Morgunblaðið - 21.03.1987, Blaðsíða 50

50
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. MARZ 1987
Minning:
Einar Erlendsson
frá VíkíMýrdal
Fæddur 1. febrúar 1895
Dáinn 13. mars 1987
Ein af fyrstu æskuminningum
mínum er frá þeim tíma, er foreldr-
ar mínir fluttu búferlum til Víkur
í Mýrdal árið 1911, en þá var ég á
fimmta ári. Er mér enn sérstaklega
minnisstætt hve mér þótti húsin
mörg og stór. Ég held ekki að ég
hafi hrifist meir af ýmsum stórborg-
um sem ég hefi séð síðar á ævinni
en ég hreifst af litlu húsaþyrping-
unni í Vík við fyrstu sýn, en þá
mun þorpið hafa haft um 150 íbúa
og var sem óðast að byggjast og
var þegar orðið verslunar- og sam-
göngumiðstöð fyrir V-Skaftafells-
sýslu. Fyrstu landnemar þorpsins
voru þau hjónin Einar Hjaltason og
Ingibjörg Sigurðardóttir frá Stóru-
Heiði og böm þeirra, er þau settust
að undir Víkurbökkum 1896. En
tveimur árum síðar fluttust þangað
hjónin Erlendur Bjömsson, bóndi
og smiður í Engigarði, og kona
hans Ragnhildur Gísladóttir með
fjölskyldu sína og byggðu sér lítið
hús vestarlega á sandinum. Voru
böm þeirra 5 og öll ung að árum
og yngstur þeirra var sonurinn Ein-
ar Sigurgísli, sem lést hér í
Reykjavík 13. mars sl. Hann var
fæddur í Engigarði 1. febr. 1895
og var þriggja ára er hann fluttist
með foreldrum sínum til Víkur.
Ekki spáðu menn í byijun vel fyrir
byggð þarna á sandinum undir
bökkunum, svo skammt frá hinni
brimasömu úthafsströnd. Erlendur
Björnsson var þjóðhagasmiður bæði
á tré og járn og fékkst jöfnum hönd-
um við húsa- og skipasmíðar. Hann
var mikill dugnaðarmaður og varð
strax gott til vinnu við smíðar er
byggð tók að vaxa, enda munu fá
hús hafa verið byggð þar á fýrstu
ámnum, að Erlendur kæmi þar
ekki við sögu.
Einar ólst upp hjá foreldrum
sínúm í Vík og vann þar ævistarf
sitt meðan heilsan leyfði, en til
Reykjavíkur fluttust þau hjónin árið
1975 og voru síðan vistmenn á
dvalarheimilinu Hrafnistu.
Einar var snemma efnilegur ung-
ur maður, sem allir litu upp til og
dáðu, vegna ljúfmennsku hans,
reglusemi og drengilegrar fram-
komu á öllum sviðum. I æsku hafði
Einar ekki aðstöðu til langrar skóla-
göngu, en var prýðilega sjálfmennt-
aður í skóla lífsins. Hann var
glaðvær og félagslyndur og hvers
manns hugljúfí. Hann mun hafa
verið rúmlega fermdur er hann
gerðist verslunarmaður við Brydes-
verslun í Vík og var það mjög
óvenjulegt, að unglingar fengjust
við verslunarstörf á þeim árum, en
hann óx jafnt og þétt með starfínu.
Síðan starfaði hann hjá Kaupfélagi
Skaftfellinga í áratugi og var elsti
starfsmaður þess. Það má telja al-
veg sérstakt happ fyrir kaupfélagið,
þegar Einar réðst í þjónustu þess,
bæði sakir hæfíleika hans og mann-
kosta og mikils kunnugleika á
högum Skaftfellinga. Verslunar- og
skrifstofustörf voru síðan ævistarf
hans og var hann lengi aðalbókari
félagsins og munu verslunarbækur
félagsins lengi bera honum vitni
um vandaðan frágang og snyrti-
mennsku, enda má segja, að Einar
hafí aldrei skrifað svo staf, að ekki
væri alveg sérstaklega til hans
vandað.
Ég veit ekki hvort Einar hefur
nokkru sinni gert sér það ljóst hve
mikil áhrif hann hafði á umhverfi
sitt, bæði á æskuárum sínum og
síðar á ævinni. Við unglingarnir lit-
um upp til hans sökum glaðværðar
hans, góðmennsku og grandvars
lífs og í störfum og félagslífi hinna
fullorðnu var hann vinsæll og eftir-
sóttur, þar sem allir treystu honum
til góðra verka. Þáttur Einars í fé-
lags- og framfaramálum Skaftfell-
inga var bæði mikill og góður. Auk
starfa sinna við Kaupfélag Skaft-
fellinga var hann lengi vigtarmaður
hjá Sláturfélagi Suðurlands í Vík,
afgreiðslumaður vélb. Skaftfellings,
sem flutti vörur til bænda á vorin,
og sótti afurðir þeirra á haustin.
Var Skaftfellingur hinn mesti
bjargvættur Skaftfellinga um ára-
bil og áttu þar margir góðan hlut
að, ekki síst Einar Erlendsson, enda
hafði hann gott vit á veðurfari og
sjólagi með ströndum fram. í fé-
lagsmálum Víkurbúa tók Einar
mjög virkan þátt, bæði á yngri árum
sínum og síðar. Á fýrstu tugum
þessarar aldar var furðu ijölbreytt
félagslíf í Víkurkauptúni. Héraðs-
mót voru haldin í sýslunni, oftast í
Mýrdalnum, og félagslíf blómgaðist
í þorpinu. Þá þýddi ekki að leita
út fyrir byggðina eftir skemmti-
kröftum þegar stofnað var til
mannfunda og skemmtana og allir
lögðu sitt besta fram, í tónlist og
íþróttalífí og öðrum greinum. Einar
var áhugasamur félagi í Ung-
mennafélaginu Skarphéðni, St.
Eygló, málfundarfél. Ármanni, svo
nokkuð sé nefnt. í söng og tónlist-
arlífí áttu þeir bræðumir Bjami og
Siguijón Kjartanssynir, samverka-
menn Einars við kaupfélagið, sinn
mikla og góða þátt. Það má telja
til menningar í þessu litla þorpi,
að þar var lengi starfandi lítil lúðra-
sveit, sem gladdi þorpsbúa um
helgar á góðviðrisdögum og við
sérstök tækifæri. Mun það hafa
verið dálítið sérstakt að lúðrasveit
skyldi hafa starfað í svo litlu þorpi
á þessum ámm (fyrir 60—70 ámm).
í hreppsnefnd Hvammshrepps
starfaði Éinar um skeið og var odd-
viti hreppsnefndar. Hann tók virkan
þátt í safnaðarmálum kauptúnsins
og átti góðan þátt í því, að þar var
reist ný kirkja, sem þótti afrek á
sinni tíð, og var hann lengi með-
hjálpari við kirkjuna. Hann tók
virkan þátt í lífí þorpsbúa á flestum
sviðum, var t.d. lengi formaður á
fiskibátum við Víkursand á vetrar-
vertíðum. Hann þótti slyngur
veiðimaður { fuglabjörgum og brá
sér oft til gamans í Heiðarvatn til
silungsveiða, hvort heldur var að
sumri eða vetri og varð gott til
fanga.
Aldrei heyrði ég þess getið, að
fundið væri að störfum Einars Er-
lendssonar, svo réttsýnn var hann
og samvinnuþýður til allra góðra
Jóhannes Guðmunds-
son bóndi - Minning
Fæddur 31. desember 1923
Dáinn 10. mars 1987
Þriðjudaginn 10. mars fékk ég
miklar sorgarfréttir sem ég átti alls
ekki von á. Hann Jenni á Jörfa er
dáinn, sagði mamma mér þegar ég
kom heim úr skólanum. Ég trúði
því ekki, hann sem var alltaf svo
hress.
Þegar ég var yngri langaði mig
að fara í sveit, þar sem pabbi minn
var í sveit, og úr því varð og dvald-
ist ég á Jörfa rúmlega þijú sumur.
Var það á allan hátt dásamlegur
tími, ég lærði margt og alltaf var
Jenni til taks ef eitthvað bjátaði á.
Með honum og fyrir hann var gam-
an að vinna. Hann var góður og
umhyggjusamur bæði við menn og
dýr.
Næst þegar ég kem á Jörfa verð-
ur enginn Jenni á hlaðinu eða úti
í fjósi á morgnana. Ég minnist þess
helst að á sumrin þegar Jenni kom
til að vekja okkur krakkana í Qós
eða til annarra starfa, og fólk var
þreytt og erfíðlega gekk að ná því
á fætur, sagði hann oft: „Ja, ég
veit nú að þú kemur fyrst, Magga
mín,“ og þá gat maður ekki annað
en drifíð sig fram úr og beint út í
fjós að hjálpa honum.
En Jenni er dáinn og við getum
ekkert gert og ekkert sagt, bara
hugsað um allt sem liðið er og kem-
ur aldrei aftur. Minning hans lifir,
það er góð minning, mjög góð.
Hans er og verður sárt saknað og
honum gleymum við aldrei.
Ég bið góðan Guð að styrkja alla
ástvini hans sem hann unni svo
heitt. Fjölskyldu hans, þeim Hönnu,
Gauju, Kristínu, Nonna, Guddu,
Munda og Önnu, votta ég samúð
mína alla.
„Margs er að minnast,
margt er að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
maigs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð."
Magga
Hinn 10. mars sl. lést í Akra-
nesspítala Jóhannes Guðmundsson
bóndi, Jörfa, Kolbeinsstaðahreppi.
Hann fæddist 5 Syðstu-Görðum í
sama hreppi 31. desember 1923,
sonur hjónanna Guðmundar Jó-
hannessonar bónda þar og Kristínar
Þórðardóttur. Ólst Jóhannes upp
þar í glaðlyndum systkinahópi. Eft-
ir lát föður hans bjó hann með
systkinum sínum í Syðstu-Görðum.
Árið 1953 fluttist Jóhannes, eða
Jenni eins og hann var alltaf kallað-
ur, að Jörfa og kvæntist Hönnu
Jónasdóttur, frænku minni, dóttur
hjónanna Jónasar Ólafssonar bónda
og Guðbjargar Hannesdóttur ljós-
móður. Jónas lést árið 1978 en
Guðbjörg er húsfrú á Jörfa.
Voru þau hjónin mjög samhent
og hjónaband þeirra einstaklega
farsælt. Eignuðust þau 5 böm:
Kristínu söngkennara og organista,
fædda 1953, gifta Sigurði Kr. Sig-
urðssyni guðfræðinema; Jónas
bónda, fæddan 1955; Guðbjörgu
bónda, fædda 1961; Guðmund
nema, fæddan 1967 og Önnu nema,
fædda 1973. Keyptu þau hjónin
jörðina og bjuggu þar ásamt þeim
Jónasi og Guðbjörgu.
Samstarf þeirra tengdafeðga var
mjög gott enda báðir dagfarsprúðir
og skapléttir að eðlisfari en þó ólík-
ir. Jónas var frægur fyrir að vera
hrókur alls fagnaðar en Jenni vildi
síður vera í sviðsljósinu eða reyna
á nokkurn hátt að koma sér á fram-
færi. Þó gat ekki hjá þvi farið að
honum væru falin trúnaðarstörf hjá
sveitungum sínum vegna hans
trausta persónuleika, góðra gáfna
og því að rasa ekki um ráð fram.
Hann var lengi formaður búnaðar-
félagsins, fjailkóngur og deildar-
stjóri kaupfélagsins í sinni sveit.
Af sömu ástæðum þótti mörgum
sveitungum gott að ræða við hann
um vandmeðfarin mál og þiggja góð
ráð.
Þeir tengdafeðgar voru einnig
báðir miklir hestamenn og áttu af-
burða gæðinga. T.d. fékk aðalreið-
hestur Jenna, Þytur, silfurskeifuna
á fjórðungsmóti, hestamanna á
Vesturlandi á Faxaborg 1971 sem
besti alhliða gæðingur.
Heimilisfólkið á Jörfa er vina-
og ættrækið með afbrigðum. Og
Jörfaheimilið var og er þekkt að
því að vera mikið menningarheim-
ili. Sést það best á því að þau
ungmenni skipta nú mörgum tugum
sem heimilisfólkið hefur verið beðið
fyrir til lengri eða skemmri dvalar.
Er ég undirritaður í þeim hópi,
móðir mín og systkini.
Ef til vill eru lítil börn næmust
á það hvern mann fólk hefur að
geyma. Jenni var einstaklega barn-
góður og einkennandi með öll börn
sem komu að Jörfa hversu vel þau
undu sér fljótt í návist hans. Vildu
t.d. sitja hjá honum við matborðið
eða í fangi hans, láta hann skera
fyrir sig matinn, mata sig o.s.frv.
Énda gaf hann sér góðan tíma til
að ræða við þau og hafði ákaflega
gaman af að fylgjast með tilsvörum
þeirra og þroska.
Þannig lagði hann vel að manni
lífsviðhorf eftirlitsmannsins í
Brekkukotsannál, að ekkert starf
væri ógeðslegt nema illa unnið
starf. Eins að fara vel með hlutina
og að meira væri leggjandi upp úr
gæðum t.d. hverrar skepnu en fjöld-
anum. Og að alls ekki væri sjálfgef-
ið að aukin velta á búinu væri
ávísun á betri afkomu en hins veg-
ar á meiri vinnu og stress. Jenna
fannst líka meira um vert að fara
rólegar yfir en ljúka því sem tekið
var fyrir.
Þannig skiptist hann á skoðunum
við okkur ungviðið sem fannst að
byggja ætti sem stærst og hafa sem
flestar skepnur og æddum í verkin
með bægslagangi og látum. En af-
köstin kannski ekki alltaf eftir því,
s.s. ef allar dráttarvélarnar og jepp-
inn voru föst í drullu af því að
teknir voru fimm galtar á vagn í
stað þriggja.
En með hófsemisstefnu sinni var
Jenni með pálmann í höndunum á
tímum óðaverðbólgu og fram-
leiðslukvóta. Honum var meinilla
við skuldir og lagði kapp á að
greiða lán upp sem fyrst. Það ásamt
því að byggja hæfilega stór útihús
varð til þess að hann stóð ekki
uppi með ónotaða fjárfestingu né
verðtryggðan skuldahala þegar
framleiðslukvótinn kom til sögunn-
ar.
Jenni var nú síðustu árin með
alvarlegan hjartasjúkdóm; vissi að
hveiju dró og átti að hlífa sér við
vinnu samkvæmt læknisráði. Það
var honum lítt að skapi að eiga að
standa hjá þar sem verið væri við
verk og heldur vildi hann ganga á
fund almættisins en að eiga að vist-
ast á sjúkrahúsi til dvalar.
Og þegar hann leit yfir dagsverk-
ið gat hann verið harla ánægður. Á
sinni búskapartíð var hann, ásamt
fjölskyldu sinni, búinn að endurnýja
allan húsakost, stækka túnin í þau
stærstu í sýslunni og tækjavæða
búið á besta mögulegan máta.
Þessu fylgdi að sjálfsögðu styttri
vinnutími og léttari verk en einnig
stórum minni áburðar- og fóður-
bætiskaup að tiltölu. Jenni var
þannig fremstur meðal jafningja í
flokki góðbænda.
Það er nú svo að ekki hélt ég
að ég væri að hitta Jenna í síðasta
sinn er ég gisti á Jörfa á leið frá
Akureyri fyrir stuttu. Jenni var með
gamanyrði á vörum sem hann laum-
aði út úr sér á sinn rólega hátt með
verka og þótt öldumar risu stundum
hátt í stjómmálum Skaftfellinga á
fyrri árum naut Einar jafnan
trausts og vinsælda langt út yfir
raðir allra stjórnmálaskoðana.
Einar kvæntist 24. júlí 1920
Þorgerði Jónsdóttur, dóttur Jóns
Brynjólfssonar, trésmiðs og verk-
stjóra frá Litlu-Heiði, og Rann-
veigar Einarsdóttur frá Strönd í
Meðallandi og byggðu þau sér
myndarlegt hús á Víkurbökkum í
félagi við foreldra Einars, er þau
nefndu Grund. Þar áttu þau frið-
sælt og fagurt heimili. Börn þeirra
em 3, Erlendur, fyrrv. forstjóri
Sambands íslenskra samvinnufé-
laga, kvæntur Margréti Helgadótt-
ur frá Seglbúðum í Landbroti.
Steinunn, hjúkmnarkona, gift
bandarískum lækni, búsett í Banda-
ríkjunum og Erla, íþróttakennari,
gift Gísla Felixsyni, kennara á
Sauðárkróki. Auk þess ólst upp að
nokkm á heimili þeirra Björn Berg-
steinn Bjömsson, verslm., bróður-
sonur Einars, kvæntur Ólöfu
Helgadóttur frá Seglbúðum, en
hann lést af slysfömm 24. nóv. sl.
Um barnalán þeirra Einars og Þor-
gerðar efast enginn sem til þekkir.
Gestrisni og góður andi ríkti jafnan
á heimili þeirra ogþaðan eiga marg-
ir ógleymanlegar minningar. Seint
munum vio hjónin t.d. gleyma þeim
hlýju móttökum, sem við fengum á
Gmnd á brúðkaupsferð okkar aust-
ur á Síðu, haustið 1934.
Miklar breytingar hafa orðið í
Vík hin síðari ár, þorpið hefur bók-
staflega tekið stakkaskiptum.
Sandurinn undir Víkurbökkum hef-
ur verið græddur upp og er nú löngu
hættur að fjúka til og frá um þorp-
ið, eins og áður var. Sjórinn hefur
færst fjær og er löngu hættur að
gera þorpsbúum óskunda; mörg
nýtísku íbúðarhús hafa verið byggð,
verslunarhús og verkstæði hafa ris-
ið upp, eftir þörfum, jafnvel stein-
steypt breiðgata liggur nú um
þorpið frá austri til vesturs og
smástríðnissvip. Og þannig var
hann enn er Hanna kona hans og
Jónas sonur hans vom hjá honum
á Akranesspítala daginn sem hann
lést.
Nú að leiðarlokum þakka ég,
foreldrar mi'nir og systkini, sam-
fylgdina sem varað hefur alla okkar
tíð og aldrei borið skugga á. Hönnu
frænku og öðmm aðstandendum
vottum ég og fjölskylda mín okkar
innilegustu samúð.
Viggó Jörgensson
Jenni er dáinn. Enn emm við
áþreifanlega minnt á gang lífsins.
Söknuðurinn nær tökum á okkur
um stund. Síðan streyma minning-
arnar fram í hugann. Góðleg glettni
í augum hans þegar rætt var um
menn og mannleg samskipti. Sam-
an sáum við spaugilegar hliðar á
hlutunum. Svo sem eitt sinn sem
oftar er við komum í heimsókn, og
það átti að vera kóræfíng á heimili
hans, og vom kórfélagamir mættir.
En hann var að sinna kúnum í fjós-
inu með bömum sínum og fleiri
gestkomandi meðhjálpurum. Þegar
æfíngin byijaði fór ég út í fjós til
að spjalla og athuga gang mála,
þá spyr Jenni „Jæja, Gerða, hveijir
vom nú mættir?“ Og þar sem ég
þekkti ekki þetta fólk með nafni
lýsti ég því eins og það kom mér
fyrir sjónir, og viti menn, hann
þekkti sveitunga sína einn af öðmm
af lýsingunum og hafði mikið gam-
an af. Fleiri svona góðar og
skemmtilegar minningar eigum við,
og ekki síst Gylfi sem var í sveit í
Jörfa sem strákur hjá Jónasi móður-
bróður sínum og Guðbjörgu, konu
hans, tengdaforeldmm Jenna. Þeg-
ar dætur okkar langaði að fara í
sveit þá lá beinast við að tala við
Hönnu og Jenna, hvort í lagi væri
að leyfa stelpunum að vera. Allar
áhyggjur og ótti um hætturnar í
sveitinni urðu minni og smærri þeg-
ar við kvöddum og handtakið hans
hlýtt og traust sagði „ég skal gæta
þeirra". Nú biðjum við góðan Guð
að gæta hans og allra hans ást-
vina. Hafí hann þökk fyrir allt og
allt.
Þorgerður Tryggvadóttir