Morgunblaðið - 21.07.1987, Side 19

19
sem umfram tiltekið magn fór. Á
grundvelli þessara laga og reglu-
gerða hefur framleiðslustjómunin í
landbúnaði farið fram í megin drátt-
um síðan.
Það varð fljótt ljóst að þessar
aðgerðir voru fyrst og fremst til
að létta byrðum af hinu opinbera
og að því leytinu til, varð af þeim
nokkur árangur. Þær voru hins
vegar ekki þess megnugar að rétta
lqor bænda. Framleiðslustjómunin
tókst heldur ekki sem skyldi. Of-
framleiðslan hélt áfram að vera til
og stundum jókst hún á einstökum
tímum og svæðum. Starfsmenn
landbúnaðarráðuneytis, fram-
leiðsluráðs og stéttasambands sátu
við að reikna. Heitum framleiðslu-
magns sem greiða átti fullt verð
fyrir var breytt og aftur breytt.
Fyrst var það framleiðslukvóti.
Síðan var reiknaður nýr fram-
leiðsluréttur á lögbýli og kallaður
búmark. Bændur vom að byija að
átta sig á því að reyna að aðlaga
sig eftir þeim fyrirmælum sem þar
vom gefin þegar þriðja framleiðslu-
réttinum var dembt jrfir þá og
kallaður því illframberanlega nafni
„fullvirðisréttur". Stafsetning þess
minnir einna helst á heiti og orð í
mállýsku eskimóa.
Eskimóarétturinn
Framleiðsluskerðing hvers bónda
eftir reiknireglu fullvirðisréttarins
gekk lang lengst í þá átt að tak-
marka framleiðsluna. Hún gengur
það langt að mörgum bændum er
ýtt aftur á það efnahagsstig sem
ómögulegt er að lifa af í nútíma-
þjóðfélagi á íslandi. Bændum er
með þessu skipað á efnahagslegan
bekk miðað við aðra landsmenn að
líkja má við lífskjör margra inn-
fæddra á meðal danskra innflytj-
enda í landi Eiríks rauða og hefur
það hingað tii ekki beinlínis verið
talið til fyrirmyndar. Þótt vandamál
innfæddra Grænlendinga og
íslenskra bænda séu á engan hatt
sambærileg er það samt í fleiri til-
fellum en hinu stafsetningarlega
sem kalla mætti fullvirðisréttinn
eskimóarétt.
Eskimóarétturinn dæmir bændur
ekki eingöngu hart heldur einnig
allmisjafnlega. í sumum tilfellum
gengur það svo langt að um hreint
ranglæti er að ræða. Hann er reikn-
aður út eftir tveimur tilteknum
framleiðsluárum og þótt skárra árið
sé notað til viðmiðunar skiptir engu
hvort þama var um gott ár að ræða
eða erfitt fyrir viðkomandi bónda.
Þeir bændur sem lengst þversköll-
uðust við augljósum staðreyndum
og juku framleiðslu sína, sumir ef
til vill fyrir atbeina opinberra klás-
úla, standa best að vígi á meðan
hinir sem reyndu að draga að sér
höndina í tíma fá enga aðra umbun
fyrir réttláta viðleitni sína og fram-
lag til lausnar stóru vandamáli en
að nú skal meira þrengt að þeim.
Mun réttlátara hefði verið að
nota fleiri ár til viðmiðunar, leggja
framleiðslu þeirra saman og deila
í með fjöldanum. Það hefði fengist
næstum sama heildarútkoma fyrir
þjóðarbúið en samdrátturinn komið
mun réttlátar niður á einstaka
bændur. í framhaldi af þessu mætti
spyija hvort starfsmenn opinberra
landbúnaðarmála kunni ekki að
deila.
Að geta lifað af
laununutn
Það er deginum ljósara að fram-
leiðslurétturinn sem kemur bænd-
um á kjör sem líkt hefur verið við
þá sem útundan hafa orðið í græn-
lensku samfélagi leysir ekki vanda
landbúnaðarins einn og sér. Það
þarf margt fleira að koma til. Með
tilliti til forsögu málsins, því sem
gerst hefur í áranna rás, er ljóst
að það þarf nokkuð langan aðlögun-
artíma til að koma landbúnaðar-
framleiðslunni í það magn sem
hentar innanlandsmarkaðnum. Sá
aðlögunartími er vissulega dýr og
dýrari fyrir þá sök hversu lengi var
trassað að taka á vandanum. Þenn-
an herkostnað er ekki unnt að
leggja á herðar einnar fámennrar
starfsstéttar sem á þá ekki nema
að hluta til sök á honum. Þetta er
mál sem snertir allt þjóðfélagið. Það
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. JÚLÍ 1987
snertir búsetu, byggðaskipan, fram-
færslumöguleika fleira fólks en þess
sem býr á sveitabæjum og einnig
eignaskiptingu. Það snertir rétt ein-
staklingsins, tilfinningu hans og
virðingu fyrir sjálfum sér.
Með nýjum búgreinum hefur þeg-
ar nokkur vandi verið leystur í
atvinnulegu tilliti. Þær leysa ekki
þann lanndfræðilega vanda sem við
er að etja, að halda sveitum og
landsbyggðakauptúnum í byggð.
Þessar nýju búgreinar eru heldur
ekki hreinn landbúnaður heldur eins
konar millistig milli landbúnaðar
og iðnaðar. Svína- og lqúklingabú
eru frá hagkvæmnissjónarmiði best
staðsett á hafnarbakka í þéttbýli.
Þau nota innflutt kom til fóðurs
og markaðurinn er þá einnig innan
seilingar. Loðdýrabúin em best
staðsett í sem mestri nálægð við
fiskvinnslustöðvamar þaðan sem
þær fá sitt fóður. Þaðan er yfirleitt
einnig stutt í útflutningshafnir.
Sveitir landsins em misjafnlega vel
fallnar til beitar og skepnuhalds.
Sum stijálbýl og landmikil hémð
em mjög vel fallin til sauðfjárrækt-
ar og framleiðslu Qallalamba þótt
kúabúskapur geti tæpast orðið þar
hagkvæmur. Sömu sögu er að segja
um aðrar sveitir, þéttbýlli og land-
minni. Þar á sauðkindin síður heima
og alls ekki ef framleiða á kinda-
kjötið sem villibráð. Ef verðjöfnun-
arstefnan væri lögð niður og farið
að greiða mismunandi verð fyrir
afurðir, eftir því hvort þær væm
framleiddar í sveitum sem vel væm
til þess fallnar, myndi verða unnt
að beina þessari framleiðslu í betri
farvegi. Hvers vegna em þekktar
sauðfjáijarðir, þar sem dugmiklir
bændur urðu eins konar þjóðsagna-
persónur fyrr á tímum, í eyði á
meðan rollur em að bíta tún og
mjólka feitum lömbum í landlausum
sveitum. Þetta er einn þeirra þátta
sem taka verður með í reikninginn
þegar endurskipuleggja á íslenskan
landbúnað.
Það liggur í augum uppi að slík
endurskipulagning má ekki dragast
lengur. Eftir því sem hún dregst á
langinn vex sá skattur sem þjóðin
verður að greiða. En þetta verður
ekki gert með því einu að setja
bændur landsins á ólífvænleg sult-
arlaun, gera þá að einskonar
sérstökum þjóðflokk sem ekki nýtur
jafnréttis við aðra borgara. Þeir
verða einnig að geta lifað af launum
sínum.
Ef við tækjum að flytja inn land-
búnaðarafurðir, eins og sumum
malbikssinnuðum höfuðborgarbú-
um hefur stundum dottið í hug,
yrði vandinn aðeins stærri að
ógleymdum þeim þætti að við færð-
umst ijær því að vera sjálfum okkur
nógir. Það þyrfti að finna mörg
atvinnubótatækifæri til að leysa þá
bændur frá búskap sem með góðri
skipulagningu og markaðssetningu
landbúnaðarvara á innlendum
markaði eiga fullt starf fyrir hönd-
um í sveitum landsins. Og hvað
ætti að gera við það fólk sem vinn-
ur á malbikinu við iðnað og viðskipti
sem af landbúnaðarframleiðslunni
skapast? Það er ódýrara að flytja
þetta inn, segja malbiksmennimir
og horfa þá til þess eins að láta
útlendinga niðurgreiða mat ofan í
okkur á meðan þeir skammast yfir
því að við séum að niðurgreiða bita
ofan í eitthvert fólk í öðrum lönd-
um. Er þá ekki einnig ódýrara að
ráða bifreiðaeftirlitsmenn frá Pól-
landi, lögreglumenn frá Tyrklandi
og slökkviliðsmenn frá Suðaustur-
Asíu. Ætli þeir réðu sig ekki fyrir
lægri laun.
Höfundur starfar við blaða-
mennsku og útgáfustörfí
Reykjavik og tekur þáttí búskap
fjölskyldu sinnar í EyjaSrði.
Um ættarnöfh og erlend
mannanöfn í íslensku
- Nýtt rit eftir IngólfPálmason cand. mag.
ÚT er komið ritið „Um ættamöfh
og erlend mannanöfo í islensku1'
eftir Ingólf Pálmason cand. mag.
í íslensku við Kennara háskóla
íslands. Ritið, sem er 52 bls., Qall-
ar einkum um beygingu eða
beygingarleysi ættarnafoa og er-
lendra mannanafoa í íslensku á
síðari árum.
Höfundur hefur kannað íjölda
blaða tímarita, og bóka frá seinni
hluta 19.aldar og þeirri 20. og einn-
ig tekið dæmi úr útvarpi. Han telur
áberandi að ættamöfn séu nú mun
sjaldnar beygð en áður; á 19. öld fá
þau t.d. yfirleitt eignarfallsendingu,
en nú er mjög algengt að ættamöfn
séu endingarlaus í öllum föllum. Tínir
hann til mikinn fjölda dæma máli
sínu til stuðnings.
Einnig er fjöldi dæma um meðferð
erlendra mannanafna í íslensku. Þar
virðist sama tilhneiging vera á ferð-
um; nöfnin em iðulega höfð óbeygð,
jafnvel þau, sem eiga sér beinar sam-
svaranir i íslenskum mannanöfnum.
Höfundur telur þetta beygingar-
leysi ættamafa og erlendra manna-
nafna mjög varhugavert; það muni
fyrr eða síðar smita út frá sér og
veikja beygingarkefi málsins. Hann
hvetur íslendinga til að vera á verði
og snúast gegn þessum háska. Ritið
er því öðmm þræði leiðbeiningakver
um góða meðferð móðurmálsins, en
jafnframt fræðileg greinargerð um
uppkomu og notkun ættamafna á
íslandi.
Karlmannaföt kr. 5.500 og 7.500.
Stakir jakkar kr. 4.500.
Terylenebuxur kr. 1.395,1.595 og 1.895.
Sumarblússur kr. 1.700.
Regngallar kr. 1.265.
Skyrtur, nærföt, sokkar o.fl. ódýrt.
Andrés, Skólavörðustíg 22A,
sími 18250.
£
I
|
J/f RÖNNING S
RAFMOTORAR
Flestar stærðir og gerðir fyrirliggjandi.
Fljót afgreiðsla.
RÖNNING

Vnim
m
Með einu handlaki
er hœgt að
skipta um spólu,
en hún er rennd úr áli
sem tryggir styrk
og léttleika.
Ambassadeur 800
_ Abu
Garcia
Með Ambassadeur800 línunni sannarAbu Garcia
að þeir standa öðrum framar í hönnun og smíði
kasthjóla. Ambassadeur 800 hjólin eru ótrúlega
létt og sterk en samt gædd einstökum eiginleikum.
Tæknileg hönnun Abu Garcia kasthjólanna eykur
þægindi og öryggi við veiðarnar. Hjá okkur fást
Abu Garcia veiðihjól við allra hœfi.
'llUMP
HAFNARSTRÆTI 5 SÍMAR 16760 og 14800