Morgunblaðið - 21.03.1987, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. MARZ 1987
Fréttir af félagsstarfi
frímerkj asafnara
Frímerki
Jón Aðalsteinn Jónsson
Aðalfundur Félags
frímerkjasafnara var haldinn
26. febrúar sl. í fundarsal fé-
lagsheimilis LÍF í Síðumúla 17,
og sóttu hann um 30 manns.
Eru félagsmenn nú 260. Segja
má, að starfsemi öll sé með
hefðbundnum hætti, og er hag-
ur félagsins nokkuð góður. A
fímmtudögum kl. 20—22 og svo
á laugardögum milli kl. 14 og
18 er herbergi FF opið og nær
alltaf fullt á laugardögum. Þar
fara fram skipti á frímerkjum,
umslögum og stimplum. Sérs-
takir skiptimarkaðir hafa verið
nokkra laugardaga í vetur, og
þar hafa menn til viðbótar við
frímerki og annað frímerkjaefni
einnig skipzt á mynt, póstkort-
um og ýmsum öðru áhugaverðu
efni. Er þetta hið bezta tæki-
færi til þess að losa sig við
margs konar umframhluti og
eignast síðan annað í staðinn,
ef menn vilja. Ég hef ekki getað
fylgzt nákvæmlega með þessari
starfsemi safnara, en ég held
menn séu almennt ánægðir með
sinn hlut. Hér má og benda á,
að þessir skiptimarkaðir og
raunar eins herbergi félagsins
er opið öllu áhugafólki, og þurfa
menn alls ekki að vera félags-
menn í FF til þess að geta
notfært sér þá þjónustu, sem
þar má fá. Ekki má heldur
gleyma því, að flesta laugar-
daga eru í heimkynnum FF
sérfróðir menn, sem geta leið-
beint þeim, sem vilja fræðast
um frímerkjasöfnun eða t.d. um
verðmæti frímerkja og safna,
sem þeir hafa undir höndum.
Slík leiðbeiningarstarfsemi hef-
ur raunar alltaf verið á dagskrá
FF.
\ síðasta aðalfundi lét Páll
H. Ásgeirsson af formennsku í
FF, en henni hefur hann gegnt
í sjö ár samfleytt _eða lengur
en nokkur annar. I stað hans
var kjörinn formaður Benedikt
Antonsson. Þá gekk Sverrir
Einarsson úr stjórninni. Stjóm-
ina skipa nú auk formanns:
Sigurður P. Gestsson, vara-
formaður, Jón Egilsson, ritari,
Guðni Gunnarsson, gjaldkeri og
sem meðstjórnendur Don
Brandt, Guðmundur Kr. Guð-
mundsson og Jón Ásgeir
Hreinsson. Varamenn voru
kjörnir í stjórn Aðalsteinn Mic-
helsen og Hjalti Jóhannesson.
Félag frímerkja-
safnara 30 ára
Hinn 11. júní nk. verður Félag
frímerkjasafnara 30 ára. Af því
tilefni verður haldin afmælissýn-
ing, og nefnist hún FRÍMEX 87.
Verður sýningin dagana 30. maí
til 1. júní að Hótel Loftleiðum.
Gert er ráð fyrir margvíslegu sýn-
ingarefni í um 200 römmum,
bæði í boðsdeild, samkeppnisdeild
og kynningardeild. Er von stjórn-
arinnar sú, að þátttaka safnara
verði sem mest, enda er vitað, að
margir íslenzkir frímerkjasafnar-
ar eiga mjög gott efni til að sýna.
Þá væntir stjómin þess, að félag-
ar FF taki virkan þátt í starfi
félagsins á þessu afmælisári. Sér-
stök nefnd sér um afmælisundir-
búninginn, og var Páll H.
Ásgeirsson kjörinn formaður
hennar á aðalfundinum.
I sambandi við afmælissýningu
FF heldur Landssamband
íslenzkra frímerkjasafnara lands-
þing sitt og að öllum líkindum
sunnudaginn 31. maí. Síðar verð-
ur í frímerkjaþætti greint nánar
frá væntanlegu þinghaldi og éins
öðru því, sem gera á til hátíða-
brigða á afmælisári FF.
Frávik, afbrigði
og gallar við
f rímerkj agerð
Þeir, sem safna frímerkjum,
komast ekki hjá að tileinka sér
alls kyns orð og hugtök, sem
tengjast frímerkjum með einum
eða öðmm hætti. Orðaskrár hafa
verið samdar á ýmsum málum um
þetta efni. Hefur verið reynt að
þýða eða laga flest þessara orða
að íslensku máli. Þannig hefur
t.d. fílateli (philately), sem oft er
nefnd hér manna á milli fílatelía,
verið kölluð frímerkjafræði. Sá,
sem sökkvir sér verulega niður í
frímerkjasöfnun og athugar
frímerki frá sem flestum hliðum
og kynnir sér sögu þeirra, nefnist
gjaman filatelisti eða frímerkja-
fræðingur. Auðvitað láta flestir
sér venjulega nægja að tala um
frímerkjasöfnun og frímerkja-
safnara, en þar getur samt verið
töluverður munur á merkingu orð-
anna. Þá er það og staðreynd, að
allir bytja sem venjulegir safnar-
ar, og halda þá til haga eintaki
af hveiju frímerki, ýmist stimp-
luðu eða óstimpluðu, eða hvort
tveggja, og huga ekki nánar að
öðmm hlUtum. Þeim nægir ein-
ungis að fylla auðu rúmin í
albúminu.
Nú er það hins vegar alkunna,
að á fyrstu áratugum frímerkj-
anna, þ.e. frá 1840 og fram um
og yfir aldamót, endurprentuðu
flestar póststjórnir frímerki sín
eftir þörfum, þegar upplag þraut,
en breyttu ekki um myndefni
hverju sinni, svo sem nú er orðinn
föst venja. Þannig er til fjölda
endurprentana, ekki sízt af þeim
frímerkjum, sem notuð voru til
greiðslu almennra burðargjalda
innan lands eða utan. Aftur á
móti var prenttækni þá ekki orðin
svo fullkomin, að næsta prentun
yrði nákvæmlega eins og hin
fyrri, og stundum varð litarmunur
svo mikill, að hann blasti við
hverju auga, sem gaf því gaum.
Frímerkjasafnarar tóku nokkuð
snemma að sækjast eftir þessum
mismunandi prentunum, enda er
þeirra getið í sérlistum. Hér á
landi komu svonefnd aurafrímerki
út á árunum 1876—1901 og sum
þeirra í mörgum prentunum.
Sama er að segja um dönsku
tvílitu auramerkin, sem komu ein-
mitt út á sömu árum. Safnarar
tala hér gjaman um litarafbrigði.
Aftur á móti felst í reynd annað
í orðinu afbrigði, svo sem skýrt
verður nánar í næsta þætti. Hér
fer því betur að tala um litbrigði
eða blæbrigði, enda er það ágætt
orð sem þýðing á orðinu nuance,
sem haft er um þetta í erlendum
málum. Næst skulum við svo líta
á ýmis önnur fyrirbæri, sem fram
hafa komið við prentun frímerkja
og eru einnig áhugaverð í augum
safnara.
Pálmalilja - Yucca
Alls konar tískubylgjur gera
vart við sig hjá mannkyninu og
gætir þessa jafnt hjá blóma-
ræktendum og öðrum. í eina tíð
voru rósir mjög vinsæl inniblóm
og skörtuðu í nær hverjum
glugga. Ýmiss konar tímabil
hafa verið, fúksíutími, pelar-
góníutími, hortensíutími, kró-
tontími, kaktusatími og
þykkblöðungatími.
Ein vinsælasta innijurtin er
nú yucca eða pálmalilja, eins
og jurtin hefur verið kölluð á
íslensku. Nafnið pálmalilja er
einkennandi, því óblómguð
líkist jurtin oft talsvert pálma,
en blómin sverja sig til liljuætt-
arinnar, sem hún telst til.
Pálmaliljur, ýmsar tegundir,
eru amerískar, sígrænar plönt-
ur með stinn, leðurkennd, löng
og fremur mjó blöð, oddhvöss
með hvassa jaðra. Má vara sig
á því að skera sig ekki eða
stinga á þeim sumum.
Ýmsar pálmaliljur bera blað-
hvirfingar við jörð, en flestar
eru með blaðskúf í toppinn á
stöngli, sem getur orðið hár og
hijúfur átöku; með mörgum
blaðförum. I heimkynnum
sínum og í görðum hlýrri landa
bera pálmaliljur langan klasa
fjölmargra, hvítra eða gulhvítra
blóma, sem stundum eru kölluð
„Kerti drottins“, þ.e. klasinn
með blómunum. Blómgun ætti
að takast hér í gróðurskálum,
en erfítt mun það í heimahús-
um. En þetta eru myndarlegar
og sérkennilegar jurtir þó þær
beri ekki blóm. Góð birta er
þeim nauðsynleg svo þær þrífíst
vel til lengdar og haldi blómum
sínum.
Tegundin yucca aloifolia,
sem oft hefur verið nefnd
„spænski byssustingurinn“
vegna hinna hvössu odda og
blaðjaðra, getur orðið stórvax-
in, 90—200 sm eða meira.
Önnur stór pálmaliljutegund er
yucca gloriosa, sem ber þéttar
blaðhvirfingar í toppi. Jaðrar
blaðanna eru brúnleitir og ekki
mjög hvassir. Getur orðið um 2
m á hæð og þykir mjög tilkomu-
mikil. Þessi pálmaliljutegund
hefur náð miklum vinsældum á
íslandi. Til eru minni tegundir,
yngri í ræktun t.d. yucca gu-
atemalensis (y. elephantipes)
og mætti reyna þær í stofu.
Allar þessar framanskráðu
tegundir hafa stofn, en einnig
er í ræktun stofnlaus tegund,
yucca filamentosa, „adams-
nál“, sem ber margar hliðar-
blaðhvirfíngar. Blöð hennar eru
upprétt og hörð, blágræn að lit,
með hangandi trefjum á jöðrum.
Þetta voru nokkur dæmi en
margar fleiri tegundir eru til.
Algeng tegund í miðríkjum
Bandaríkjanna er yucca
glauca, sem vex þar út um all-
ar engjar oft hátt upp til fjalla.
Hún er sögð allharðgerð og
væri fróðlegt að vita hvort ein-
hver hefur reynt að rækta hana
hér utandyra.
Oft má fjölga pálmaliljum
með hliðarhvirfíngum eða rót-
arsprotum. Einnig með fræsán-
ingu. Þriðja aðferðin er fjölgun
með toppgræðlingum eða jafn-
vel með sneiðum af stönglinum.
Hentugar jarðvegur er sendin
eða ögn leirkennd gróðurmold.
Góð framræsla pottanna eða
keijanna er nauðsynleg. Græð-
lingamir þurfa að vera í hlýju
til að mynda rætur. Best er að
fjölga þeim á vorin.
Gott er að úða pálmaliljur
með ylvolgu vatni. Á sumrin
þurfa þær sól og hita en vetrar-
geymsla er best í fremur röku
herbergi við 7—12° hita. Best
er að hafa pottaskipti á ungum
jurtum á hveiju vori. Síðan er
oft nóg að skipta bara um mold
efst í pottinum. Hafíð ekki pál-
maliljur nærri miðstöðvarofnum
og varist langvarandi ofvökvun.
Pálmaliljan vex oft fremur
hægt. Ef hún er í góðum vexti
á björtum stað þarf alltíða vökv-
un, á sumrin en sjaldnar á
vetmm t.d. 10. hvem dag. Gott
er að vökva með daufu áburðar-
vatni á sumrin, viku- eða
hálfsmánaðarlega.
Ingólfur Davíðsson.
PS. Þeir félagar GÍ sem bú-
settir em í Reykjavík og
nágrenni og hafa pantað vor-
lauka hjá félaginu, geta sótt
pantanir sínar á skrifstofuna á
Amtmannsstíg 6.