Morgunblaðið - 21.07.1987, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. JÚLÍ 1987

■■■■■., 'v-
'*n
z
Spenna á Persaflóa eykst nú stöðugt. Meðal annars eru þessi tvö
skip Rauða flotans búin að koma sér fyrir í Hormuz-sundi og bíða
þess sem verða vill.
Franskir lögreglumenn við
íranska sendiráðið í París. í
baksýn er foldgnár Eiffel-
turainn.
Öryggisráðið um Persaflóastríðið:
Afganistan:
Innrásarherinn
viðurkennir
aukið mannfall
Skæruliðar sækja í sig veðrið
Moskvu, Reuter.
MANNFALL í liði sovéska innr-
ásarhersins í Afganistan hefur
aukist mjög á síðastliðnum
mánuðum eftir því sem skæru-
liðar hafa sótt í sig veðrið.
Þetta kom fram í máli Boris
Pyadyshev, talsmanni sovéska
utanríkisráðuneytisins, fyrir
skömmu. Fram kom einnig að
hersveitir leppstjórnarinnar í
Kabúl hafa heldur ekki farið
Reuter
Vill beita refsiaðgerðum
verði ályktuninni ekki hlítt
Óvissuástand á
Persaflóa
Lundúnum, Reuter.
ÖRYGGISRÁÐ Sameinuðu
þjóðanna kom í gær saman til
atkvæðagreiðslu um ályktun
þess efiiis að íran og írak skuli
leggja niður vopn, þrátt fyrir
að Iranir hafi farið fram á
frestun hennar á síðustu
stundu. Á meðan þessu stóð
undirbjuggu Bandaríkjamenn
ferð fyrstu skipalestarinnar
á uppkastið að tillögunni. í henni
er gert ráð fyrir að styijaldaraðil-
um verði gert að draga hersveitir
sínar til baka, en á milli verði
einskismannsland. Þá eiga löndin
einnig að skiptast á stríðsföngum.
Verði ríkin ekki við þessu munu
SÞ grípa til „frekari ráðstafana"
og er þá átt við refsiaðgerðir.
Kuwait, sem styður íraka,
hvatti í gær ráðið til þess að sam-
þykkja tillöguna. Forsætisráð-
herra furstadæmisins, Sheikh
Saad al-Abdullah al-Salem al-
Sabah, sagði á fréttamannafundi
í gær að hann vonaðist til þess
að ályktunin yrði til þess að skipa-
árásum á flóanum linnti. Á hinn
bóginn gerði hann lítið úr mikil-
vægi þess að skip frá Kuwait
sigldu undir bandarískum fána.
„Endurskráning skipanna er við-
skiptaráðstöfun, sem er ekki
ætlað að stigmagna stríðið eða
skapa frekari átök öflugra aðila á
svæðinu."
Frakkar slitu stjómmálasam-
bandi við frani eftir að þeir
neituðu frönskum yfirvöldum um
að yfírheyra starfsmann íranska
sendiráðsins í París, en sá er grun-
aður um aðild að hryðjuverkaöld-
unni í París í fyrra. Maðurinn er
titlaður sendiráiðstúlkur og nýtur
því ekki réttinda stjómarerind-
reka, en hins vegar er talið að
hann sé leyniþjónustumaður og í
raun næstráðandi sendiráðsins.
Bretar hafa einungis lágmarks-
samskipti við íran og Bandaríkja-
menn hafa nær ekkert samband
haft við landið síðan 1980. Nú
þegar Frakkar hafa slitið stjóm-
málasambandi sínu við írani em
Rússar og Kínveijar einu fasta-
fulltrúar öryggisráðsins, sem hafa
samband við klerkaveldið.
Er því hætt við að íranir verði
býsna vinasnauðir ef þeir ákveða
að hundsa ytilmæli öryggisráðs-
ins.
varhluta af árásum þessum. Að
undanfornu hafii borist fréttir
af mjög bættri vígstöðu skæru-
liða.
Pyadyshev sagði að árásir og
ávinningar skæmliða hefðu aukist
mjög eftir að Najib, leiðtogi lepp-
stjómarinnar, lýsti einhliða yfír
vopnahléi í janúar síðastliðnum.
Hann sagði einnig að skæmlið-
ar hefðu fært sér í nyt nýtískuleg
vopn, sem Bandaríkjamenn hefðu
látið þeim í té. Þar á meðal era
Stinger-flaugamar, sem skjóta
má af öxl, en með flaugum þess-
um hafa skæmliðar skotið niður
tugi þyrlna og flugvéla. „Þetta jók
á vandann og leiddi til frekara
mannfalls meðal [stjómarher-
manna] og sovéskra hersveita,"
sagði Pyadyshev, en gaf ekki frek-
ari upplýsingar um valinn. Hann
sagði ennfremur, án þess að fjöl-
yrða um það, að gripið yrði til
ráðstafana til þess að binda enda
á þessa „skammæju yfírburði."
Kremlarbændur og húskarlar
þeirra í Kabúl hafa ekkert viljað
segja um ormstur sínar og skæm-
liða, en bandarískur embættis-
maður sagði í mánuðinum að
sveitir skæmliða hefðu í fyrsta
sinn rekið öflugt sovéskt lið á
flótta, þar á meðal sérstakar úr-
valssveitir. Embættismaðurinn,
sem óskaði nafnleyndar, sagði að
ormstan hefði á sér stað í Paktia-
héraði.
Sovétmenn réðust inn í Afgan-
istan á jóladag 1979 og hafa síðan
haft lausan her í landinu. Að öllu
jöfnu er talið að um 115.000
manns séu í herliði Rauða hersins
í Afganistan.
undir flotavernd síðan í Víet-
nam-stríðinu, en talið er að
fyrstu olíuskip Kuwait-búa
muni leggja af stað undir
bandarískum fána á morgun.
Franska stjórnin, sem sleit
stjórnmálasambandi við írani á
föstudag, ráðlagði frönskum
skipafélögum að beina skipum
sínum frá Persaflóa, þar sem
ekki væri unnt að tryggja ör-
yggi þeirra.
Mohammad Djavad Salari,
sendiherra írans í Bonn, skýrði
Reuter frá því að hann hefði beð-
ið vestur-þýsk stjómvöld um að
reyna að fresta fundi öryggisráðs-
ins fram í næsta mánuð, en þá
taka Vestur-Þjóðveijar við forsæti
ráðsins. Nú eiga Frakkar það.
„Eftir hinar Qandsamlegu aðgerð-
ir Frakka í garð írans að undan-
fömu, gæti ályktunin ekki orðið
annað en einhliða og á það getum
ekki fallist. Eins og málin standa
sjáum við engan gmndvöll fyrir
réttlátri ályktun."
Stjómarerindrekar við Samein-
uðu þjóðimar sögðu hins vegar
að ekki hefði verið minnst á frest-
un fundarins, þegar komið var
saman til þess að leggja lokahönd
Sovétríkin:
V erður gagnrýni á stefiiu
kommúnistaflokksins leyfð?
Grein í Moskovskaya Pravda bendir til að svo sé
í GREIN eftir virtan sovéskan
hagspeking, V. Dashichev, sem
birtist í dagblaðinu Moskov-
skaya Pravda er sú hugmynd
viðruð að evrókommúnisminn
svokallaði eigi sér rætur að
rekja til félagslegra og efiia-
hagslegra mistaka i Sovétríkj-
unum. Ekki hefur fyrr verið
gengið svo langt í hagsöguskýr-
ingum, þó svo að vissulega hafi
áður heyrst raddir um að margt
hafi betur mátt fara. Það sem
mesta athygli vekur þó er að
þetta er í fyrsta sinni sem játað
er að kommúnistaflokkar utan
Sovétríkjanna hafí tapað fylgi
vegna þess að Sovétríkin hafi
ekki reynst sú fyrirmynd, sem
kommúnistar hafii viljað vera
láta.
„Að mínu viti var evrókommún-
isminn, þar sem leitað var annarra
leiða og markmiða sósíalískrar
þróunar en gert var í Sovétríkjun-
um, í raun svar við félagslegum
og efnahagslegum vanda okkar."
Dashichev prófessor, sem er
deildarstjóri Rannsóknastofnunar
sósíalískra hagkerfa í Moskvu,
sagði ennfremur að hið miðstýrða
hagkerfi í Moskvu hefði reynst
Þrándur í Götu nánari samhæf-
ingar hagkerfa Varsjárbanda-
lagsríkjanna og annarra sósíalist-
aríkja.
„Samvinnan átti sér aðeins stað
í efstu þrepum stjómsviðsins,"
segir hann og bætir við að oft sé
auðveldara fyrir Austur-Evr-
ópubúa að ferðast vestur um
jámtjald en til Sovétríkjanna.
Sovétríkin sökudólg-
urinn?
í greininni er gengið mun
lengra en áður í gagnrýni á fyrri
valdhafa á pólítíska sviðinu, sem
því efnahagslega, því ein af niður-
stöðum höfundar er að Sovétríkj-
unum sé að hluta að kenna um
stirð samskipti þeirra við komm-
únistaflokka utan Sovétríkjanna,
hvort sem ræðir um Vesturlönd
eða leppríki Sovétríkjanna.
Greinin er talin merki um að
róttækari gagnrýni en áður sé nú
leyfð og það rakið til samþykktar
Miðstjómarinnar hinn 26. júní sl.
um gagngerar efnahagsbreyting-
ar í fijálsræðisátt. Þá styrkti
Mikhail Gorbachev einnig stöðu
sína með því að koma þremur
stuðningsmönnum sínum í stjóm-
málaráðið.
Dashichev prófessor gagnrýndi
harðlega „íhaldssaman sóíalisma"
og réðist ennfremur gegn „þeirri
efnis- og eiginhagsmunahyggju
skrifkeranna, sem hefur gert
skrifstofuveldið að því bákni sem
það er.“ Hann rakti það fyrir-
komulag að hveiju smáatriði skuli
miðstýrt til Stalíns, sem rak efna-
hagslífíð eins og herafla. „ ... en
þjóðfélagið getur ekki lifað og
þrifist samkvæmt heraga."
Hin nýja/gamla stétt
Sigur Sovétrílqanna í Seinni
heimsstyijöldinni virtist staðfesta
verklag Stalíns og hans nóta og
það varð nokkurs konar heilög
kýr — ósnertanleg og óumdeilan-
legt og reyndar til einskis nýtt.
Varðhundar hins gamla kerfís
spurðu sjálfa sig aldrei hinnar ein-
fóldu og augljósu spumingar:
„Hvers vegna býr það ríki heims,
sem er auðugast að náttúmauð-
lindum, við stöðugan skort á öllum
sviðum? Af hveiju búum við við
ein léleg^ustu lífsskilyrði Evrópu?"
í síðustu viku sagði Gorbachev
á fundi með helstu ritstjómm
Sovétríkjanna að sér væri ljóst
að sumum fyndist gagnrýnin hafa
gengið of langt. Hann taldi þó að
allt sem sagt hefði verið væri inn-
an ramma marxismans og til þess
fallið að glæða baráttuna fyrir
sigri sósialismans.
Gorbachev virðist þeirrar skoð-
unar að gagnrýnin sé Sovétríkjun-
um nauðsynleg og að meira
tjáningarfrelsi muni leiða til al-
mennari samstöðu um ágæti
kommúnistastjómarinnar, frekar
en að það efli stjómarandstöðu.
Hvort hann hefur rétt fyrir sér á
enn eftir að koma í ljós og það
er reyndar enn óljóst hvort nokkuð
var um stefnumörkun að ræða
þar sem grein Dashichev var.
Takmörkuð gagnrýni hefur jrfír-
leitt verið liðin í Sovétríkjunum,
svo fremur sem ekki hefur verið
efast um ágæti kerfísins. Nú er
búið að bijóta ísinn, en verður
vökinni við haldið? A.M.