Morgunblaðið - 06.03.1987, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. MARZ 1987
Minning:
Knut Frydenlund
utanríkisráðherra
Við hið sviplega fráfall Knuts
Frydenlund, utanríkisráðherra,
hafa Norðmenn misst einn fremsta
og virtasta leiðtoga þjóðar sinnar.
Hann fór með utanríkismál í fjórum
ríkisstjómum, og naut bæði virðing-
ar og trausts um allan heim. Hann
var persónugervi raunhæfrar og
friðsamlegrar utanríkisstefnu Nor-
egs og vildi leysa öll vandamál með
sanngimi og samningum.
íslendingar hafa við lát Fryden-
lunds misst góðan vin, sem kom
meira við sögu utanríkismáia okkar
en flestir vita, og ávallt á jákvæðan
hátt. Hann sá yfir stormasamt
Norður-Atlantshafíð að Norðmenn
og íslendingar yrðu að hafa með
sér náið og traust samband. Hann
sá einnig, að sama gilti um aðrar
þjóðir við þetta haf, og hjálpaði til
að leysa deilur, sem hans eigin þjóð
var ekki aðili að.
Frydenlund gekk í norsku ut-
anríkisþjónustuna 1952 og hóf
framabraut sína sem sérfræðingur
á því sviði, þar sem hún reis hæst.
Hann var um skeið aðstoðarmaður
Halvard Lange, hins merka utanrík-
isráðherra Norðmanna árin eftir
styijöldina. Er líklegt að þar hafí
hann fyrst lært, hve nauðsynleg
samstaða Norðmanna og íslendinga
var í utanríkis- og öryggismálum.
íslenskir leiðtogar ráðguðust oft við
Lange á þeim árum.
Frydenlund varð eftirmaður læri-
föður síns og kosinn á þing í Oslo.
Jóhanna Guðmunds-
dóttir - Minning
Fædd 8. ágúst 1906
Dáin 24. febrúar 1987
í dag kl. 10.30 verður Jóhanna
Guðmundsdóttir, fyrrum starfs-
maður í Sundhöll Reykjavíkur,
jarðsungin frá Fríkirkjunni í
Reykjavík. Jóhanna bjó alla sína tíð
í Reykjavík og ólst þar upp hjá föð-
ur sínum, Guðmundi Kristmunds-
syni sjómanni, og konu hans,
Guðríði Davíðsdóttur, ásamt bræðr-
um sínum, Valtý, fyrrum bónda,
nú starfsmanni á Orkustofnun og
Matthíasi, fyrrv. póstmeistara í
Reylqavík.
Jóhanna lifði mikið umbótaskeið
í sögu Reykjavíkur. Hún kunni frá
mörgu að segja um lífið í borginni,
frá atvinnuástandi fyrri tíma og
lífsbaráttu sem mörgum reyndist
hörð.
Ung trúlofaðist hún Benedikt
Jónssyni frá Lambhól í Reykjavík
og eignuðsut þau eina dóttur, Guð-
ríði Erlu, vorið 1928. Benedikt
útskrifaðist sama vor úr Stýri-
mannaskólanum og brúðkaup var
fyrirhugað um haustið. Það var því
bjart framundan. En þá dró ský
fyrir sólu. Benedikt fór til sjós um
sumarið og veiktist þar af berklum.
Hann var á Vífílsstöðum í rúm tvö
ár ásamt bróður sínum er líka hafði
veikst af þessum skæða sjúkdómi.
í árslok 1930 létust þeir báðir með
dags millibili. Með Benedikt kynnt-
ist Jóhanna stórri og góðri fjöl-
skýldu sem reyndist henni ávallt
vel og hún mat mikils.
Á þeim erfíðu tímum kreppuár-
anna er í hönd fóru var Erla móður
sinni mikill styrkur. Erla giftist
Georg Mike Bedinger, miklum öðl-
ingsmanni, og hafa þau búið í
Kalifomíu. Dætur þeirra, Jóhanna
og Linda, em báðar giftar og bú-
settar í Bandaríkjunum. Áður hafði
Erla eignast son, Benedikt Jónsson,
sem ólst upp hjá Jóhönnu ömmu
sinni og hefur reynst henni sem
góður sonur alla tíð. Benedikt er
rafvélavirki og flokksstjóri í Jám-
blendiverksmiðjunni á Gmndar-
tanga. Margar ferðimar hafa þær
mæðgur, Jóhanna og Erla, og fjöl-
skyldur þeirra farið milli heimsálfa
til að njóta samvista.
Ástríki Jóhönnu á fjölskyldu sinni
og bræðra sinna var mikið. Til-
hlökkunin var mikil þegar von var
á frænku, eins og við kölluðum
hana, að Miðdalskoti er við bjugg-
um þar. Það jók líka á gleði
heimsókna hennar í sveitina er
Matthías hafði reist sumarhús þar
í túnfætinum. Og alltaf tók hún á
móti okkur opnum ömm örmum er
leiðir lágu í bæinn til náms eða
vinnu. Ekki var húsrýminu fyrir að
fara en hjartarýmið var nóg sem
var mest um vert.
Er hin glæsilega stofnun, Sund-
höll Reykjavíkur, tók til starfa í
ásbyrjun 1937 réðst Jóhanna þar
til starfa. Áður hafði hún unnið við
fiskverkun sem þá var oftast stund-
uð úti við, svo geta má nærri að
viðbrigðin vom mikil. í Sundhöllinni
Kjartan Jóhanns-
son — Kveðjuorð
Fæddur 19. apríl 1907
Dáinn 7. janúar 1987
Með nokkmm orðum langar mig
að minnast með þakklæti Kjartans
Jóhannssonar læknis, sem kom sem
héraðslæknir til Kópavogs 1963.
Var ég ófrísk af yngsta syni mínum
og var það með hálfum huga, að
ég fór að hitta nýja lækninn, sem
ég vissi, að hafði haft með stjóm-
mál að gera og setið hafði á Alþingi.
Hann kynnti sig og hef ég aldrei
fyrr hitt jafn traustvekjandi mann
og hvarf mér strax allur kvíði, og
var Kjartan læknir sem lærifaðir
minn eftir það. Eftir mikil veikindi
með drenginn kom í Ijós á öðm
ári, að hann var seinni til en önnur
böm og vissum við aldrei hvemig
honum myndi reiða af. Alltaf mátti
ég hringja í Kjartan lækni og var
svarað með hlýlegri röddu af Jónu
konu hans, hvort sem var á nóttu
eða degi. Kjartan var kominn um
leið og er okkur alltaf minnisstætt
hvað hann var varfærinn með
drenginn, meðan beðið var eftir
sjúkrabílnum, og taldi hann í okkur
kjark. Gekk þetta svona næstum í
tíu ár, minnst einu sinni á ári. Þar
til þessi tíðu krampaköst hættu eft-
ir mikla meðferð. Nú er hann orðinn
glaður ungur maður hér í Kaup-
mannahöfn og gengur í skóla fyrir
þroskahefta, en hann man alltaf
eftir Kjartani lækni. Þegar ég sýndi
honum úr blaði mynd og las fyrir
hann lát Kjartans læknis, sagði
hann: Nú er Kjartan læknir hjá
Jesú og Olof Palme.
Eins og ég hef sagt var Kjartan
læknir sem besti ráðgjafi fyrir okk-
ur fjölskyldumar. Hann hafði alltaf
tíma til að hlusta og þegar ég kom
með drenginn minn, sem var byijað-
ur í Öskjuhlíðarskóla og mér var
sagt, að það væri ekki hægt að
kenna honum að lesa, reikna eða
þekkja á klukku, sagðist Kjartan
læknir hafa vitað það, en hann hef-
ur svo margt annað, sagði Kjartan,
sem hann getur kennt ykkur fjöl-
skyldunni. Þetta hefur verið okkar
Ráðherratímabil hans, frá 1973 til
síðustu stundar, mótaðist af örlaga-
ríkum málaflokkum, olíumálum og
landhelgismálum, auk hinnar við-
kvæmu og erfíðu stöðu Noregs í
öryggismálum.
vann Jóhanna í 40 ár og eignaðist
þar marga góða vini meðal starfs-
fólks og gesta. Það hefur áreiðan-
lega verið Ián fyrir Sundhöllina að
fá Jóhönnu til starfa því hún var
mjög samviskusöm og skapgóð og
var einkar lagið að umgangast böm
og unglinga. En oft er erilsamt á
ganginum þegar beðið er eftir sund-
tímum og reynir þá á þolgæði og
stjómsemi afgreiðslufólksins.
Við þökkum samfylgdina sem var
einstaklega ljúf og geymum minn-
ingu um góða frænku. Guð blessi
hana. Erlu, Benna og fjölskyldum
sendum við innilegar samúðar-
kveðjur.
Ingunn Valtýsdóttir
kennsla og leiðarljós í öll þessi ár,
þar sem drengurinn hugsar enn eins
og sex ára bam.
Við sendum frú Jónu og fjöl-
skyldu hennar okkar dýpstu
samúðarkveðjur.
Halldóra Þórðardóttir
og fjölskylda, búsett
í Kaupmannahöfn.
Uppbygging olíuvinnslu úti fyrir
ströndum Noregs var flókið og við-
kvæmt mál. Afla þurfti mikillar,
nýrrar þekkingar og móta skyn-
samlega stefnu heima fyrir og
gagnvart erlendum aðilum.
Landhelgismálin vora umsvifa-
ihikil vegna hinnar löngu strand-
lengju Noregs, Svalbarða og Jan
Mayen. Þurftu Norðmenn að semja
við margar þjóðir um markalínur
og síðan um auðlindimar. Deilan
við Sovétríkin um stór svæði á
Barentshafi er enn óleyst og fram-
vinda Svalbarðamála að ýmsu leyti
óljós. En deilum um línu milli Jan
Mayen og íslands tókst að leysa.
Hún stóð 1978—80 og fór Knut
Frydenlund sjálfur með samninga
fyrir land sitt. Hann flaug með föra-
neyti til íslands, og fyrstu lotur
viðræðna gengu engan veginn vel
í ráðherrabústaðnum við Tjömina.
Við íslendingar gerðum harðar
kröfur, en lögfræðingar og sjó-
mannafulltrúar Noregs stóðu
þverastir fyrir. Við hurfum í lokin
frá ítrastu óskum okkar, en mest
var fórn Norðmanna, er þeir féllust
á að ísland fengi óskertar 200
mílur, þótt norska krafan hefði ver-
ið um miðlínu. Þeir gáfu eftir
25.000 ferkílómetra af loðnusjó,
eins og fjórðung íslands.
Þama var Knut Frydenlund að
verki, og hann vissi, hvað hann var
að gera. Hann var að byggja upp
samstöðu og vináttu þjóðanna, og
forða báðum frá stórdeilu, sem hefði
haft alvarlegar afleiðingar. Fiyden-
lund hlaut harða gagnrýni vissra
hópa í Noregi, en það leið ekki á
löngu, uns allir sáu, að skynsemin
hafði ráðið, friðurinn var báðum
nauðsynlegur. Samningar ríkjanna
um auðæfí á hafsbotni, sem gerðir
vora síðar, era fyrirmynd á alþjóða
mælikvarða.
Stjómviska Frydenlunds og hug-
rekki var í þessu máli bæði fyrir
_____________________________45
Noreg og ísland sögulegt afrek,
sem ekki mun gleymast.
Hann hafði nokkram áram áður
komið við sögu landhelgismála okk-
ar á annan hátt. Þorskastríðin við
Breta vora stærra og örlagaríkara
mál. Þar gegndi Frydenlund mikil-
vægu hlutverki sáttasemjara, því
að bæði íslendingar og Bretar bára
sérstakt traust til hans. Nú hafa
örlögin hagað því svo, að bæði hann
og Einar Ágústsson, þáverandi ut-
anríkisráðherra okkar, hafa verið
skyndilega burtu kallaðir, og er því'
óvíst, að sú saga verði öll skráð.
Ég hafði mikil kynni af Knut
Frydenlund um langt árabil og sat
andspænis honum við borðið í Jan
Mayen-deilunni. Ég hef ekki kynnst
betri manni að starfa með (eða á
móti). Aldrei brást stiliing hans eða
vinsemd. Aldrei skorti hann þolin-
mæði eða þekkingu.
Hann var stundum kallaður
Prúðmennið frá Drammen heima
fyrir og fjandmenn átti hann fáa
eða enga í norskri pólitík. Hann
naut hvarvetna virðingar, enda
hafði hann einstæða reynslu og
yfírsýn yfír þau mál, sem hann sýsl-
aði með. Éitt sinn sátum við í
garðinum við embættisbústað hans
í Osló og ræddum um sambúð Norð-
manna og Islendinga, í skugga Jan
Mayen. Við urðum sammála um,
að nú væri ekki lengur hægt að
byggja samskipti þjóða okkar ein-
göngu á Snorra Sturlusyni. Nú yrði
að taka mið af aðstæðum og tækni
okkar tíma.
Ég hitti Knut Frydenlund í
síðasta sinn á þingi Norðurlanda-
ráðs í Helsinki tveim dögum fyrir
andlát hans. Hann var jafn spurall
og áhugasamur um íslensk málefni
og alltaf áður. En nú er hann all-
ur. Líklega verður ýmsum hugsað
til þess, að hann skrifaði fyrir
nokkram áram bók endurminninga.
Hún bar heitið: Litla land, hvað nú?
Benedikt Gröndal
Birting afmælis- og
minningargreina
Morgunblaðið tekur afmælis- og minningargreinar til birting-
ar endurgjaldslaust. Tekið er við greinum á ritstjórn blaðsins á
2. hæð I Aðalstræti 6, Reykjavik og á skrifstofu blaðsins í Hafn-
arstræti 85, Akureyri.
Athygli skal á því vakin, að greinar verða að berast með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í miðvikudagsblaði að
berast síðdegis á mánudegi og hliðstætt er með greinar aðra daga.
I minningargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður. Ekki era tek-
in til birtingar framort ljóð um hinn látna. Leyfílegt er að birta ljóð
eftir þekkt skáld, 1—3 erindi og skal þá höfundar getið. Sama gildir
ef sálmur er birtur. Meginregla er sú, að minningargreinar birtist
undir fullu nafni höfundar.
Við birtingu afmælisgreina gildir sú regla, að aðeins era birtar
greinar um fólk sem er 70 ára eða eldra. Hins vegar era birtar af-
mælisfréttir með mynd í dagbók um fólk sem er 50 ára eða eldra.
Mikil áhersla er á það lögð að handrit séu vel frá gengin, vélrituð
og með góðu línubili.
t
Innilegar þakkir sendum viö öllum þeim er auösýndu samúö og
vináttu við fráfall móöur okkar, tengdamóður, ömmu og
langömmu,
ÞURfÐAR HELGADÓTTUR,
Melabraut 3, Seltjarnarnesi.
Margrét Siguröardóttir, Agúst Jónsson,
Svala Sigurðardóttir, Þorbjörn Karlsson,
Dóra Sigurðardóttir, Guömundur Einarsson,
Guðbjörg Hannesdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
Lokað
Verslun okkar verður lokuð föstudaginn 6. mars frá kl.
12.00 vegna jarðarfarar AÐALSTEINS ÞORGEIRSSONAR.
Hústré,
Ármúla 38.
p 'A
8 Gódcm daginn!