Morgunblaðið - 06.03.1987, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. MARZ 1987
Solveig Lára Guðmundsdóttir
Gísli Jónasson
Agnes M. Sigurðardóttir
Hvers vegna viljum við
afnema prestskosningar?
Á síðasta ári fóru fram all-
margar prestskosningar hér-
lendis. í nokkrum prestaköllum
var umsækjandi aðeins einn en í
öðrum voru umsækjendur fleiri
og fór þá fram kosningabarátta,
sums staðar nokkuð harðskeytt.
Þeir prestar sem sigruðu í kosn-
ingunum i Reykjavík og grennd
hafa gert grein fyrir afstöðu
sinni til prestskosninga að feng-
inni þessari reynslu. Hafa þeir
sent það alþingismönnum til at-
hugunar, en frumvarp um veit-
ingu prestakalla er nú fyrir
alþingi.
Sigurvegurum síðustu prests-
kosninga farast svo orð:
Við undirritaðir prestar, sem öll
höfum tekið þátt í prestskosningum
á árinu 1986, og raunar sigrað í
þeim hildarleik, viljum fagna fram-
komnu frumvarpi á alþingi um
afnám prestskosninga. Jafnframt
viljum við skora á hæstvirtan
kirkjumálaráðherra og alþingis-
menn alla að stuðla að því, að
frumvarpið verði samþykkt sem lög
á yfírstandandi þingi.
Á undanfömum árum hafa prest-
ar oft ályktað gegn núverandi
kosningafyrirkomulagi, svo og þjóð-
kirkjan sem slík, t.d. með sam-
þykktum kirkjuþings á liðnum
árum. Enda má leiða að því marg-
vísleg rök, að þetta fyrirkomulag
sé kirkjunni beinlínis til skaða.
Verða hér tilgreind nokkur þeirra:
1. Helstu rök fylgjenda prests-
kosninga hafa oft verið þau að þetta
fyrirkomulag sem nú er viðhaft sé
lýðræðislegt. Þetta teljum við al-
rangt, endahlýtur kosning upp á
lífstíð að vera hrein skrípamynd
af lýðræðinu. Lýðræðislegar kosn-
ingar fela jafnan í sér heimild og
möguleika til endurmats og endur-
kjörs. Menn eru kosnir til ákveðins
tíma og verða síðan að endumýja
umboð sitt. Engu slíku er til að
dreifa í prestskosningum, heldur
kýs söfnuðurinn prest, jafnvel upp
á lífstíð.
Það getur varla kallast lýðræði
að prestar skuli einir allra embætt-
ismanna þurfa að fara í gegnum
kosningar til að fá embætti.
I þessu sambandi má minna á
að fæstum dettur í hug að kjósa
lækna, sýslumenn, skólastjóra,
kennara, ljósmæður eða aðra emb-
ættismenn.
Á það má einnig benda að venju-
lega snúast lýðræðislegar kosning-
ar um pólitískt vald, en ekki um
stöðu eða embættisveitingar. Enn
má benda á að ýmislegt er sameig-
inlegt með prestskosningum og
prófkjömm stjómmálaflokkanna,
en reynslan af þeim hefur verið
æði misjöfn eins og kunnugt er.
2. Kosningabaráttan leiðir oft af
sér mikla sundmngu og flokka-
drætti. Orðrómi, oft misjöfnum,
jafnvel gróusögum, er stundum
komið á framfæri og geta jafnvel
svipt menn æmnni. Þá gefur það
augaleið, að djúpstæður og heiftug-
ur flokkadráttur gerir þeim
umsækjanda sem kosninguna vinn-
ur, ákaflega erfítt að rækja prests-
starfíð meðal þeirra í söfnuðinum,
sem vom honum andvígir í hita
baráttunnar. Em mörg dæmi þess
„Má því fullyrða að nú-
verandi kosningafyrir-
komulag sé andstætt
hirðis- og þjónustuhlut-
verki prestsins. Hefur
það oft orðið kirkjunni
og söfnuðinum til mik-
ils tjóns.“
að ekki grær um heilt þótt áratug-
ir líði. Kosningar hafa jafnvel
beinlínis orðið til þess að kljúfa
söfnuði. Má þvi fullyrða að núver-
andi kosningafyrirkomulag sé
andstætt hirðis- og þjónustuhlut-
verki prestsins. Hefur það oft
orðið kirkjunni og söfnuðunum til
mikils tjóns.
3. Þá er það reynsla margra
presta, sem sótt hafa burt frá söfn-
uði sínum og tekið þátt í kosninga-
baráttu með öllu því umstangi og
langri fjarvem, sem því fylgir (jafn-
vel 1—2 mánuði), að það hefur
mjög neikvæð áhrif. Mörgum
finnst sem presturinn sé með þessu
að svíkja söfnuð sinn og í raun
að lítilsvirða það fólk sem þar býr.
Sumir eiga jafnvel eriftt með að
líta prestinn sömu augum og áður,
ef hann snýr til baka í söfnuðinn
eftir að hafa tapað kosningum.
4. Við undirrituð leyfum okkur
að fullyrða, að eftir að hafa öll á
síðasta ári gengið í gegnum kosn-
ingabaráttu að viðhorf safnaðar-
fólks til prestskosninga er almennt
neikvætt, þegar menn á annað borð
hafa þurft að standa frammi fyrir
því að velja sér prest með þessum
hætti. Mjög margir hafa lýst and-
úð sinni og furðu á því við okkur,
að þetta fyrirkomulag skuli enn
viðhaft. Menn séu neyddir til að
velja milli margra hæfra umsækj-
enda, sem þeir þekkja lítið og hafa
oft engar forsendur til að velja á
milli. Þess eru jafnvel dæmi, að
menn varpi hlutkesti eða skipti at-
kvæðum fjölskyldumeðlima jafnt
milli umsækjenda, til að þurfa ekki
að gera upp á milli manna. Aðrir
kjósa einfaldlega að sitja heima.
5. Mismunun er mikil milli
manna. Fjölskylduaðstæður, bú-
seta, fjárhagslegar aðstæður,
frændgarður o.fl., getur jafnvel ráð-
ið úrslitum í kosningum.
Margfir hafa hreinlega ekki fjár-
hagslegt bolmagn til að fara út í
kosningar. Þess eru dæmi, að kosn-
ingabaráttan geti kostað sem
nemur 3—4 mánaðarlaunum sókn-
arprests, eða allt að 200.000 kr.
Þeir sem koma beint frá próf-
borði eða úr öðrum störfum en
preststörfum standa jafnvel enn
verr að vígi en flestir aðrir. Þeir
missa m.a. yfirleitt laun meðan á
baráttunni stendur.
6. Kosningar verða oft mjög per-
sónulegar. Ekki er yfirleitt kosið
um stefnu eða málefni heldur um
persónur. Kosningabaráttan getur
því og hefur snúist upp í mikinn
persónulegan harmleik fyrir
umsækjendur, ekki síst þegar það
gerist að menn falla aftur og aftur
í kosningum, sem vitaskuld þarf
engan veginn að vera neinn mæli-
kvarði á hæfni prests í starfi. Menn
fá á sig óhæfnisstimpil, sem erfitt
er að hreinsa af sér. Getur það orð-
ið mikið persónulegt álag fyrir
viðkomandi prest og fjölskyldur
þeirra og mótað allt þeira líf.
Sem afleiðing af þessu öllu má
fullyrða, eins og áður hefur komið
fram, að prestskosningafyrirkomu-
lagið komi beinlínis í veg fyrir að
sumir kandídatar sæki um embætti
og að prestar sæki um nýjar stöð-
ur. Þá má benda á, að starfsreynsla,
menntun og fleiri þættir sem venju-
lega koma til álita við umsóknir
manna um störf, koma oft að litlu
eða engu leyti til álita þegar geng-
ið er til prestskosninga.
Þegar öll þau rök sem hér hafa
verið nefnd eru skoðuð af heiðar-
leika, sanngimi og víðsýni, þarf
engan að undra, þótt prestar séu
nær undantekningarlaust mótfalln-
ir því kosningafyrirkomulagi, sem
nú er viðhaft.
Reykjavík 5. febrúar 1987,
Solveig Lára Guðmundsdóttir
Seltj arnarnespr estakalli,
Gísli Jónasson
Breiðholtsprestakalli,
Hjörtur Magni Jóhannsson
Útskálaprestakalli,
Halldór Reynisson
Hrunaprestakalli,
Agnes M. Sigurðardóttir
Hvanneyrarprestakalli.
Selfoss:
Fyrsta skóf lustung-
an tekin að nýrri
lögreglustöð
Selfoss.
FYRSTA skóflustungan var
tekin að nýrri lögreglustöð á
Selfossi þriðjudaginn 3. mars.
Það var Jón Helgason dóms-
málaráðherra sem lýsti með því
framkvæmdir formlega hafnar
við hina nýju lögreglustöð.
Lögreglustöðin mun rísa við
hlið skrifstofuhúss Ámessýslu á
homi Árvegar og Hörðuvalla.
Lögreglan er nú til húsa í gömlu
húsi, Aðalbóli, og mun allur að-
búnaður batna og vinnuaðstaða
með tilkomu nýju stöðvarinnar. I
nýju lögreglustöðinni verða
fangageymslur en slík aðstaða
hefur ekki verið fyrir hendi á
Selfossi.
Fyrsti hluti framkvæmdanna,
jarðvinna, hefur verið boðinn út
og átti Sigurður Karlsson verk-
taki lægsta tilboðið, 1,9 milljónir
króna, en kostnaðaráætlun hljóð-
aði upp á rúmar 4 milljónir. Á
fjárlögum þessa árs er gert ráð
fyrir 15 milljónum til byggingar
lögreglustöðvarinnar. Smíði alls
hússins verður boðin út í vor en
byggingartími er áætlaður tvö ár.
Sig.Jóns.
Jón Helgason tók fyrstu skóflustunguna að nýrri lögreglustöð á Selfossi. Nokkur hópur var mættur
við athöfnina, þar á meðal Þorsteinn Pálsson fjármálaráðherra og fulltrúar úr dóms- og fjármálaráðu-
neyti.