Morgunblaðið - 19.09.1987, Qupperneq 53

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. SEPTEMBER 1987
53
og meðhjálpari í kirkjunni í þijátíu
og fimm ár. Þessar staðreyndir
segja sína sögu enda held ég að
hann hafi lagt trúarlífinu og safnað-
arstarfinu krafta sína af alhug og
miklum áhuga. Friðþjófur var mik-
ill félagsmaður. Var stofnandi,
ábyrgðarmaður og endurskoðandi
Sparisjóðs Hellissands og nágrennis
í þau tæp þijátíu ár, sem hann starf-
aði. Hann sat lengi í hreppsnefnd,
hafnamefnd og í stjóm Búnaðarfé-
lags Neshrepps.
Það eru nú liðin hartnær tuttugu
og átta ár síðan ég kynntist Frið-
þjófi. Ég man ennþá glögglega
mína fyrstu heimsókn á heimili
þeirra hjóna, sem verðandi tengda-
sonur. Mér fannst strax Friðþjófur
sérstakur persónuleiki, rólegur og
yfirvegaður en þó um leið glaðsinna
og fremur léttur í lund. Sérstaklega
er mér ofarlega í huga viðhorf Frið-
þjófs til verðmæta og fjármála.
Hann vann þau störf, sem þurfti
að vinna sér og sínum til hagsbóta,
óháð því hvort gildandi gjaldmiðill
væri til staðar. Hann var með af-
brigðum bóngóður og vildi hvers
manns vanda leysa og hugsaði ekki
um gjald né greiðslur fyrir. Hey
átti hann alltaf nóg því Rifslandið
gaf vel af sér og því gat hann miðl-
að til sveitunganna í hörðum vomm.
Um greiðslur hugsaði hann ekki of
mikið.
Ég upplifði eitt vorið þá skemmti-
legu reynslu að liggja með Friðþjófi
á grenjum. Hann vann nefnilega
þau verk, sem þurfti að vinna, hvort
heldur það var í þágu landbúnaðar
eða lagfæring á veiðarfæmm fyrir
útgerðina.
Friðþjófur hafði alltaf mikinn
áhuga á landsmálum og lagði sínum
stjómmálaflokki alltaf liðsinni.
Hann var yfírleitt ákveðinn í skoð-
unum, stóð á sínu vel og meinti það
sem hann sagði. Hann sagði frá því
sjálfur að tvisvar á ævinni hefði
hann tekið sér sumarfrí. Og hvem-
ig var það. Jú, hann fór til rekneta-
veiða á Saxhamri með Sævari syni
sínum, þá kominn um sjötugt. Þetta
er kannske gott dæmi um það að
hugur Friðþjófs stóð fremur til sjó-
mennskunnar en landbúnaðar.
Nú að leiðarlokum er margs að
minnast. Ég þakka Friðþjófí fyrir
sérstaklega góð kynni, sem aldrei
bar skugga á. Ég tel mig betri
mann eftir að hafa kynnst slíkum
heiðursmanni sem Friðþjófur Bald-
ur Guðmundsson var.
Ég votta eiginkonunni, bömum
og fóstursonum samúð mína, þeirra
söknuður er sárastur.
„Far })ú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt“
(V-Br.)
Jóhann Lárusson
Um síðustu aldamót var íslenska
þjóðin að ná tökum á því að nýta
sér gæði lands og sjávar, færa sig
frá vinnubrögðum miðalda til vinnu-
bragða nýs tíma. Vegna breyttra
atvinnuhátta gat nú þjóðinni fjölgað
án þess að af yrðu vandræði. Á
þessum tíma hefjast búferlaflutn-
ingar úr sveitum til sjávarbyggð-
anna.
Um og eftir aldamótin flytur
fjöldi fólks úr Breiðafjarðareyjum
og innanverðum Breiðafírði til Hell-
issands sem hafði löngum verið
útróðrarstaður bænda úr þessum
byggðum.
I þessum innflytjendahópi til
Hellissands vom ung hjón, Guð-
mundur Guðmundsson síðar út-
vegsbóndi í Rifi og kona hans,
Jófríður Jónsdóttir, sem fluttu frá
Ósi á Skógarströnd að Selhóli á
Hellissandi árið 1902. Þetta voru
foreldrar Friðþjófs B. Guðmunds-
sonar í Rifí, en hann lést 3. þ.m. á
St. Fransiskusarspítalanum í
Stykkishólmi og útför hans fer fram
frá Ingjaldshólskirkju í dag, laugar-
daginn 19. september.
Friðþjófur Baldur Guðmundsson
var fæddur á Selhóli á Hellissandi
27. október 1904 og ólst þar upp
þar til foreldrar hans fluttu að Rifi
árið 1914 eftir að Guðmundur faðir
Friðþjófs og Jens Sigurðsson eig-
andi Rifsjarðarinnar gerðu með sér
makaskipti á Rifs- og Selhólseign-
unum. Það hefðu þótt sérstæð
viðskipti nokkrum áratugum síðar,
en það er önnur saga.
1932 giftist Friðþjófur eftirlif-
andi konú sinni, Halldóru Kristleifs-
dóttur frá Hrísum í Fróðárhreppi,
en foreldrar hennar voru Kristleiftir
Jónatansson bóndi og skipstjóri frá
Hrísum og kona hans, Soffía Áma-
dóttir.
Þau Halldóra og Friðþjófur
bjuggu sín fyrstu búskaparár á
Hellissandi en fluttu árið 1936 í
Rif og bjuggu þar síðan. Þau eign-
uðust fjögur böm og ólu upp tvo
fóstursyni. Bömin eru: Ester Úr-
anía, gift Kristni Haraldssyni, sem
lést í janúar síðastliðnum, böm
Kveðjuorð:
00
Ogmundur Guðmunds-
son - Þórarinsstöðum
Fæddur 1. júní 1913
Dáinn 11. september 1987
Að kvöldi hins 11. september
barst mér sú fregn að Ögmundur
Guðmundsson, Þórarinsstöðum,
Hranamannahreppi, væri dáinn.
Það er einkennilegt að hugsa til
þess að ég eigi ekki eftir að sjá
hann aftur. Já, það er erfítt, en
einhvemtíma verða allir að deyja,
það verðum við öll að sætta okkur
við. Ég vil þakka Munda fyrir allar
þær góðu stundir er við áttum sam-
an er ég var í sveit á Þórarinsstöð-
um og mun ég aldrei gleyma hversu
góður hann var við mig þau sumur
sem ég var hjá þeim.
Ég votta heimilisfólkinu á Þórar-
insstöðum mína dýpstu samúð svo
oer öðram ættingjum og vinum.
Oli Björn
Birting afmælis- og
minningargreina,
Morgunblaðið tekur afmælis- og minningargreinar til birting-
ar endurgjaldslaust. Tekið er við greinum á ritstjóm blaðsins á
2. hæð í Aðalstræti 6, Reykjavik og á skrifstofu blaðsins í Hafn-
arstræti 85, Akureyri.
Athygli skal á því vakin, að greinar verða að berast með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í miðvikudagsblaði að
berast síðdegis á mánudegi og hliðstætt er með greinar aðra daga.
í minningargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður. Ekki eru tek-
in til birtingar framort Ijóð um hinn látna. Leyfilegt er að birta ljóð
eftir þekkt skáld, 1—3 erindi og skal þá höfundar getið. Sama gildir
ef sálmur er birtur. Meginregla er sú, að minningargreinar birtist
undir fullu nafni höfundar.
Við birtingu afmælisgreina gildir sú regla, að aðeins era birtar
greinar um fólk sem er 70 ára eða eldra. Hins vegar era birtar af-
mælisfréttir með mynd í dagbók um fólk sem er 50 ára eða eldra.
Mikil áhersla er á það lögð að handrit séu vel frá gengin, vélrituð
og með góðu línubili.
þeirra era 9; Sævar, kvæntur Helgu
Hermannsdóttur, þau eiga 3 böm;
Svanheiður, gift Jóhanni Lárassyni,
þau eignuðust 4 böm; Kristinn Jón,
giftur Þorbjörgu Alexandersdóttur,
þau eignuðust 6 böm. Fóstursynim-
ir era Sæmundur Kristjánsson,
kvæntur Auði Grímsdóttur, þau
eiga 3 böm og Hafsteinn Bjöms-
son, kvæntur Steinunni Júlíusdótt-
ur, þau eiga 4 böm.
Síðari hluta fjórða áratugarins,
um það leyti er Friðþjófur og Hall-
dóra settu á stofn heimili, var íbúum
hreppsins norðan undir Snæfells-
jökli tekið að fækka. Hafnaraðstaða
á Hellissandi var erfíð og bauð ekki
upp á breytta útgerðarhætti á sama
hátt og var að gerast í öðram físki-
þorpum með stærri og fullkomnari
fískibátum. Enn var róið frá gömlu
lendingunum og vöranum, næstum
allt óbreytt frá landnámsöld, nema
bátamir nokkra betur búnir og
sumir komnir með vélar.
Umræðan um hafnargerð hófst.
Fyrstu framkvæmdimar vora gerð-
ar í Krossavík vestan vð byggðina
á Hellissandi en fljótlega kom í ljós
að þar yrði aldrei gerð framtíðar-
höfn. Þar var reyndar um nokkur
ár lífleg smábátaútgerð. Þegar í ljós
kom að með hafnargerðinni í
Krossavík myndi ekki skapast að-
staða fyrir útgerð stærri fískiskipa
hófst umræða um hafnargerð í Rifí
þar sem auðvelt væri að gera fram-
tíðarhöfn.
Þessi umræða og framtíðarsýn
dugði þó ekki til þess að hamla
gegn því að margir misstu trú á
að úr myndi rætast og íbúum
hreppsins fækkaði ár frá ári.
Éinn af þeim sem trúði því statt
og stöðugt að úr myndi rætast og
að því _kæmi að hafíst yrði handa
við hafnargerð á Rifí var Friðþjófur
Guðmundsson.
Friðþjófur sat í hreppsnefnd Nes-
hrepps utan Ennis um árabil og þar
beitti hann sér sem annars staðar
fyrir því að framkvæmdir hæfust
við hafnargerð í Rifí.
Svo kom að því árið 1951 að
samþykkt vora lög um landshöfn á
Rifi. Undanfari þessarar lagasetn-
ingar var m.a. sá að Friðþjófur lét
ríkissjóði eftir jörðina Rif fýrir gjaf-
verð og hafði hann jafnan boðið upp
á slík viðskipti ef það mætti verða
til þess að höfti yrði gerð á Rifí.
Friðþjófur var í stjóm lands-
hafnarinnar í Rifí fyrstu árin og
annaðist rekstur hafharinnar fyrst
eftir að farið var að gera út frá
Rifshöfn.
Friðþjófur lifði þann tíma þegar
atvinnuhættir vora að breytast úr
því að líkjast atvinnuháttum mið-
alda, jafnvel landnámstíma. Hann
stundaði sjó frá Keflavíkurvör und-
ir Jökli og fleiri lendingum á því
svæði, sem róið hafði verið frá með
líkum hætti í áraraðir. Hann tók
þátt f fyrstu breytingunum með
vélvæðingu áraskipanna, hann reri
úr Krossavík, þar sem gerð höfðu
verið frumstæð hafnarmannvirki og
hann tók þátt í að koma af stað
hafnargerð í Rifí og sjá þar höfn
gerða sem stærstu fískiskip og
millilandaskip athafna sig í. Á með-
an Friðþjófur hafði heilsu til mátti
sjá hann á hafnarsvæðinu, ein-
hverra erinda í sambandi við útgerð
sona sinna eða bara áhugans vegna.
Hann var að vissu leyti óaðskiljan-
legur hluti þess er var að gerast
við höfnina á Rifí í rúman aldar-
fjórðung.
Þótt Friðþjófur sé nú allur er
svipur hans og arfur enn til staðar
JóhannesH. Guð-
jónsson — Minning
Fæddur 28. júlí 1912
Dáinn 16. júní 1987
„Hvar þú fínnur fátækan
á fömum vegi
gerðu honum gott
en græt hann eigi
guð mun launa á efsta degi.“
(Hallgr. Pét.)
í huga koma þessar ljóðlínur er
ég hugsa til tengdaföður míns, Jó-
hannesar Hjálmtýs Guðjónssonar,
sem nú er látinn eftir langvinna
baráttu við illvígan sjúkdóm sem
fyrst gerði vart við sig fyrir tæpum
3 áram. Jóhannes gekkst þá undir
skurðaðgerð og leit um tíma út
fyrir að vágestinum hefði verið út-
rýmt en svo reyndist ekki.
Jóhannes fæddist á Vatneyri við
Patreksfjörð, sonur hjónanna
Þórdísar Jónsdóttur og Guðjóns
Jósefssonar. Auk Jóhannesar áttu
þau dætumar Kristjönu, Jóranni og
Helgu. Tvær eldri systumar eru nú
látnar.
Jóhannes ólst upp á Patreksfirði
og stundaði þar hefðbundna skóla-
göngu síns tíma. Eftir fermingu
gekk hann að allri vinnu er til féll
svo sem fískvinnu o.fl. Hann stund-
aði sjómennsku um tfma á unga
aldri, enda hafði hann brennandi
áhuga á sjómennsku. Ekki vora þó
foreldramir sáttir við að einkason-
urinn legði fyrir sig svo hættulegt
starf og hvöttu hann að leita trygg-
ara starfs í landi. Eftir nokkra
umhugsun ákvað hann að snúa sér
að iðnnámi, en valkostimir á Vest-
fjörðum reyndust færri en hann
vænti. Hann kaus að dvelja í sinni
heimabyggð um sinn og hóf nám í
bakaraiðn hjá Ottó Guðjónssyni
bakarameistara á Patreksfírði. Jó-
hannes lauk sveinsprófi sínu á
ísafírði árið 1936. Að loknu námi
leitaði hugur hans nýrra leiða svo
sem oftlega síðar á lífsleiðinni og
réð hann sig til vinnu á Seyðisfírði
og vann þar sem bakari í eitt ár. Á
Seyðisfirði undi Jóhannes hag
sínum hið besta, einkum veðrinu
góða sem honum varð oft tíðrætt
um síðar. Þaðan lá leiðin til
Reykjavíkur en þá var kreppan
skollin á og litla vinnu að fá. Iðju-
leysi átti ekki við Jóhannes og vann
hann af kappi við að hjálpa föður-
systur sinni og syni hennar sem
voru að byggja sér íbúð. Leiðin lá
nú aftur til Patreksfjarðar þar sem
hann starfaði hjá sínum fyrri læri-
meistara í 2 ár.
Árið 1941 verða þáttaskil í lífi
Jóhannesar en þá giftist hann eftir-
lifandi eiginkonu sinni, Markúsínu
A. Jóhannesdóttur frá Flateyri og
ári seinna settust þau að í heima-
byggð hennar ásamt syni þeirra
sem þá var á öðra ári. Á Flateyri
rak Jóhannes brauðgerð í 8 ár en
hafði jafnframt ýmis önnur jám í
eldinum. Um tíma starfrækti hann
stórt hænsnabú á þess tíma mæli-
kvarða. Einnig rak hann bátaútgerð
og fískvinnslu ásamt brauðgerð-
inni. Rekstrargrandvöllur reyndist
hins vegar ekki eins traustur og
vonir höfðu staðið til. Þama verða
því tímamót í lífí hans. Hann neyð-
ist til að selja allar eigur sfnar og
flytjast á brott. Á móti efnahags-
legu tjóni kom hins vegar varanlegri
eign, því nú bættist dóttir í fjöl-
skylduna. Fjölskyldan fluttist til
Akureyrar þar sem Jóhannes veitti
forstöðu Brauðgerð KEIA um eins
árs skeið. Ekki féll hann alls kostar
í mynstur samvinnuhreyfíngarinnar
enda ávallt maður einkaframtaks-
ins.
þar undir Jökli. Flestir afkomendur
era búsettir í Neshreppi, allt af-
bragðsfólk, synir og dóttursynir era
dugmiklir skipstjórar á glæsilegum
fískiskipum sem gerð era út frá
Rifshöfri.
Ég nefndi hér áður að Friðþjófur
sat í hreppsnefnd Neshrepps utan
Ennis. Hann var formaður sóknar-
nefndar Ingjaldshólssafnaðar í
áraraðir og einnig meðhjálpari og
söng í kór Ingjaldshólskirkju. Með-
an búskapur var að einhveiju ráði
í hreppnum var hann formaður
búnaðarfélags hreppsins. Friðþjófur
bjó allvænu búi, baeði fjár- og kúa-'
búi, fram á síðustu ár. Þeir sem
koma að sumarlagi í Rif komast
ekki hjá því að taka eftir því mikla
fuglalífí sem þar er. Ber þó mest á
kríunni, en innanum kríuna og í
skjóli hennar er fjöldi annarra fugla.
Friðþjófur byijaði á því snemma
á búskaparáram sínum í Rifí að
banna alla eggjatöku í þvf kríuvarpi
sem þá var í Rifí og var þá lítið.
Hann gekk mjög ákveðið fram gegn
þeim er reyndu að komast fram hjá
banni hans. Árangurinn er stærsta
kríuvarp á íslandi og þótt víðar sé
farið. Einnig það að enginn lætur
sér detta í hug að breyta þeim
óskráðu lögum Friðþjófs að öll
eggjataka sé bönnuð, nú er það
ekki aðeins í Rifslandi heldur á
mikið stærra svæði.
Þeir íslendingar sem komu til
starfa á þriðja og fjórða áratug ald-
arinnar lögðu grann að því velferð-
arþjóðfélagi sem við búum við í
dag. í þeim hópi var Friðþjófur í
Rifí, honum era þökkuð störfín.
Fjölskyida mín sendir aðstand-
endum Friðþjófs samúðarkveðjur.
Skúli Alexandersson
Árið 1952 fluttist hann ásamt
fjölskyldu sinni til Reykjavíkur þar
sem hann bjó til æviloka. Fyrstu
árin í Reykjavík starfaði hann við
ýmsar brauðgerðir. Síðan starfaði
hann í 16 ár hjá versluninni Máln-
ing og jámvörar. Er kom að eftir-
launaaldri gerðist hann starfsmaður
borgarinnar þar sem hann starfaði
meðan heilsan leyfði.
Jóhannes var maður sem kom til
dyranna eins og hann var klæddur.
Hann ræddi tæpitungulaust um
hlutina og af fullri hreinskilni. All-
oft taldi hann hreinskilni sína hafa
orðið sér til tjóns á lífsleiðinni, en
aldrei mun hafa hvarflað að honum
að temja sér smjaður né fagurgala
til að bæta lífsafkomu sína. Þeir
sem nánir vora vissu að þar var
góður og traustur vinur sem ætíð
mátti leita til og treysta til góðs
liðsinnis. Þetta kom m.a. fram er
hann bauð tengdaforeldra sína vel-
komna á heimili sitt er þau gátu
ekki lengur séð um sig sjálf. Hann
var afbragðs heimilisfaðir og lagði
metnað sinn í að koma bömum
sínum til mennta. Þau era Guð-
mundur Magnús læknir, kvæntur
Svölu Karlsdóttur._ Þeirra böm era
Jóhanna Andrea, Ásta Guðriður og
Guðmundur Karl. Helga Bryndís
hjúkranarfræðingur, gift Baldri Ell-
ertssyni. Þeirra böm era Jóhannes,
Ásta Björk, Andrea og Ellert.
Mér er Ijúft að minnast þess er
ég fyrst fór að koma á heimili
tengdaföður míns, hve þá strax ég
hreifst af hreinskiptum lífsskoðun-
um hans og brennandi áhuga á öllu
því sem var að ske hveiju sinni.
Hvað sterkt sjórinn togaði í Vest-
firðinginn í honum, en vart leið sá
morgunn að hann færi ekki niður
að höfn að líta yfír lífíð þar áður
en hann gekk til vinnu.
Grannt var á bemskuminningun-
um og oft sagði hann mér frá æsku
sinni á Patró á þann hátt sem hon-
um einum var lagið, þannig að
frönsku duggumar og duggukarl-
amir nánast stigu fram á sviðið.
Gaman var að sjá áhuga og um-
hyggju afa þegar bamabömin
komu hvert af öðra. Þar áttu þau
sinn besta stuðningsmann (leik og
starfí.
Ég vil þakka tengdaföður mínum
samfylgdina sem gjaraan hefði
mátt vera miklu lengri, að njóta
samvista manna sem hans gefur
lífinu aukið gildi.
Baldur