Morgunblaðið - 31.10.1987, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. OKTÓBER 1987
Kristnesspítali 60 ára:
Gegndi ómetanlegn hlutverki
í baráttu við berklaveiki
segir Halldór Halldórsson yf irlæknir
Kristnesspítali verður 60 ára
nk. sunnudag, 1. nóvember, en
sjúkrahúsið var í upphafi reist
fyrir berklasjúklinga. Ekki er að-
staða til að halda upp á afmælið
á spítalanum en í tilefni þess verð-
ur efnt til tveggja fræðslufunda
á Akureyri. I dag, laugardag,
kynnir starfsfólk frá öldruna-
rlækningadeild Landspítalans
öldrunarlækningar og starfsemi
öldrunariækningadeilda og nk.
laugardag kynnir starfsfólk frá
Reykjalundi endurhæfingu og
starfsemi Reykjalundar. Yfir-
læknir á Kristnesspitala er Hall-
dór Halldórsson. Hulda
Gunnlaugsdóttir er hjúkrunarfor-
stjóri og Bjarni Arthursson er
framkvæmdastjóri.
Hinn 1. nóvember árið 1927 fór
fram vígsla Heilsuhælis Norðurlands
í Kristnesi að viðstöddu fjölmenni og
lögðust fyrstu berklasjúklingamir
inn sautján dögum síðar. Samband
norðlenskra kvenna, ungmennafélög
og fleiri höfðu staðið fyrir fjársöfnun
allt frá árinu 1918. Margir gáfu stór-
gjafir og var stofnkostnaður greiddur
að jöfnu með söfnunarfé og framlagi
á §árlögum. Heilsuhælisfélag Norð-
urlands var stofnað í febrúar árið
1925 og var Ragnar Ólafsson for-
maður þess og formaður fyrstu
stjómar hælisins. í apríl 1926 var
samið um byggingu hússins, hom-
steinn lagður í maí 1926 og húsið
afhent fullbyggt um mánðamótin
september/október 1927. Jónas
Rafnar var yfirlæknir í Kristnesi frá
1927 til ársloka 1955. Viðbyggingar
við Kristnesspítala hafa verið reistar
og rriá þar nefna húsnæði með sal
og vinnustofum. Skrifstofuhús var
reist upp úr 1970 og lyftuhús nær
fullbúið 1975 auk starfsmannabú-
staða.
Berklatilfellum fækkar
Berklamir heijuðu svo að heilar
fjölskyldur hmndu niður og heimili
sundruðust. Kristneshæli gegndi
ómetanlegu hlutverki í baráttu við
berklaveikina, þó að fyrstu árin væri
fátt annað til ráða en aðhlynning og
fræðsla, að sögn Halldórs. Samræmt
þjóðarátak og berklalyf réðu niður-
lögum berklaveikinnar. Upp úr 1955
fækkaði mjög berklatilfellum og um
1960 var farið að taka inn hjúkruna-
rsjúklinga til langdvalar. Arið 1976
var kveðið svo á í bréfi heilbrigðisráð-
herra að stofnunin skuli vera hjúkr-
unar- og endurhæfingarspítali. 1986
samþykkti stjómamefnd ríkisspítal-
anna framkvæmdaáætlun í sex liðum
um viðbyggingar og endurbætur á
húsnæði Kristnesspítala svo að þar
megi starfrækja hjúkrunardeild og
endurhæfingardeild. Slíkar fram-
kvæmdir vinnast aðeins fyrir fjár-
veitingar Alþingis á fjárlögum hvers
árs og aldrei reynist kakan nægilega
stór til skiptanna. A þessu afmælis-
ári fengust íjárveitingar til að vinna
tæpan helming fyrsta áfanga fram-
kvæmdaáætlunarinnar og er nú
unnið að lokaframkvæmdum við að
steypa upp stiga og lyftuhús. Þegar
lyftuhúsið kemst í notkun opnast um
200 fermetra húsnæði fyrir hjúk-
runarsjúklinga og fatlað fólk þar sem
það hefur ekki verið innangengt úr
öðmm hlutum spítalans.
58 vistrými
Komin er góð vinnuaðstaða fyrir
einn til tvo sjúkraþjálfara í sal sem
áður var notaður til félagsstarfa ber-
klasjúklinga, en ekki hefur tekist að
fá sjúkraþjálfara til starfa. Nú em
58 vistrými á Kristnesspítala, þar
af em 35 þungir hjúkmnarsjúklingar
en hinir þarfnast vistunar af félags-
legum ástæðum. Þó að fólk leggist
ekki inn fárveikt og útskrifíst ekki
albata af Kristnesspítala er unnið
mikilsvert aðhlynningar- og líknar-
starf sem hvílir hvað þyngst á of
fámennu hjúkmnarliði, að sögn
Halldórs.
Þrjú tímabil
Snorri Ólafsson ritaði grein árið
1966 í blaðið Reykjalund og vildi
hann þá skipta starfstíma hælisins í
þijú tímabil. Fyrsta tímabilið ein-
kenndist af vonleysi er þá ríkti í
berklamálum. „A þessum ámm var
það algengt að sjúklingar útskrifuð-
ust af hælinu veikari en þeir vom
við komuna þangað eða með öðmm
orðum, þeir vom sendir heim til að
deyja." Næsta tímabil mun hafa ein-
kennst af því er rofa fór til í berkla-
málum þjóðarinnar. Eftir 1935 mun
það ekki hafa komið fyrir að veikir
sjúklingar væm sendir heim. Stofnað
var embætti berklayfírlæknis og haf-
in er skipulögð herferð gegn berkl-
um. Á ámnum kringum 1950 komu
svo berklalyfín til sögunnar og gjör-
breyttu allri læknismeðferð. Nokkr-
um ámm síðar var svo farið að beita
nýrri skurðaðgerð, svokölluðum
lungnaskurði. Batahorfur sjúklinga
stórjukust og dánartala berklasjúkl-
inga hrapaði úr tveimur til þremur
hundmðum á ári niður fyrir tíu á
ári. Eftir 1955 fór sjúklingum mjög
að fækka á Kristneshæli og 1959
er svo komið að nýting sjúkrarúma
er orðin tæplega 50%. Þetta varð til
þess að ákveðið var að skipta hælinu
í tvær deildir, deild berklasjúkra og
deild hjúkmnarsjúklinga, og þar með
hófst þriðja tímabilið í sögu hælisins.
ÍHSYJ&R BÆKUR NYJAR BÆKUR NÝJAR B/EKUR NÝJAR B/EKUR NÝJAR B/EKUR
Tvær nýjar bækur
Gerist áskrifendur þad borgar sig, tvær bækur í mánuöi
kosta aöeins kr. 550. Hringið í áskriftarsíma 96-24966.
NÝJAR B/EKUR NÝJAR B/EKUR NÝJIAR B/EKUR NÝ4AR B/EKUR NÝJAR B/EKUR
„Vildi lifa og
de^ja í sveitinni44
- segir Aldís Einarsdóttir sem verður
103 ára næstkomandi miðvikudag
ALDÍS Einarsdóttir hefur verið á
Kristnessjúkrahúsi í tæp tvö ár.
Aldís verður 103 ára gömul næst-
komandi miðvikudag, en hún er
elsti núlifandi íslendingurinn.
Morgunblaðsmenn heimsóttu
Aldísi sl. fimmtudag og sat hún
þá með prjóna sína eins og svo
oft áður ásamt herbergisfélaga
sínum Kristínu Sigtryggsdóttur.
Þær sögðust fara í handavinn-
utíma á morgnana eftir morgun-
mat, en að sögn starfsfólks mun
Aldís vera sú eina sem ekki þarf
á tilsögn að halda.
„Eg er að pijóna ullarsokka, sem
ég gef kunningjum og vinum, eða
læt á basarinn, sem hér er haldinn
tvisvar sinnum á ári,“ sagði Aldís
og bætti því við að hún væri heldur
lítið fyrir útprjón. Aldís sagðist ekki
kenna sér meins nema hvað hún
væri orðin heldur fótalúin auk þess
sem sjónin væri farin að gefa sig
dálítið. „Það þarf hinsvegar ekki
aldurinn til að maður ruglist í höfð-
inu. Hjúkrunarfólkið gengur með
mig um á degi hveijum svo ég verði
nú ekki eins og eintijánungur."
Aldrei í flugvél
Ekki lét Aldís mikið yfir ferðalög-
um og sagðist aldrei á langri ævi
sinni hafa stigið fæti um borð í flug-
vél. „Eg held satt að segja að ég
yrði hrædd í flugvél. Eg hef þó kom-
ið til Reykjavíkur, en mér leist ekkert
allt of vel á. Mér líður best í sveit-
inni.“ Aldís sagðist lesa mikið, helst
æviminningar og nýlega hefði hún
lokið við bækur um Hannes Hafstein
fyrrverandi þingmann og ráðherra
sem hún sagðist svo vel muna eftir
þegar hann kom í sveitina og hélt
framboðsræður sínar. „Þá var fé-
lagsheimilunum ekki fyrir að fara,
heldur var slegið upp tjöldum á
Hrafnagilstúninu og þar boðið upp
á veitingar.
Morgunblaðið/GSV
Aldís Einarsdóttir
Aldís er fædd í Núpufelli í Saur-
bæjarhreppi þaðan sem faðir hennar
Einar Sigfússon var einnig ættaður.
Móðir hennar Guðríður Brynjólfs-
dóttir var ættuð úr Skagafirði.
Fjölskyldan flutti að bænum Stokka-
hlöðum í Hrafnagilshreppi og eftir
að foreldrar hennar létust bjó Aldís
að Stokkahlöðum ásamt tveimur
systkinum sínum, þeim Rósu og
Bjarna sem látin eru fyrir um tutt-
ugu árum. Aldís bjó áfram ein í
tuttugu ár og flutti ekki úr sveitinni
fyrr en hún var tæplega 101 árs er
hún fór á Kristnessjúkrahús. „Mér
líkar ágætlega vistin hér og hef
ekki yfír nokkrum hlut að kvarta
þó mér leiðist að vera komin burtu
frá sveitalífínu. Læknar og hjúk-
runarlið er gott, en ef ég hefði mátt
ráða vildi ég fá að lifa og deyja í
sveitinni. Það er ekki um neina hjálp
að ræða heima fyrir. Þess í stað er
gamla fólkinu kássað saman á elli-
heimilin," sagði Aldís.
HÓTEL KEA
Sunnudaginn 1. nóv.
Fjölskyldutilboð
Blómkálssúpa
Reykt grísalæri með rauðvínssósu
Verð aðeins kr. 550,-
Frítt íyrir börn 0-6 ára
Hálft gjald fyrir 6-12 ára.
Sunnudag frá kl. 15-17.30
Glæsilegt kökuhlaðborð