Morgunblaðið - 01.07.1987, Blaðsíða 40

cfV
r jb
40 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 1. JÚLÍ 1987
Samband þjóðar og kirkju
eftirHjalta Hugason
Fyrir skömmu gerði sr. Heimir
Steinsson, þjóðgarðsvörður á Þing-
völlum, greinarkom er ég hafði
ritað í tímaritið Víðförla að umtals-
efni sínu í pistli „Austan um heiði".
(Sjá Lesbók 13. tbl. 62. árg. — 4.
apríl 1987.) Skrif sr. Heimis eru
öíl hin áhugaverðustu, eins og af
honum er að vænta. A undanföm-
um ámm hefur hann þráfaldlega
sýnt, að hann er einn hinn ágæt-
asti formælandi íslenzkrar kirkju
og kristni í þeirri umræðu er farið
hefur fram bæði í ræðu og riti og
sem kirkjunni er stöðugt brýnni
þörf á að taka þátt í af fullri ein-
urð og festu. Er vel að vita af slíkum
mönnum í fyrirræði. Eigi að síður
er eitt og annað í grein sr. Heimis
er gefur tilefni til fyllri hugleiðinga
og ef til vill athugasemda frá minni
hálfu.
I grein sinni verður sr. Heimi
tíðrætt um samband og hugsanleg
sambandsslit milli kirkju og þjóðar.
Spyr hann meðal annars, hvort
ástæða sé til að „feitletra" það er
sundrar þeirri einingu er þjóðkirkju-
fyrirkomulagið sé innsigli fyrir. í
framhaldi af því leggur hann
áherzlu á hin sögulegu tengsl
kristni og þjóðlífs og varpar í grein-
arlok fram þeirri spumingu,
„... hvort miðaldakirkjan á íslandi
væri ekki jafnvel í enn ríkari mæli
„íslenzk kirkja" en „rómversk-
kaþólsk kirkja“.“
Varðandi lokaspumingu sr.
Heimis má svo sannarlega svara
henni bæði með jái og neii. Það er
ljóst, að sú kirkja og kristni er hér
var við lýði um miðaldir mótaðist
um margt af norrænum og þjóð-
legum hefðum. Frá kirkjulegu
sjónarmiði séð hiýtur þetta að hafa
talizt bæði jákvætt og neikvætt.
Annars vegar olli þessi „blóðblönd-
un“ því, að kristnin náði að hafa
varanlegri og djúpstæðari áhrif á
hugsun, sjálfsvitund og menningar-
sköpun landsmanna, en ef hún hefði
ætíð komið fram, sem framandi,
erlend hámenning klerka og höfð-
ingja er mótazt hefðu af alþjóða-
hyggju, sem framandi hefði verið
alþýðu. Það var af þessum sökum
— hinni þjóðlegu aðlögun — sem
þjóðin gat orðið kristin. Á hinn
bóginn hefur aðlögunin valdið því,
að torveldara hefur verið að koma
kirkjulegum aga yfir þjóðina og
reisa hér hið rómverska, kirkjulega
stjómkerfí er ætla má, að æskilegt
hafí verið talið á æðstu stöðum.
Þannig má færa líkur fyrir því, að
miðlæg ákvæði alþjóðlegs, kaþólsks
kirkjuréttar hafí langtímum saman
komizt til takmarkaðra fram-
kvæmda hér á landi. Mætti hér
nefna kröfuna um einlífí klerka til
dæmis.
En þess ber að geta, að ósam-
ræmi þetta, ef ósamræmi skyldi
kalla, er ekkert sérstakt íslenzkt
einkenni eða bundið við miðaldimar
einar. Ef við höldum okkur við kaþ-
ólsku móðurkirkjuna má á það
benda, að kaþólska kirkjan í Pól-
landi er öðmvísi en kaþólska kirkjan
á Italíu, sem að sínu leyti er öll
önnur en söfnuðir sömu kirkjudeild-
ar í Afríku, svo að dæmi séu tekin.
Þetta breytir því síðan ekki, að
kaþólikkar um heim allan tilheyra
einni og ósundraðri, alþjóðlegri
kirkju, sem bezt kemur ( ljós, er
biskupar hennar koma saman til
biskupafunda er endurspegla alla
heimsbyggðina. Einskorðum við
okkur við okkar eigin kirkjudeild
verður sundmngin enn auðsærri,
þar sem mótmælendur eiga tíðum
örðugt með að finna sig heima í
samfélagi bræðra og systra við það
eitt að flytjast milli landa, jafnvel
þó í sömu heimsálfu sé.
Svipað var málum að öllum lík-
indum farið hér á landi á miðöldum.
Kirkjan bar sín ákveðnu og augljósu
þjóðlegu einkenni, en var þar fyrir
öldungis jafn kaþólsk og verða
mátti. Það sýna meðal annars við-
brögð Jóns biskups Arasonar við
því ytra áreiti er siðbreytingin var
að hans hyggju. Liður í vamarbar-
áttu Jóns biskups, sem oft hefur
verið nefndur „síðasti íslendingur-
inn“, var að skjóta málum sínum
til páfa og leita fulltingis hans er
biskupsdæmið stóð eitt eftir ein-
angrað innan Norðurlandanna, sem
að öðm leyti höfðu að mestu geng-
ið hinum nýja sið á hönd. Vom
þetta eðlileg viðbrögð rómversk-
kaþólsks kirkjuleiðtoga við þær
aðstæður er upp vom komnar og
sýna glögglega, hvemig hann leit
á hlutverk sitt, sem og eðli og upp-
byggingu þeirrar kirkju er hann
þjónaði. Hin stöðuga spenna milli
hins þjóðlega og hins alþjóðlega í
fari kirkjunnar leiðir hugann ein-
faldlega að því, að kirkjan er ekki
óbreytanlegur vemleiki af Guði
gefínn í eitt skipti fyrir öll, heldur
er hún félagslegt fyrirbæri, er skap-
ast í sífelldu samspili við félagslegt,
menningarlegt og pólitískt um-
hverfí sitt.
En víkjum þá að hinni fyrri og
brýnni spumingu sr. Heimis um
samband þjóðar og kirkju hér á
landi á líðandi stundu. í því sam-
bandi hljótum við að leggja áherzlu
á, að þeirri spumingu getur aðeins
einn aðili svarað, þar sem er þjóðin
sjálf. Það væri óleyfíleg forræðis-
hyggja, ef nokkur annar ætlaði sér
að svara í hennar stað, hvort sem
það væri kirkjan, prestar, guð-
fræðingar eða félagsfræðingar.
Þessi aðilar geta lýst því, hvemig
þessu sambandi eða sambandsleysi
er farið og hvemig það kemur fram,
en spumingunni um að vera eða
ekki vera svarar þjóðin ein.
Við þær aðstæður, sem við búum
við — það er þjóðkirkjufyrirkomu-
Hjalti Hugason
„Hin stöðuga spenna
milli hins þjóðlega og
hins alþjóðlega í fari
kirkjunnar leiðir hug-
ann einfaldlega að því,
að kirkjan er ekki
óbreytanlegur veru-
leiki af Guði gefinn í
eitt skipti fyrir öll.“
lagið — hefír kirkjan þeim skyldum
að gegna, að vera til staðar, vera
opin, reiðubúin til þjónustu við þjóð-
ina á þann hátt, sem óskað er eftir,
en jafnframt fundvís á tækifæri til
að taka eigið frumkvæði og koma
inn í líf fólks út frá eigin forsend-
um. En jafnframt þessum skyldum
hefur þjóðkirkjan einnig öðrum
skyldum að gegna. Hún er til þess
skyld, að stunda stöðuga og hár-
beitta sjálfsskoðun. Málsvarar
hennar verða stöðugt að spyija: Á
hvem hátt mótar hið félagslega
umhverfí kirkjuna á hveijum tíma?
Gerir þessi mótun henni auðveldara
fyrir að koma fram sem kirkja —
samfélag ólíkra einstaklinga um orð
og sakramenti — eða slævir hún
hina trúar- og guðfræðilegu sjálfs-
vitund? Síðast en ekki sízt verður
einnig að spyija: Gerir hin félags-
lega mótun samtímans íslenzku
þjóðkirkjunni auðveldara fyrir að
uppgötva að nýju samsvömn sína
með öðmm kirkjudeildum — til
dæmis hinni kaþólsku — eða gerir
hún hana að eylandi í hinum kirkju-
lega heimi, sem fremur einkennist
af tungu, menningu og þjóðlegum
minnum, en alþjóðlegri samstöðu
kristinna manna?
Það em spumingar sem þessar,
sem ég varpa fram í grein minni í
Víðförla. Spumingar er varða innri
sjálfsvitund og skýrgreiningu kirkj-
unnar, en ekki samband hennar við
þjóðina. Þegar sr. Heimir óbeint
varpar til mín spumingunni um
það, hvort ég sjái fremur ástæðu
til að „feitletra" það sem sundrar
en það sem sameinar í oft á minnstu
samspili þjóðar og kirkju, villist
hann örlítið fram hjá rauða þræðin-
um í hugleiðingum mínum.
Að lokum verður ekki látið hjá
líða, að vekja athygli á enn einu
hlutverki eða skyldunni er kirkjan
hefur í nútímanum. Margt bendir
til að Norðurlanda, og þá ekki sízt
íslands, bíði algerlega nýtt hlutverk
á vettvangi alþjóðastjómmála, að
því er til afvopnunar og baráttu
fyrir friði kemur. Á þessu sviði
hefur kirkjan eðli sínu samkvæmt
einstæða möguleika til að skila virk-
um árangri, en aðeins ef hún leggur
rækt við hina alþjóðlegu samstöðu
kristinnar kirkju í stað þess að skýr-
greina sig sem þjóðlega, íslenzka,
þjónustumiðstöð um andleg mál
sem í eðli sínu er íhaldssöm, ein-
angrandi og dæmd til að „frysta“
ríkjandi ástand í samskiptum þjóða
og einstaklinga.
Höfundur er doktor í guðfræði
og lektor í kristnum fræðum við
Kennaraháskála íslands.
Morgunblaðið/Bjöm Bjömsson
Þær sem urðu S þrem efstu sætunum í kvennaflokki talið frá hægri:
Inga María Ingadóttir i fyrsta sæti, Sigurveig S. Róbertsdóttir í
þriðja sæti og Astrid Aðalsteinsson í öðru sæti.
Vopnafjörður:
Góð þátttaka
kvenna í ökuleikni
Vopnafirði.
SÖMU aðilar sigruðu nú í ár í öku-
leikni Bindindisfélags ökumanna
hér á Vopnafírði og í fyrra. Inga
María Ingadóttir sigraði í kvenna-
fíokki og hlaut jafnframt annan
besta tímann í keppninni til þessa
og Elvar Höjgaard sigraði í karla-
flokki og lenti í íjórða sæti í
keppninni það sem af er. Alls tóku
11 keppendur þátt í ökuleikninni
þar af 5 konur og gátu umsjónar-
menn keppninnar þess að það væri
besta mæting af hálfu kvenna síðan
keppnin hófst.
Einnig fór fram reiðhjólakeppni,
alls kepptu nfu krakkar og þar varð
Vigfús V. Gíslason hlutskarpastur.
Elvar Höjgaard varð í fyrsta
sæti í karlaflokki og fjórða sæti
yfir landið það sem af er keppn-
inni.
Neytendasamtökin:
Settar verði reglur um
auglýsingar í útvarpi
einnig ætlað að stuðla að því, að sanna mynd af þeim vörum og
auglýsingar séu upplýsandi og veiti þjónustu sem í boði eru.“
Nína Gautadóttir við eitt verka sinna.
Nína Gautadótt-
ir sýnir í París
NEYTENDASAMTÖKIN hafa
sent frá sér ályktun þar sem
skorað er á stjórnvöld að setja
nú þegar reglur um auglýsingar
í útvarpi, í því skyni að vernda
neytendur fyrir óeðlilegum
truflunum á þeim dagskrárlið-
um sem þeir hafa kosið að horfa
á. Samtökin sendu frá sér eftir-
farandi tilkynningu af þessu
tilefni.
„I kjölfar nýrra útvarpslaga hef-
ur hljóðvarps- og sjónvarpsrásum
fjölgað um meira en helming. Sam-
keppni um auglýsingar hefur að
sama skapi harðnað. Samfara því
hefur orðið mjög óæskileg þróun
í birtingu hljóðvarps- og sjónvarps-
auglýsinga. Þær gerast sífellt
áleitnari og skrumkenndari ásamt
þvf að dagskrárliðir eru siitnir
sundur með birtingu auglýsinga.
Jafnframt hafa óbeinar auglýsing-
ar aukist og sífellt verður erfiðara
fyrir neytendur að átta sig á hvað
er auglýsing og hvað eðlilegar
upplýsingar.
Neytendasamtökin leggja
áherslu á að auglýsingar séu upp-
lýsandi og lausar við skrum. í ljósi
þróunar undanfarinna mánaða
skora Neytendasamtökin á stjóm-
völd að setja nú þegar reglur um
auglýsingar í útvarpi, í því skyni
að vemda neytendur fyrir óeðlileg-
um truflunum á þeim dagskrárlið-
um, sem þeir hafa kosið að horfa
á. Einnig verði óbeinar auglýsingar
bannaðar. Þessum reglum verði
Á MÁNUDAG var opnuð sýning
á málverkum eftir Nínu Gauta-
dóttur í sýningarsalnum Eti
Enne de Causans á 25 rau de
Seina í Paris.
Þetta er fyrsta málverkasýning
Nínu í París, en áður hafði hún
haldið þar sýningu á listaverkum
unnum úr leðri, auk þess sem hún
hefur tekið þátt í fjölda samsýninga.
Málverkin sem hún sýnir nú, eru
öll unnin 1986 og 1987.
Nína hélt fyrstu málverkasýn-
ingu sína á Kjarvalsstöðum vorið
1986.
Nína er gift frönskum bygging-
arverkfræðingi, Antoine Mercier að
nafni, þau eiga heimili f París, en
vegna starfa hans hafa þau í nokk-
ur ár dvalið á ýmsum stöðum í
Afríku.