gerð, sem Mozart
og Schubert hristu fram úr erminni
fyrirhafnarlaust. En í ljóðabálknum
„An die feme Geliebte" tókst undr-
ið engu að síður, enda þótt ofurmen-
nið skyggnist sums staðar í gegn,
sérlega í píanóhlutanum, sem teng-
ir einstök ljóð saman. Og sá háttur
En að öllu samanlögðu þá er
setta eftirtektarverð frumraun.
var reyndar einkennandi fyrir Beet-
hoven og er ekki mér vitanlega að
flnna í ljóðaflokkum annarra róm-
antískra tónskálda. Beethoven var
í innsta eðli maður hins stóra, marg-
brotna forms og Robert Schumann
átti það sameiginlegt með honum
að laðast fremur að öðmm hljóð-
fæmm en mannsröddinni, a.m.k.
framan af ævinni. Á þessu varð þó
skyndileg breyting, þegar hann
varð ástfanginn og gekk í hjóna-
band árið 1840. Og það var eigin-
konan Clara Wieck sem opnaði
listræna æð sem Schumann gmnd-
aði ekki sjálfan, að hann ætti til.
En á fyréta hjónabandsári sínu
samdi hann feiknin öll af ljóðum,
sem almennt em talin meðal önd-
vegisverka ljóðrænnar tónsköpunar
og þar í flokki er ljóðabáikurinn
„Liederkreis" op. 39, sem þó heyr-
ist ef til vill sjaldnar í tónleikasölum
en Dichterliebe, sem er þeirra
þekktastur og vinsælastur meðal
almennings.
En snúum okkur nú aftur að
Andreas Schmidt. Æviferill hans
er stuttur, en hann hefur sannar-
lega verið viðburðaríkur. Hann
fæddist árið 1960 í Dusseldorf og
lagði fyrst stund á píanóleik, orgel-
leik og kirkjutónlist. Hann hóf
söngnám árið 1978 hjá Ingeborg
Reichelt í Dusseldorf og hélt áfram
námi hjá Dietrich Fischer-Dieskau
í Berlín. Hann lauk námi „cum
laude" og vann strax fyrstu verð-
laun í tveim stærstu söngkeppnum
Þýzkalands árið 1982. Þar með
hófst undraverður söngferill hans.
Hann kom fyrst fram árið 1984 í
ópemnni í Berlín og fékk þá þegar
ráðningarsamning. En síðan hefur
Andreas Schmidt sungið sem gestur
við Qöldann allan af öðmm ópem-
húsum, meðal annars við ópemmar
í Hamborg, Munchen og Covent
Garden í Lundúnum og hefur verið
ráðinn til að syngja við Ríkisóper-
una í Vínarborg á næstunni.
Hann hefur verið vinsæll ein-
söngvari með hljómsveitum og
sungið með frægustu hljómsveitum
heims eins og Fílharmoníuhljóm-
sveit Berlínar, Vínarborgar,
Lundúna, Academia di Santa Cecil-
ia í Rómaborg, La Scala-óperannar
í Mílanó og Fílharmoníuhljómsveit-
arinnar í Israel og verið valinn til
þess af hljómsveitarstjómm á borð
við Carlo Maria Guilini, Sir Collin
Davis, Wolfgang Sawallisch, Giu-
seppe Sinopoli, Jesus Lopez Cobos
og annarra af sömu stærðargráðu.
Nú þegar hefur Andreas Schmidt
komið fram í 17 Evrópulöndum,
Suður-Ameríku, ísrael og Japan og
hann hefur sungið inn á hijómplötur
fyrir fyrirtækin Deutsche Grammo-
phone, Philips og EMI, svo ekki sé
minnst á allar upptökur fyrir útvarp
og sjónvarp.
En Andreas Schmidt verður ekki
einn á þessum tónleikum heldur
kemur hann fram með píanóleikar-
anum Thomas Palm. Thomas Paim
stundaði tónlistamám í Köln hjá
Astrid Schmidt-Neuhaus, Eckard
Sellheim og Wilhelm Hecker. Að
loknu einleikaraprófi sneri hann sér
fyrst og fremst að kammertónlist
og ljóðaundirleik. Hann hefur verið
undirleikari á námskeiðum Max
Rostals í Bem og Köln og í ljóða-
deild Fischer-Dieskaus í Berlín.
Thomas Palm hefur kennt píanóleik
við Robert Schumann Institut í
Dusseldorf frá árinu 1983 jafn-
framt tónleikahaldi. Hann hefur
verið styrkþegi „Deutscher Musik-
rat“ frá 1978 og unnið til alþjóð-
legra verðlauna, sem hafa opnað
honum leiðir til * tónleikahalds í
mörgum Evré^blöndum ög Austur-
löndum Qær.
Heimsókn Andreasar Schmidt til
íslands eigum við því að þakka, að
á námsárum sínum varð hann ein-
lægur'vinur hjónanna Ingu Rósar
Ingólfsdóttur sellóleikara og Harðar
Áskelssonar orgelleikara og svo
sterk er sú vinátta, að hún hefur
einnig færst yfír á land og þjóð.
Fyrir þá sök gefst íslendingum nú
kostur á að hlýða á frábæran lista-
mann, sem tónleikahús og ópemhús
samtímans beijast um og færri eiga
aðgang að en vilja.
ERLENDUM VETTVANGI
Eftir TOM ARMS
Albanía opn-
ast í hálfa gátt
Dyrum Albaníu var vandlega lokað á hinn vestræna heim í lok
sfðari heimsstyrjaldarinnar þegar stalínistinn og andspymufor-
inginn Enver Hoxha leiddi kommúnista til valda og lýsti þetta
smáríki í útjaðri Evrópu „alþýðulýðveldi“.
Næst var dymnum lokað á
Júgóslava sem höfðu áhuga
á að Albanir tileinkuðu sér hug-
myndir Josip Broz Tito um
myndun bandalags Balkanríkja.
Þá fylgdu Sovétríkin næst þegar
Nikita Khmschev fordæmdi Josef
Stalín á flokksþinginu í Moskvu
árið 1956.
Nýr leiðtogi mætir and-
stöðu
Þegar vinátta Sovétríkjanna og
Kína fór að kólna, styrktust
tengslin milli Tirana og Peking -
þar til ráðamenn í Tirana skelltu
einnig dymnum á Kína, aðallega
vegna bættra samskipta Banda-
ríkjamanna og Kínveija.
Að baki utanríkisstefnu Alb-
aníu, sem oft var útlistuð í
harðorðum yfírlýsingum, stóð ein-
valdurinn Hoxha. Hann lézt 1985
og við tók Ramiz Alia. Frá því
AJia tók við stjómartaumunum
hefur hann verið að fíkra sig inn
á brautir til að taka á ný upp
samband við umheiminn. Þær til-
raunir hans hafa mætt andstöðu
gömlu Stalínistanna sem vilja
halda Albaníu einangraðri frá er-
lendum áhrifum er raskað gætu
jafnvægi í landinu.
Fimmta flokksþingið, sem hald-
ið var í nóvember í fyrra, var
jafnframt það fyrsta sem boðað
var til eftir lát Hoxha og valda-
töku Alia í Flokki verkalýðsins (en
svo nefnist kommúnistaflokkur
landsins). Flokksþingið var því
einnig fýrsti opinberi mælikvaið-
inn á áhrif Alia gegn Stalínistun-
um.
Til að tryggja völd sín varð
Alia að gera tvennt. í fyrsta lagi
að tryggja stuðningsmönnum
sínum þau þijú sæti sem laus
vom í stjómmálaráði flokksins
(politbiiro). Og í öðm lagi varð
hann að ná stuðningi Nexhmije
Hoxha, ekkju leiðtogans látna.
Svo virðist sem honum hafí tekizt
hvort tveggja.
Þeir sem til þeklg'a segja alla
þijá nýju fulltrúana í stjómmála-
ráðinu fylgismenn Alia. Foto Cami
er félagi Alia frá fomu fari. Þeir
ólust upp saman. Prokop Murra
vamarmálaráðherra á Alia emb-
ætti sitt að þakka, og Besnik
Bekpeshi er aðstoðar forsætisráð-
herra, og starfar því undir nánum
stuðningsmanni Alia, Adil Carcani
forsætisráðherra.
Enn þýðingarmeiri var trúlega
afstaða Nexhmije Hoxha, sem er
71 árs. Talið var fyrir flokks-
þingið að Nexhmije væri baráttu-
tákn gömlu Stalínistanna í
andstöðunni gegn Alia. Eftir lát
eiginmannsins tók Nexhmije sæti
í miðstjóminni og í stjóm Stofnun-
ar Marx-Leniniskra fræða í
Tirana, og snemma árs f fyrra var
hún skipuð stjómarformaður Al-
bönsku alþýðufylkingarinnar, en
þeirri stoftiun er ætlað að afla
stefnu flokksins fylgis meðal
óflokksbundinna landsmanna.
Getgátur vom uppi um að
Nexhmije ætlaði sjálf í framboð í
eitt lausa sætið í stjómmálaráðinu
og ef hún næði kjöri yrði það
mikill ósigur fyrir Ália. Þegar til
kom var hún ekki boðin fram, og
það sem meira var, hún stóð upp
og lýsti opinberlega yfír stuðningi
við nýju ráðamennina.
Alia tryggir sig í sessi
Ekkert af þessu þýðir að verið
sé að afskrifa Enver Hoxha í Al-
baníu, né að vestrænir ferðamenn
og McDonalds skyndibitastaðir
fari að flæða yfír Albaníu. Hver
ræðumaðurinn á fætur öðmm
lagði sig fram á flokksþinginu við
að lofsyngja stefnu Hoxha og lýsa
yfír áframhaldandi stuðningi við
hana, þeirra á meðal Alia.
Reyndar bendir ýmislegt til að
það hafí verið Hoxha sjálfur sem
átti hugmyndina að þeim breyt-
ingum sem er nú að koma í
framkvæmd.
Eftir vinslitin við Kína árið
1976 sýndu Albanir áhuga á að
koma á viðskiptasamböndum við
tiltekin lönd í Vestur-Evrópu, að-
allega Austurríki, Frakkland,
Vestur- Þýzkaland og Ítalíu. Árið
1980 var um skeið unnið að því
að bæta sambúðina við Júgó-
slavíu, en þar býr talsverður fjöldi
fóiks af albönskum ættum, og
árið 1984 vom teknar upp samn-
ingaviðræður við Grikki.
Nú er talið að Hoxha hafí átt
fmmkvæðið að þessum þreifing-
um í samræmi við tillögur Alia,
sem þá var forseti landsins, og
Carcani forsætisráðherra. Þeir
mætti harðri andstöðu frá Mehm-
et Shehu, þáverandi forsætisráð-
herra. í desember 1981 var
opinberlega tilkynnt að hann hefði
framið sjálfsmorð, en tíu mánuð-
um síðar fordæmdi Hoxha hann
og sagði hann hafa verið einn
hættulegasta svikara og Qand-
mann Albanfu. Þetta varð til þess
að margir töldu trúlegast að
stalínistinn Shehu hefði verið tek-
inn af lífi eftir valdabaráttu við
Alia og Carcani.
Breytingar í anda Hoxha?
í kjölfar láts Shehu vék Hoxha
mörgum stuðningsmanna hans í
röðum gömlu stalínistanna úr
embættum. Flokksþingið gekk
svo frá brottrekstri þeirra Stalín-
ista sem eftir vom.
Nú em Alia allir vegir færir til
að reka göt í stáltjaldið sem
umlukið hefur Albaníu og koma
með tillögur um umbætur á gamla
flokkskerfinu. Hve langt og hve
hratthannfererennóvíst. lfyrra
bar hann fram tillögu sem fól í
sér heimild fyrir samyrkjubændur
að rækta einnig eigin smáskika.
En þá var staða hans enn ótrygg,
og í meðfomm miðstjómarinnar
varð tillaga hans svo útþynnt að
þegar hún hafði loks fengið mála-
myndasamþykkt þingsins var hún
orðin gagnslaus.
En Alia hefur náð nokkmm
árangri. Honum hefur tekizt að
knýja fram breytingar á forgangs-
rétti mála er varða vamir lands-
ins. Herskylda hefur verið lækkuð
f tvö ár, og dregið var úr útgjöld-
um til vamarmála í fyrra.
Alia er einnig að reyna að fá
fram jákvæða gagnrýni f opin-
bemm umræðum. Skömmu fyrir
flokksþingið birti málgagn flokks-
ins gagnrýni á miðstýringarkerfíð
og áætlunarbúskapinn, og benti á
að margur undirstöðuiðnaðurinn
hefði verið ófær um að fylgja
áætlunum um framleiðsluaukn-
ingu.
I ræðu sinni á flokksþinginu
lagði Alia áherzlu á að Albanir
yrðu að bæta afköst iðnaðarins
og auka viðskiptasambönd við
umheiminn. Það er vissulega þörf
á hvomtveggja ef landið á ekki
áfram að vera það fátækasta f
Evrópu. Meðal mánaðartekjur á
mann í Albaníu em sem svarar
kr. 3.600. Jafnvel þótt vestrænar
neysluvörur væm á boðstólnum
hefðu landsmenn ekki ráð á að
kaupa þær.
Til að unnt verði að bæta efna-
haginn og lífskjörin þarf erlendan
tækjabúnað og aðstoð. En það
hefur einnig f för með sér að-
streymi erlendra fagmanna og
verzlunarmanna. Og þvf fylgir að
dymar að Albaníu opnast, þó ekki
sé nema í hálfa gátt eða svo.
Höfundur er blaðamaður þjá
brezka blaðinu The Observer.
munameosiruarmenii ræoast vio undir tré 1 Tirana, höfuðborg
Albaníu.
Höfundur er læknir.