Morgunblaðið - 10.03.1987, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. MARZ 1987
53
votta ég dýpstu samúð. Megi minn-
ingin um góðan dreng vera þeim
styrkur í sorg þeirra og söknuði.
Helgi Vigfússon
Þegar ég hitti Bjarna Vilhjálms-
son síðast, aðeins þremur dögum
fyrir andlát hans, voru kraftar hans
mjög á þrotum eftir langa sjúk-
dómsbaráttu. Samt var hugurinn
allur við þau margvíslegu fræði-
störf, sem hann hafði helgað líf sitt.
Hann var sannur arftaki þeirra
kynslóða fræði- og lærdómsmanna,
margra nú ónafngreindra, sem
varðveitt hafa og ávaxtað menning-
ararf íslenzku þjóðarinnar um
aldaraðir. Eins og þeir vann hann
verk sín í kyrrþey og hugsaði um
það eitt að skila verðmætum fortíð-
arinnar sem bezt í hendur nýrra
kynslóða. Frá þeim miklu störfum,
sem eftir hann liggja í fræðiritum
og útgáfum, munu þó aðrir geta
betur greint en ég. Sjálfum er mér
nú efst í huga þakklæti fyrir kynni
við ljúfan og heilsteyptan mann,
sem var jafntryggur í vináttu sinni
við samferðamenn sína og hann var
í hugsjónum sínum og starfi.
Bjarni var einn þeirra uppáhalds-
nemenda föður mins, sem urðu
heimilisvinir á Baldursgötunni á
æskuárum mínum og eigum við
bræður margar góðar minningar
frá þeim kynnum, enda var Bjarni
ekki síður glettinn og skemmtinn á
þeim árum en áhugasamur í íslenzk
fræði. Löngu síðar lágu leiðir okkar
aftur saman, er hann gerðist ritari
hugvísindadeildar V ísindasjóðs.
Attum við þar ágætt samstarf um
tveggja áratuga skeið, en Bjami
vann störf sín fyrir sjóðinn af þeirri
kostgæfni og alúð, sem einkenndi
allt hans ævistarf. Varð þessi sam-
vinna einnig til þess að ég kynntist
Bjama betur en áður og fékk að
njóta fróðleiks hans og mannkosta.
Á þessari skilnaðarstundu sendi
ég Kristínu og börnum þeirra
Bjarna innilegar samúðarkveðjur.
Fjarvistir valda því, að ég get ekki
fylgt honum til grafar, en eftir lifír
minningin um góðan dreng og
vammlausan, sem allir unnendur
þjóðlegra fræða eiga mikið að
þakka.
Jóhannes Nordal
Bjarni Vilhjálmsson fyrrverandi
þjóðskjalavörður lést 2. mars sl.
Hann var fæddur á Nesi í Norðfirði
12. júní 1915. Ólst Bjarni þar upp
hjá foreldrum sínum, Vilhjálmi
Stefánssyni útvegsbónda og
Kristínu Ámadóttur, en þau bjuggu
í Hátúni með sinn stóra bamahóp,
auk bama frá fyrra hjónabandi
Vilhjálms. Einnig var oft gest-
kvæmt í Hátúni þar sem frænd-
garður hjónanna var stór í
Norðfjarðarsveit og nærliggjandi
byggðum.
Byggðin á Nesi fór vaxandi á
uppvaxtarámm Bjama og stórauk-
in útgerð, sem faðir hans tók þátt
í af sínum alkunna dugnaði. Hann
gerði út mótorbátinn Göngu-Hrólf
í félagi við nágranna sinn, Hinrik
Þorsteinsson á Tröllanesi. Heimilið
í Hátúni var eitt hið stærsta á Nesi
og þurfti mikils með. Án útgerðar
og sjávarfangs, ásamt kúm og kind-
um, hefði verið erfítt að framfleyta
því. Starf hinnar ágætu móður
Bjama var erfítt. Bömin fæddust
þétt og heimilisstörfin endalaus.
Dætur Kristínar fóm kornungar að
taka til hendinni á heimilinu. Það
sem bjargaði þessum barnmörgu
heimilum var, að ekki þurfti að
passa börnin fyrir umferðinni og
allskonar hættum, sem síðar komu
til sögunnar. Þau léku sér í kringum
húsin og í hverfinu. Það eina sem
hætta stóð af vom þessar mörgu
bryggjur, en alltaf vom einhveijir
í beitningaskúrnum sem björguðu
strákum, sem duttu í sjóinn.
Ég fæddist á Stóra-Tröllanesi og
flutti að Bjarnaborg þriggja ára,
síðan inn í Tungu og var því alinn
upp í Innbænum ásamt Hátúns-
systkinunum. Vomm við Sigfinnur
bróðir Bjama óaðskiljanlegir. Þegar
Bjami, sem var 2 ámm yngri en
ég, stækkaði, lékum við okkur sam-
an ásamt Stefáni Snævarr. Urðum
við allir góðir vinir, sem haldist
hefir fram á þennan dag.
Það var mikið líf á uppvaxtarár-
um okkar í Tröllaneshverfinu og inn
á Strönd. Mikill fjöldi báta, skúra,
fiskreita og bryggja. Börnin fóm
ung að hjáipa til við útgerðina.
Heimilin vom barnmörg. Alltaf
nógir leikir, fara í húsbolta, slag-
bolta, felingaleik, rúlla gjörð, Hróa
hött inn á Villatúni og margt fleira.
Krakkamir komu oft saman frá
Mel, Stóra-Tröllanesi, Hátúni, Hin-
rikshúsi, Framnesi, Valdemarshúsi,
Bjamaborg, Lámsarhúsi og inn að
Jakobshúsi. Uppvaxtarár Bjarna
Vilhjálmssonar í þessu fjörlega
umhverfí hafði þau áhrif, að hann
var alltaf mikill Norðfirðingur og
kom heim þegar hann átti þess
kost, ekki síst hin síðari ár.
Bjami gekk í Unglingaskólann
og fór síðan í Menntaskólann á
Akureyri, þar sem hann lauk stúd-
entsprófi árið 1936. Síðan lá leið
hans í Háskóla íslands, þar sem
hann lauk prófi í íslenskum fræðum
árið 1942.
Valdimar Snævarr, skólastjóri,
sá einstaki félagsmálamaður, hvatti
nemendur sína til framhaldsnáms,
þótt efnalitlir væm. Var það ekki
síst fyrir hans tilstilli, að í Mennta-
skólanum á Akureyri vom 7
nemendur frá Neskaupstað vetur-
inn 1931—32. Þóttu þetta margir
frá einum stað.
Við Bjami vomm saman í vega-
vinnu í Viðfjarðarvegi árið 1936,
þegar hann var orðinn stúdent.
Bjuggum við saman í tjaldi ásamt
Sveini Stefánssyni, síðar lögreglu-
þjóni í Reykjavík. Þetta var
skemmtilegt sumar, þótt oft væri
kalt í tjaldinu, kaupið 90 aurar á
tímann og unnið 10 klukkustundir
á dag með hökum, rekum og jám-
körlum. Við fómm heim hálfsmán-
aðarlega frá Viðfirði með trillubát
Alfonsar Oddssonar, sem gekk und-
ir nafninu „Queen Mary“. Við
þurftum að leggja okkur til brauð,
smjör og álegg en fengum kaffi og
tvær máltíðir fyrir eina krónu á dag
hjá Vegagerðinni. Höfðum við
Bjami sameiginlegan matarreikn-
ing sem kostaði 66'/2 eyri á dag
fyrir hvom. Ég sá um að taka til
kaffíbrauðið á kvöldin, en Bjarni las
fyrir okkur sögur og hélt uppi sam-
ræðum af sinni ágætu frásagnarlist
og „húmör“. Hann var menntaðasti
maðurinn í hópnum og var ekki
laust við, að þessir fátæku og
ómenntuðu vegavinnumenn litu upp
til Bjama, sem var líka alltaf svo
skemmtilegur og einlægur í þeirra
garð.
Eftir að Bjami fór til náms í
Reykjavík skrifuðumst við á og á
ég frá honum nokkur bráðskemmti-
leg bréf. Á námsámm sínum var
Bjami fátækur. Hann vann alltaf
fyrir sér með kennslu, jafnvel
síðustu menntaskólaárin. Einnig
var hann skrifari á fiskiþingum,
sem þá stóðu í 20 daga. Kenndi
hann oft í heimahúsum og fékk þá
stundum máltíðir þar.
Bjarni Vilhjálmsson var mikill
námsmaður, eins og hann átti kyn
til. Þótt hann væri ekki hár í loftinu
var hann harðduglegur og elju-
samur. Bjami gegndi fjölda trúnað-
arstarfa um ævina, sem of langt
yrði upp að telja. Sérstaklega var
honum íslenskt mál hugleikið og
varð hann þjóðkunnur maður af
þáttunum, sem hann flutti í Ríkisút-
varpið um margra ára skeið. Þá
gegndi Bjarni starfi þjóðskjalavarð-
ar um 16 ára skeið eða til 1984
þegar hann lét af störfum.
Bjami var sílesandi og ritaði
flölda greina og sá um útgáfu
margra bóka og rita. Hann var stál-
minnugur til síðasta dags og var
ættfróður, einkum um ættir Norð-
firðinga.
Bjarni kvæntist árið 1943
Kristínu Eiríksdóttur frá Hesteyri
í N-ísafjarðarsýslu. Þau eignuðust
ijögur börn. Kristín er öðlingskona
og góð húsmóðir. Hún er glaðleg
og sterk, sem var Bjarna mikil stoð
í oft erfiðum veikindum hans síðari
ár og jafnframt í margvíslegum
störfum.
Vinátta Bjama og Kristínar hefir
verið okkur hjónum mikils virði.
Heimsóknir þeirra til okkar hafa
alltaf verið nljög ánægjulegar bæði
heima í Neskaupstað og orðið tíðari
hér fyrir sunnan. Þá hefir verið
mjög skemmilegt að koma á þeirra
fallega heimili, þar sem smekkvísi
og myndarskapur mætir manni. Eru
ekki víða jafn fögur málverk á
veggjum, eftir bestu íslensku mál-
arana, eins og þessu heimili. Bera
þau smekk og listfengi húsráðenda
fagurt vitni.
Þá var Bjarni Vilhjálmsson mik-
ill bókamaður og alltaf að kaupa
bækur, oft af litlum efnum, allt til
síðasta dags. Átti hann mikið og
gott bókasafn.
Að lokum kveð ég Bjama vin
minn með söknuði og við Soffía
vottum Kristínu, börnum þeirra og
ættingjum dýpstu samúð.
Jóhannes Stefánsson
Hver sem vinnur landi og lýð
treysta skal að öll hans iðja
allt hið góða nái að styðja,
þessfyrirhönderhófhannstríð. J.H.
Ég kynntist Bjama Vilhjálmssyni
á námsámm mínum í Háskóla ís-
lands, en hann var þeim mun eldri
að hann hafði lokið sínu námi þeg-
ar ég kom í skólann. Hann hreif
mig strax með sínu hlýlega viðmóti
og glettnisfullu frásögnum. Síðar
tókust með okkur náin kynni og
órofa vinátta, og því langar mig
að fylgja honum að heiman með
fáeinum kveðrjuorðum, þótt mér sé
raunar „tregt tungu að hræra“.
í mörg ár vomm við Bjami sam-
starfsmenn við Þjóðskjalasafnið og
sátum þá hvor andspænis öðmm
við eitt borð. Auk þess vomm við
nágrannar og áttum löngum sam-
leið til og frá vinnu í „fólksvagnin-
um“ mínum. Báðir vomm við upp
mnnir í íslenskri alþýðustétt, ég í
sveit en hann í sjávarþorpi, og báð-
ir höfðum við að baki sama nám.
Það var því ekki að undra þótt skoð-
anir okkar og umræðuefni féllu í
sama farveg. Og á kvöldin komu
unglingsstúlkurnar Bjarnadætur og
sátu yfir bömum okkar hjónanna á
vöggualdri, þegar á þurfti að halda.
Síðan hvarf ég brott úr Þjóð-
skjalasafninu til annarra starfa, en
Bjami sat um kyrrt og tók þar brátt
við yfirstjóm og embætti þjóð-
skjalavarðar. Einnig fluttist ég
búferlum, og fundir stijáluðust eins
og verða vill, en þó áttum við enn
eftir að vinna saman að ýmsum
málum. Eftirminnilegast er mér
samstarf okkar vorið 1968, þegar
við unnum með öðmm að kjöri
Kristjáns Eldjáms í embætti forseta
íslands. Þeir Bjami og Kristján
vom bekkjarbræður frá Mennta-
Sjá næstu síðu
Nuddsólar eru vatnsfyllt innlegg í skó, sem nudda
fæturna jafnt og stöðugt, viðhalda blóðstreymi og
auka þægindatilfinningu.
Nuddsólarnir hafa meðmæli lækna.
Sölustaðir eru:
Hagkaup, Mikligarður og apótek víða um land.
Heildsölubirgðir:
kiYRKIR
Mánagötu 1, 105 Reykajvík. Síml 10643 & 621951
Birting afmælis- og
minningargreina
Athygli skal á því vakin, að greinar verða að berast með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í miðvikudagsblaði að
berast síðdegis á mánudegi og hliðstætt er með greinar aðra daga.
í minningargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður. Ekki em tek-
in til birtingar fmmort ljóð um hinn látna. Leyfilegt er að birta ljóð
eftir þekkt skáld, 1—3 erindi og skal þá höfundar getið. Sama gildir
ef sálmur er birtur. Meginregla er sú, að minningargreinar birtist
undir fullu nafni höfundar.
Við birtingu afmælisgreina gildir sú regla, að aðeins em birtar
greinar um fólk sem er 70 ára eða eldra. Hins vegar era birtar af-
mælisfréttir með mynd í dagbók um fólk sem er 50 ára eða eldra.
Mikil áhersla er á það lögð að handrit séu vel frá gengin, vélrituð
og með góðu línubili.