Morgunblaðið - 30.06.1987, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. JÚNÍ 1987
Trumbu-
sveinn á ferð
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Jón Dan: EKKI FJASAR JÖRÐ-
IN. Skákprent 1986.
Jón Dan er kunnastur fyrir smá-
sögur sínar og skáldsögur, en hefur
einnig fengist við ljóðagerð. Fyrir
tveimur áratugum kom út eftir
hann ljóðabókin Berfætt orð. í fyrra
sendi hann frá sér Ekki ijasar jörð-
in sem er tilefni þessarar umsagnar.
Vetur og dauði eru síendurtekin
yrkisefni í Ekki fjasar jörðin. Þessi
ljóð eru eins og svo mörg önnur
ísiensk ljóð til vitnis um hve mikil
áhrif veðurfarið hefur á fólk, hvem-
ig veturinn ræður þankagangi
manna. En ekki er áhrifaminni sá
gestur sem kemur seint og tekur
fram trumbu sína og býr sig undir
að beija.
Jón Dan skiptir bókinni í þijá
hluta: Ég þóttist vita, Vetrarljóð
og Ljóð um dauðann. Bókin er í
raun nokkrir ljóðaflokkar, en fá
stök ljóð í henni. Meðal þeirra eru
Ekki segir blómið og Kallar oss
dauðinn.
í þessum ljóðum er hnitmiðun.
Skáldið hefur sótt bókarheitið í
Ekki segir blómið, enda segir þan
„Ekki kveinar golan/ sem deyr í
skógargildrum/ og ekki fjasar jörð-
in/ þó hana stundum svimi". í sama
ljóði er hlutskipti skáldsins lýst: „En
ég er bara háin/ sem bíður sláttu-
mannsins/ og ég er bara lyngið/
og hjari á rofabörðum". Myndir
þessa ljóðs eru skýrar og hljómurinn
kliðmjúkur. Sama er að segja um
Kallar oss dauðinn þar sem regn-
dropamir sofna í lygnum polli, en
stíga svo til himna „og falla regn
til jarðar". Og þegar dauðinn hefur
kallað gerist aftur lítið bam til jarð-
ar“.
Kallar oss dauðinn verður því
ekki kallað svartsýnt ljóð því að
jafnvel í dauðanum fer lífið áfram
sínu fram.
Flest ljóð bókarinnar sýna þróun
í mælskuátt. Jón Dan hefur vissu-
lega áður ort orðmörg ljóð og ekki
hræðst að segja frá í ljóði. En hér
era ljóð sem gjalda þess hve rabbs-
tíllinn er skáldinu hugleikinn og
gæti með tímanum breyst í áráttu.
Að þessu leyti þykir mér flokkurinn
Grimmivetur einna verstur. Hér
skortir skýrari myndir. í staðinn
fyrir hnitmiðun era komnar hvers-
dagslýsingar á veðri og frásögnin
af Iitlum atburðum og stóram er
með þeim hætti að lesandinn hrífst
sjaldan með. Sumu hafa menn gert
betri skil í anda þjóðlegs fróðleiks,
samanber komu bjamdýra í af-
dalabæ. Lokaorð þess ljóðs sem hér
er vikið að geta alls ekki talist fynd-
in og ekki era þau smekkleg:
„Gagnlegum leiðangri lokið“.
Símar 35408 - 83033 1
AUSTURBÆR ÚTHVERFI
Rauðilækurfrá 1-41 Lerkihlíð
Bólstaðarhlíð Fellsmúli frá 2-26
frá 40-56 og 58-68 Álftamýri frá 38-58
Hverfisgata frá 4-62 Skeifan
o.fl. Rauðás
Hverfisgata frá 63-115 Háaleitisbraut
o.fl. frá 117-156
FOSSVOGUR Hvassaleiti frá 18-30 Sólheimar
Efstaland — einbýli og raðhús
Dalaland Álfheimarfrá 56-74
Goðaland Grundarland VESTURBÆR
Nesvegurfrá 40-82
KOPAVOGUR Hraunbrautfrá 18-47

Jón Dan
Því er aftur á móti ekki að leyna
að ljóðræn framsetning Jóns Dan
getur verið kraftmikil og það spillir
ekki alltaf að honum er mikið niðri
fyrir. Víða í bókinni era skáldleg
tök á yrkisefni, mælska og mynd-
beiting í samræmi. Ég nefni einkum
Ljóð um dauðann, lokahluta bókar-
innar. Sá hluti er í senn návígi við
dauðann og tilraun til að sætta sig
við hann. Meðal þeirra ljóða sem
heppnast vel er Hljóðfæri engils
sem tjáir fund dauðans og gamallar
konu. Öll era þessi ljóð persónuleg
og jafnvel einkaleg, en leitast við
að spegla um leið samtíðina og
skyggnast til framtíðar. Frá kvöl
dauðans og miskunnarleysi er vikið
að því sem ógnar öllu lífí og ástæða
er til eins og Jón Dan gerir að biðja
Guð að forða okkur frá. Hér er átt
við það sem skáldið kallar „kjam-
orkubálið". Skáldið snýst gegn því
að mannkynið trúi á dauðann.
Óvissa um framtíð mannsins á jörð-
inni heldur fyrir því vöku.
Ekki fjasar jörðin er bók sem á
erind; við fólk, er opinská og mann-
leg. Um listrænt gildi ljóðanna má
aftur á móti deila. En Jón Dan
hefur enn á ný sýnt okkur að hann
er ekki bara gott sagnaskáld.
Menn og mál-
efni í héraði
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
HÚNAVAKA. 251 bls. Ritstj.
Stefán Á. Jónsson. Útg. Ung-
mennasamb. Austur-Húnvetn-
inga. 27. ár-1987.
Stefán Á. Jónsson fylgir riti
þessu úr hlaði með Ávarpi. Forystu-
grein eða leiðara mætti kannski
heldur kalla það. Því byggðapólitík-
in er þama ofarlega á baugi. Stefán
minnir á að margs konar framfarir
hafí orðið í héraði. Samt blæs ekki
að öllu leyti byrlega. Stefán fullyrð-
ir að byggðin eigi »nú svo í vök að
veijast að uggvænlegt er. Og það
þrátt fyrir þá mörgu og augljósu
kosti sem lífshættir úti á landi hafa
fram yfír búsetu í ört stækkandi
borg við Faxaflóa, þar sem ys og
þys eyðir þögninni.«
Stefán spyr hvað valdi. Og vitan-
lega verður ekki fundið neitt einhlítt
svar við slíkri spumingu. Stefán
bendir meðal annars á að »fjölmarg-
ar aðgerðir stjómvalda stuðla beint
eða óbeint að flutningi fólks úr sinni
heimabyggð.«
Og síðar segir Stefán: »Framtíðin
hlýtur að vera bjartari fyrir þjóð
með öflugar byggðir, sem nýta sem
víðast gögn og gæði til lands og
sjávar, heldur en þar sem eyði-
byggðastefnan glottir við vegfar-
endum.« Undir þetta munu allir
geta tekið, að minnsta kosti í orði
kveðnu!
Sem dæmi um batnandi lífslgör
í heimahögum telur Stefán að »böm
og unglingar geta sótt skóla dag-
lega að heiman frá öllum heimilum
Húnaþings.«
Kannski er af fáfræði spurt en
eigi að síður langar mig að spyija:
er ekki forláta heimavist á Húna-
völlum (og kannski við fleiri skóla
í héraðinu)? Er hún þá látin standa
auð og ónotuð? Eða til hvers var
henni komið upp?
Skemmtilegt og fróðlegt er viðtal
er Jóhann Guðmundsson hefur ritað
eftir Ólafí á Sveinsstöðum. Ólafur
rifjar upp búskaparhætti gamla
tímans og víkur meðal annars að
því hve stuttan tíma hesturinn var
notaður sem dráttardýr í sveitum
landsins. Segir hann frá manni sem
ungur lærði aktygjasmíði. En ak-
tygi vora ekki notuð svo lengi að
honum entist til ævistarfs. Minnir
þetta á hve þróun var hér ör á fyrri
hluta aldarinnan frá steinaldar- og
jámaldarbúskap til vélvæðingar og
stórbúskapar.
Þættir era hér tveir eftir löngu
gengna heiðursmenn, Verslunarfé-
lag Vindhælinga 1899-1930 eftir
Magnús Bjömsson á Syðra-Hóli, og
Þáttur um séra Stefán M. Jónsson
á Auðkúlu eftir Jón Eyþórsson.
Magnús Bjömsson var einhver
ágætastur alþýðlegur fræðimaður á
sinni tíð. Verður ekki bent á marga
sem skrifuðu hreinni né rismeiri
stíl um hans daga, ekki heldur þótt
borið sé saman við þá sem lang-
skólanáms höfðu notið. Verslunar-
málin töldust til hita- og tilfínninga-
mála um og upp úr aldamótunum
síðustu og snertu hvem bónda á
landinu, svo og auðvitað þjóðina
alla; vora því jafnframt brýnt hags-
munamál einstaklinga og heildar.
Það kostaði bændur æma fyrirhöfn
að taka verslunina í sínar hendur.
En þeir stóðu þá líka sterkari á
eftir. Þáttur Magnúsar Bjömsson-
ar, en hann var færður í letur fyrir
næstum hálfri öld, varpar ljósi á
menn og málefni í héraði á fyrstu
áratugum aldarinnar þegar þessi
mál voru hvað mest í deiglunni.
Jón Eyþórsson var líka með rit-
færari mönnum á sinni tíð; og
landskunnur útvarpsmaður á fyrstu
áram Ríkisútvarpsins. Séra Stefán
á Auðkúlu var sóknarprestur hans
Verðir við Flóann
Erlendar bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
Liesl Graz:The Omanis-Sentin-
els of the Gulf
Útg. Longman 1982.
rf
Allar gerðir
Tengið aldrei
stál-í-stál
StataEögjur <sJJ(S)iri)©©©(n) ©
VESTURQOTU 16 SIMAR 14680 21480
fltarí&íiwMí&ifc
Áskriftarsimirm er 83033
í nærfellt öld var Óman gleymt
umheimi. En skyndilega birtist það
á ný - var ýtt fram með góðu eða
illu, þegar Hormutzsundið varð
hemaðarlega og stjómmálalega
mikilvægastur staður olíuflutn-
inga. Fyrir Hormutz fara hvorki
meira né minna en helmingur allr-
ar þeirrar olíu, sem er framleidd.
Og til notkunar bæði á Vesturlönd-
um og Japan.
Síðan hefur enginn farið í graf-
götur með mikilvægi landfræði-
legrar legu Ómans. En þetta land
er meira en varðhundur við mynni
Hormutzsunds.Þar era að gerast
einhveijar athygliverðustu breyt-
ingar í framfaraátt í öllum
Arabaheimi. Og þótt víðar væri
leitað. Að ýmsum þáttum þessa
var vikið í Ómangreinum í Morgun-
blaðinu í vetur er leið.
Liesl Graz er svissneskur blaða-
maður, sem hefur lengi sérhæft
sig í málefnum Miðausturlanda.
Hún nam sögu í Bandaríkjunum
og síðar í Frakklandi. Hún er
fréttaritari ýmissa blaða um Mið-
austurlönd við góðan orðstír. Bók
hennar er unnin af mikilli þekkingu
og þar er mikinn fróðleik að fínna.
Hún stiklar á stóra í sögu Ómana,
allt frá því þeir vora herraþjóð og
fram til þessa dags. Hún telur að
ein skýringin fyrir sérstöðu þeirra
kunni til að mynda að vera að
Óman var aldrei undir stjóm ann-
arra, hélt alla tíð sjálfstæði sínu.
Á áram áður átti Óman marga
siglingakappa og fóru sæfarar
þaðan í margar svaðilfarir.
Liesl rekur sig fram til nútí-
mans af stakri piýði og fjallar um
þetta óvenjulega ríki sem Súlt-
antíkið Óman er nú um stundir.
Óman gleymt í áratugi, þar sem
engar framfarir urðu, skólar fyrir-
fundust ekki og lækna mátti telja
á fíngrum annarrar handar eða
svo.En umhverfís- og alls staðar
vora að verða breytingar, sem
ómanir höfðu enga hugmynd um.
Því fýsilegra er það svo, þegar
Ómanir, fyrir hvatningu Quaboos
súltans, sem tók við 1970 , að lesa
um þá margbreytilegu þróun sem
fer að gerast í landinu. Og er nú
svo komið að Ómanir standa einna
H