Morgunblaðið - 21.03.1987, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. MARZ 1987
Nokkrar hugleiðingar um mark
mið og leiðir í skattamálum
staða traust, en atvinnuleysi mikið.
Þar er ekki sú ástæða, sem hér
hefír verið til þess að hvetja fólk
til þess að leggja fyrir peninga,
heldur er það þvert á móti talið
æskilegt, a.m.k. að vissu marki, að
fólk auki neyzlu sína og auki þann:
ig eftirspumina eftir vinnuafli. í
Danmörku, þar sem ég bezt þekki
til af þessum löndum, er talsvert
um það að fólk getur eignazt skatt-
fijálsar innstæður á sérreikningum,
en þá peninga verður að nota í
nánar tilteknum tilgangi og hámark
mun jafnan vera sett á það, hve
háar fjárhæðir einstaklingar mega
eiga á slíkum reikningum.
Með þessu er þó ekki sagt, að
ákvæðin, sem sett voru 1954 um
skattfrelsi sparifjár, séu heilög kýr
í þeim skilningi, að þau megi ekki
taka til endurskoðunar vegna
breyttra aðstæðna frá því sem var
fyrir 33 árum. í umræðum þeim,
sem átt hafa sér stað að undan-
fömu um skattlagningu sparifjár
hafa ýmsir vitnað í grein er birtist
hér í blaðinu þann 27. jan. sl. eftir
Jón Sigurðsson, fyrrv. forstjóra
Þjóðhagsstofnunar, og talið þar
gerðar tillögur um að skattfrelsi
sj)arifjár skuli afnumið sem fyrst.
Eg hefi nú ekki lagt þann skilning
í þau ummæli Jóns, þar sem að
þessu er vikið, heldur skoðað þau
sem ábendingu um það, að vegna
breyttra forsendna í vaxta- og verð-
lagsmálum, svo og misræmis, sem
fyrir hendi sé varðandi skattlagn-
ingu eigna og eignatekna, sé
tímabært að taka þau mál til endur-
skoðunar í heild. Að niðurstöðum
þeirra athugana fengnum, komi svo
til kasta stjómvalda að taka ákvarð-
anir um æskilegar breytingar
skattalaga. Jón leggur áherzlu á
tengslin milli eignaskatta og skatt-
lagningar eignatekna og hlýt ég
samkvæmt áðursögðu að vera því
sjónarmiði sammála.
Þó að hér verði ekki gerðar tillög-
ur um þetta frekar en annað, þá
tel ég að vara beri mjög við því að
afnema þær hömlur, sem settar
hafa verið við vexti verðbólgunnar,
þar með talið skattfrelsi spariQár,
nema þá að aðrar jafn virkar höml-x
ur komi í staðinn. Þó að verulegur
árangur hafí síðustu misseri náðst
í baráttunni við verðbólguna á það
langt í land að búið sé að vinna bug
á verðbólguhugsunarhættinum,
þannig að lítið má út af bera til
þess að í sama horfíð sæki og fyrir
4 ámm, þegar vöxtur verðbólgunn-
ar var í hámarki.
Vissulega hafa raunvextir af
sparifé, en með því er hér átt við
innstæður á innlánsstofnunum og
ríkisskuldabréf, hækkað frá því sem
t.d. gerðist á 8. áratugnum. Mjög
eru þessir vextir þó mismunandi og
má t.d. nefna, að hæstu vextir á
almennum óverðtryggðum spari-
sjóðsbókum eru nú 10%, en bjart-
sýnustu spár um þróun verðlags á
þessu ári gera ráð fyrir 11-12%
verðbólgu. Raunvextir af þessum
stóra þætti innstæðna sparifjáreig-
enda eru þannig enn neikvaeðir. Það
má ekki láta blekkjast af því, þótt
lítill hluti spariQárins hafí undan-
farin tvö ár eða svo verið á uppboði
hjá innlánsstofnunum og borið all-
háa raunvexti. Yfírleitt skuldbinda
innlánsstofnanir sig þó ekki nema
mjög stuttan tíma til þess að greiða
slíka vexti.
Það sjónarmið hefír komið fram
í umræðum um þessi mál, að með
því að skattleggja eignatekjur
meira en nú er gert, megi stíga
spor í þá átt að leiðrétta misræmið
í skattlagningu atvinnurekenda og
launþega hvað tekjuskattinn snertir
og rætt hefír verið um hér að fram-
an. Ef með eignatekjum er hér átt
við vexti af sparifé, er þetta hin,
mesta fírra. Mikill meirihluti spari-
fjár er vafalaust í eigu launþega.
Bankar og sparisjóðir gera að vísu
lítið af því að birta heildaryfirlit um
það, hvemig sparifé það sem þar
er ávaxtað skiptist á eigendur.
Samkvæmt upplýsingum er ég tel
áreiðanlegar, eiga um 80% inn-
stæða í innlánsstofnunum að vera
í eigu launþega en hitt í eigu ýmissa
sjóða og stofnana og svolítið brot,
sem er sjóðeign fyrirtækja. Þetta
þarf engum að koma á óvart, því
að atvinnurekendur ávaxta sínar
eignir yfírleitt í fyrirtækjum sínum
en ekki sem innstæður í innláns-
stofnunum eða ríkisskuldabréfum.
Hins vegar má gera ráð fyrir því,
að eignir launþega umfram það sem
fest er í íbúðarhúsnæði og innbúi
séu yfírleitt í mynd sparifjár eins
og það er skilgreint hér. Skattlagn-
ing sparifjár myndi því, ef að líkum
lætur að líkindum fremur auka hlut-
deild launþega í skattbyrðinni en
hið gagnstæða.
Hitt er svo annað mál, að hlut-
deild launþega í öðrum eignatekjum
en vöxtum af sparifé er vafalaust
önnur og minni en ofangreindar
tölur sína, þó að engar upplýsingar
um það séu mér kunnar.
Óbeinir skattar
Með óbeinum sköttum er átt við
skatta, sem seljendum vöru og þjón-
ustu er gert að greiða, en jafnframt
er gert ráð fyrir því að þeir velti
skattinum af sér yfír á r.eytendur
hinnar skattlögðu vöru og þjónustu.
Helztu dæmi um þetta eru sölu-
skattur, tollar og framleiðslugjöld,
sem greidd eru af vörum, framleidd-
um innanlands. Það eru því neyt-
endumir sem i raun bera skattinn.
Hins vegar er gert ráð fyrir því,
að beinir skattar, svo sem tekju-
og eignaskattar, séu bomir af þeim,
sem þeir eru lagðir á.
Hér á landi eru óbeinir skattar,
svo sem kunnugt er, langstærsti
tekjustofn ríkisins og hefír svo ver-
ið um alllangt skeið. Sú breyting
hefir þó á orðið siðustu 2-3 ára-
tugi, að þar sem óbeinir skattar
voru einkum á lagðir sem tollar,
er söluskattur nú langstærsti þáttur
þeirra. Er þessi þróun m.a. sprottin
af þátttöku Islands í alþjóðlegu
samstarfi um frjálsa verzlun þjóða
í milli.
Því var áður haldið fram, að
óbeinir skattar væru óæskilegir
vegna áhrifa þeirra á tekjuskipting-
una, þar sem þeir hlytu að hvíla
þyngra á lágtelqufólki en efnafólki.
A fyrstu áratugum þessarar aldar
var það því gjaman stefna verka-
lýðssamtaka og verkalýðsflokka að
leggja áherzlu á það, að skattar
ættu að vera beinir fremur en óbein-
ir. Á þessu hefir hins vegar orðið
breyting, þar sem launafólk hefír
áttað sig á því, að háir tekjuskattar
em því ekki hagstæðir af ástæðum,
sem ræddar hafa verið hér að fram-
an, en í öðru lagi er hægt að byggja
upp kerfí óbeinna skatta, þannig
að lágir eða engir skattar séu lagð-
ir á almennar nauðsynjar, en hærri
skattar á „lúxusvörur" sem gert er
ráð fyrir að séu einkum keyptar af
efnafólki.
Það óhagræði fylgir þó því að
mismuna í söluskatti, að slíkt tor-
veldar eftirlit með innheimtu
skattsins.
Nú má spyija sem svo, hvemig
það geti samrýmst þvi hlutverki
skattanna að vera hemill á verð-
bólgu, sbr. hér að framan að leggja
á óbeina skatta, því hlýtur slík
skattaálagning ekki einmitt að
magna verðbólguna og vinna þann-
ig gegn tilgangi skattaálagningar-
innar? Svarið við þessu verður háð
því, hvort launþegum og öðmm er
bætt sú rýmum kaupmáttar, sem
af óbeinu sköttunum leiðir með því
að hækka kaup eða aðrar peninga-
tekjur til samræmis við verðhækk-
anir. Ef svo er ekki ætti jafnvægi
að nást þannig að þegnar þjóðfé-
lagsins taka á sig þær byrðar, sem
útgjöld hins opinbera hafa í för með
sér í mynd minni kaupmáttar pen-
ingateknanna í stað þess skila því
opinbera hluta af ráðstöfunartekj-
um sínum eins og á sér stað þegar
lagðir em á beinir skattar. Ef verð-
hækkanir em hins vegar bættar
með hækkun kaupgjalds og annarra
peningatekna verður afleiðingin
gjama sívaxandi verðbólga, þannig
að segja má að tilgangurinn með
álagningu skattanna náist ekki.
Auðvitað tekst borgumm þjóðfé-
lagsins ekki með því móti að hrinda
þeirri kjaraskerðingu sem af opin-
bemm útgjöldum leiðir, nema síður
sé, og einmitt þess vegna er skatta-
leiðin talin hagkvæmari fláröflun
en verðbólguleiðin. Annars er sú
afstaða launþegasamtakanna til
skattálagningar, sém verið hefír
ríkjandi hér á landi og víðar, að
krefjast fullra bóta í launum, ef
lagðir em á óbeinir skattar en engra
bóta þó beinir skattar séu hækkað-
ir, engan veginn rökræn, eins og
þegar hefír verið gerð grein fyrir.
Pyrir 25-30 ámm vom mjög til
umræðu bæði meðal hagfræðinga
og stjómmálamanna hugmjmdir um
hinn svokallaða almenna neyzlu-
skatt, sem lagður skyldi á þann
hluta teknanna, sem ráðstafað hafði
verið til neyzlu. Sá hagfræðingur,
sem öðmm fremur hefír mótað hinn
fræðilega gmndvöll þessarar hug-
myndar var hinn kunni ungverski
hagfræðingur Nicholas Kaldor, er
fyrir nokkmm árum kom til íslands
í boði Háskóla íslands og Seðla-
bankans. Hér væri um að ræða
neyzluskatt, sem gagnstætt þeim
neyzlusköttum, sem hér að framan
hafa verið ræddir, myndi ekki hafa
áhrif á verðlagið til hækkunar.
Slíkur skattur myndi þó þurfa að
vera mjög stighækkandi til þess að
koma í veg fyrir það að hann bitn-
aði með óhæfilegum þunga á
lágtekjufólki. Stjómmálamenn víða
um heim sýndu þessari hugmynd
mikinn áhuga og dæmi vom þess
að reynt væri að framkvæma hana,
t.d. í Indlandi. En ljóst var að mjög
miklir erfíðleikar yrðu á því að
framkvæma slíka skattaálagningu,
og dvínaði áhugi fyrir henni því
fljótlega. Óneitanlega hefír slíkur
skattur þó mikla kosti sem liður í
opinberri íjáröflun og e.t.v. getur
fullkomnari tækni við söfhun upp-
lýsinga leyst að meira eða minna
leyti þá framkvæmdaörðugleika
sem á slíkri skattlagningu em.
Höfundur er fyrrverandi prófess-
or við viðskiptafræðideild Háskóla
íslands. Hann var um langt árabil
alþingismaður fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn í Reykjavík og einn hetztí
talsmaður flokksins í efnahags-
málum, svo og ráðunautur ríkis-
stjómarinnar um áratuga skeið.
Dýrfirðingaf élagið:
Árlegur „kaffi-
dagur“ í
Bústaðakirkju
ÁRLEGUR „kaffidagur" Dýr-
firðingafélagsins í Reykjavík
verður í Bústaðakirkju sunnu-
daginn 22. mars. Hefst hann með
messu í kirkjunni ld. 14.00 og
kaffiveitingar verða síðan í sam-
komusal kirkjunnar á eftir.
Allur ágóði af kaffísölunni renn-
ur til byggingar dvalarheimilis
aldraðra í Dýrafirði, eins og á und-
anfömum ámm, segir í frétt frá
félaginu. Allir velunnarar félagsins
og Dýrafjarðar em velkomnir.
Gretar Reynisson.
Sýnir í Gallerí
Svart á hvítu
GRETAR Reynisson opnar sýn-
ingu á olíumálverkum laugar-
daginn 21. mars kl. 14.00 í Gallerí
Svart á hvítu við Óðinstorg.
Sýningin er opin alla daga nema
mánudaga kl. 14.00-18.00, og
stendur til 5. apríl.
Morgunblaðið/Haraldur Már
Þátttakendur á námskeiðinu. Fremri röð frá vinstri: Bergur Atla-
son, Kristjana Bergsdóttir, Baldur Sveinbjömsson kennari, Smári
Brynjarsson, Siguijón Viktorsson, Ami Jón Sigurðsson. Aftari
röð frá vinstri: Brynjólfur Sigurðsson, Aðalbjörn Haraldsson próf-
dómari, Haraldur Sigmarsson, Alfreð Sigmarsson, Albert Geirs-
son, Jón Þorsteinsson, Jóhann Grétar Einarsson, Brynjar
Júlíusson, Jón Guðmundsson og Þorgeir Sigurðsson.
eldvamarmál, Jóhann Grétar
Einarsson símstöðvarstjóri hélt
fyrirlestur um fjarskiptamál og
Sigríður Júlíusdóttir hélt fyrir-
lestur um hjálp í viðlögum.
Prófdómari var Aðalbjöm Har-
aldsson. Sumir þátttakenda á
námskeiðinu vom menn, sem
lengi hafa stundað sjóinn án
þess að hafa lokið svona prófí
og einnig vom þama menn, sem
lítið hafa verið á sjó. Ein kona
var á námskeiðinu, Kristjana
Bergsdóttir félagsmálafulltrúi,
en hún hefur ásamt manni
sínum, Atla Ámasyni lækni,
gert hér út bát síðastliðið ár.
Þátttaka á þessu námskeiði var
góð og það sýndi sig að full
þörf var á að halda það. Eftir
að námskeiðið byrjaði var mikið
spurt um það og má því búast
við að annað slíkt verði haldið á
næsta skólaári. Að lokum má
30 tonna skipsljórnar-
námskeið á Seyðisfirði
Seyðisfirði.
Seyðisfjarðarskóli hélt nú
fyrir skömmu námskeið til
skipstjórnarréttinda að 30
tonnum, svokallað „punga-
próf“, í samráði við Stýri-
mannaskólann í Reykjavík.
Námskeiðið stóð í þrjár vikur,
hvert kvöld og um helgar.
Kennari var Baldur Svein-
björnsson. Kennd var sigl-
ingafræði sem aðalfag, en auk
þess voru alþjóðasiglingaregl-
ur kenndar og um stöðugleika
skipa.
Davíð Gunnarsson slökkvi-
liðsstjóri hélt fyrirlestur um
geta þess að Seyðisfjarðarbær,
umboð Brunabótafélagsins á
Seyðisfírði og Tryggingamið-
stöðin í Reykjavík styrktu
námskeiðið, en önnur trygginga-
félög sáu sér ekki fært að taka
þátt í því.
— Garðar Rúnar
Landsmót vél
sleðamanna í
Kerlingafjöllum
LANDSSAMBAND íslenskra vél-
sleðamanna mun halda sitt
árlega landsmót í Kerlingarfjöll-
um 28. og 29. mars. Fjölbreytt
dagskrá verður á þessu lands-
móti og gert er ráð fyrir að
fjöldi vélsleðamanna hvaðanæva
af landinu sæki mótið að vanda.
Leiðrétting
í frétt sem birtist í Morgunblaðinu
18. mars sl. þar sem sagt var frá
úrslitakeppni félagsmiðstöðvarinn-
ar Tónabæjar í fijálsum dansi kom
fram að sigurvegari í þriðja sæti
einstaklingskeppninnar og sigur-
vegarar í öðru sæti í hópriðli væru
frá Djassneistanum. Hið rétt nafn
er Dansneistinn í Garðabæ. Beðist
er velvirðingar á þessu.
Sýnir í
Gallerí Skip
í VIKUNNI opnaði Sigurrós
Baldvinsdóttir sýningu í Gallerí
Skip, Skipholti 50c, á 38 olíumál-
verkum.
Þetta er fyrsta einkasýning Sig-
urrósar og eru flest verkin til sölu.
Sýningin er opin frá kl. 13.00-
17.00 virka daga en frá kl. 15.00-
18.00 um helgar. Sýningin stendur
til 1. apríl.