Morgunblaðið - 18.11.1987, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. NÓVEMBER 1987
SKRINGILEGAR
PERSÓNUR
Bókmeifitir
Jenna Jensdóttir
Sigrún Eldjárn: Kuggur og fleiri
fyrirbæri. Myndskreyting: Sig-
rún Eldjárn. Forlagið 1987.
Hðfundur hefur fyrir löngu náð
miklum vinsældum vegna bóka
sinna fyrir ýngstu lesenduma.
Á þessu ári hlaut hún íslensku
bamabókaverðlaunin hjá
Reykj avíkurborg.
Lifandi frásögn hennar, blönduð
kímni og skringilegum uppákom-
um, ásamt abstrakt myndum,
höfðar sterkt til bamanna, vekur
hjá þeim kátinu — og þau vilja
heyra sögumar oftar en einu sinni.
Þessi jákvæðu geðhrif sem sögur
hennar vekja eru um leið þroskandi
af því að i atburðarás og persónum
lejmast býsna mörg lífssannindi
sem bömum er hollt að eiga sam-
leið með.
Sagan Kuggur er að því leyti
sérstök að gömul kerling, Málfríð-
ur, verður leikfélagi stráksins
Kuggs, þegar hann flytur úr nýju
blokkarhverfi, þar sem allt er fullt
af krökkum, í gamalt hús í gömlu
hverfi, þar sem allt er fullt af gömlu
fólki. Málfn'ður er kynngimögnuð
kerling, sem býr til tölvur og alls
konar vélar. Hún gerir lífið stór-
brotnara og galdrar tækninnar sem
búa í höfði hennar verða að vem-
leika er fimir fingur hennar vinna.
Þeir búa til fjölbúnaðartæki handa
einyrkjanum Geirólfi á Grísatá. Og
hún gjörbyltir kennsluháttum og
snarbreytir kennaranum í skólanum
hans Kuggs.
Það verður ekkert mál fyrir hana
að bjarga „ungum" prinsi, sem hef-
ur verið innilokaður í tumi hjá
ógurlegum dreka í sextíu ár. Ekki
heldur að búa til snjókerlingu sem
með hjálp ryksugu sogar snjóinn
til sín og býr til snjóbolta til þess
að henda í krakkana sem hía á
gömlu kerlinguna.
En Málfri'ður á líka sínar bama-
legu hliðar. Hún felur sig á bak við
stóla þegar eldgamla kerlingin,
mamma hennar, skipar henni í hátt-
inn og á skólabekk verður hún að
fara með Kugg þegar upplýsist að
hún er ekki einu sinni læs.
Undradýr þeirra leikfélaganna
er Mosi litli, sem Málfríður fann í
mosaþúfu. Lítið kríli glaðlynt, dálít-
Sigrún Eldjárn
ið hrekkjótt og gífurlega sterkt.
Mosi og Kuggur láta heldur ekki
sitt eftir liggja í sögunni.
Eins og hreinar fantasíur lýtur
frásögnin ekki neinum formbundn-
um þræði. Atburðimir ryðja sér
beint inn í hana hver með sínum
hætti.
Ungir lesendur hafa eflaust gam-
an af þessari kátlegu bók — og
myndunum sem færa persónur og
umhverfí til lesenda í samræmi við
söguna.
Af hverju hataði hún?
Erlendar baakur
Jóhanna Kristjónsdóttir
Knut Meling: SÖSTER Hat
Útg. Norsk Gyldendal 1987
„..stundum hrökk ég upp af
svefni, ég hrökk upp og ég var
hrædd, dauðhrædd. Þessi draumur
leitaði á mig aftur og aftur, mig
var að dreyma ég ætti tvíburasystur
og hún var ég en í henni var ein-
vörðungu illt...“
Þessi nýja bók Knuts Meling er
í frásögu nítján ára stúlku. Hún
hefur í upphafí bókarinnar slitið
öllu sambandi við fjölskyldu sína.
Verið er að reyna að fá hana til
að koma heim í fertugsafmæli móð-
urinnar, en slíkt er henni víðs fjarri.
Hún fer þá strax að tala um hatrið
í garð íjölskyldu sinnar og það fer
ekki framhjá neinum, að það er
eitthvað meira en lítið að.
Við skiljum ekki strax rætur
Knut Meling
þessa haturs, og mér fór raunar
svo, að þótt ég skildi, að stúlkan
hefur gengið í gegnum miklar til-
finningalegar þrengingar, gat ég
aldrei komið því heim og saman við
hatrið. Það var of hamslaust og
ferlegt .Að vísu er hver manneskja
misjafnlega útbúin til að standa af
sér áföll, takast á við raunir og
hvaðeina. Það vill höfundur senni-
lega segja okkur og stillir upp
sögustúlkunni og systur hennar
Cecile. Þær verða dæmin um syst-
ur, sem segja má að alist upp við
nákvæmlega sömu aðstæður - voða-
legar aðstæður að dómi sögumanns.
Og Cecile bjargast af, en eldri syst-
irin ekki. Hún situr uppi með hatrið,
sektarkenndina, þjáninguna og
söknuðinn.
Þær alast upp hjá móður, sem
eftir lýsingu dótturinnar að dæma
er drykkjukona. Engin venjuleg
drykkjukona, hún er ófreskja, sem
hefur það að tilgangi í lífinu að
traðka á náunga sínum. Umfram
allt dótturinni sem söguna segir,
niðurlægja hana, svívirða hana á
allan handa máta. Samt er innst
inni elskan á móðurinni. Þótt stúlk-
an reyni með löngum orðræðum og
lýsingum að sannfæra sig um, að
hún hafi engar tilfinningar til henn-
ar, nema hatrið. Enda horfist hún
aldrei í augu við þennan kærleika.
Lesandi verður að fella sig við
stúlkuna, að ég hygg, til að geta
notið bókarinnar og verða snortinn
af henni. Það er óumdeilaniegt að
stúlkan elst upp við kvöl, en höf-
undi tekst ekki að vekja nægilega
samúð með henni til að þessi frá-
sögn rati þá leið, sem ætlunin er
augljóslega.
Nóbelshafinn Elie Wiesel segir á
kápusíða að sagan sé skrifuð af
leikni og innsæi og í henni sé að
fínna djúpa könnun á tættum og
öngruðum einstaklingi. Á það fyrr-
nefnda má fallast, en hversu djúp
hún er þessi könnun eða köfun, um
það má ugglaust deila.
Kúplingsdiskar
og pressur
í eftirtalda fólksbíla og jeppa:
Ameríska — Enska
Japanska — ítalska
Sænska — Þýzka
Ennfrernur kúplingsdiska í
BENZ - MAN - SCANIA - VOLVO
G P
SKEIFUNNI 5A, SÍMI: 91-8 47 88
Platón og upphaf
grískrar heimspeki
Erlendar bækur
Siglaugur Brynleifsson
Jonathan Barnes: Early Greek
Philosophy. Penguin Books 1987.
Plato: Early Socratic Dialogues.
Ekiited with a general introduction
by Trevor J. Saunders. Penguin
Books 1987.
Plato: Theaetetus. Translated
with an essay by Robin A.H. Wat-
erfield. Penguin Books 1987.
Penguin útgáfan hefur gefið út
flestalla grísku og rómversku
klassíkerana. Þetta er orðið mikið
safn og er í stöðugri endumýjun.
Það var í Míletos, borg í byggðum
Jóna í Litlu-Asíu, sem talið er að
grísk heimspeki eigi uppruna sinn.
Míletos var auðugust hinna tólf
jónísku borga á þessum slóðum.
Þetta svæði var talið eitt mesta
landgæðasvæði í heiminum, að sögn
Heródótosar. Míletos átti um 80
nýlendur og þar blómgaðist vefn-
aðariðja og verslun. Munaðarlífi
borgarbúa var alræmt á Grikk-
landi. íbúamir stunduðu verslun
víðs vegar við Miðjarðarhafið og
þannig kynntust þeir mismunandi
trúarbrögðum og viðhorfum sem
varð til þess að meðvitund þeirra
varð víðari og fleiri spumingar
vöknuðu en þar sem menn lifðu
einangraðri og heimóttin ríkti.
Samkvæmt Aristótelesi var Þales
frá Míletos brautryðjandi í stjömu-
fræði og stærðfræði á Grikklandi.
Hann hlaut menntun á Egyptalandi
og var víðförull. Sama heimild get-
ur þess að Þales hafí notað
kunnáttu sína í stjömufræði til þess
að auðgast. Hann taldi sig geta séð
fyrir árgæsku af gangi himin-
tungla, þar af leiddi að hann vissi
um væntanlegar markaðshorfur
vissra afurða og hagaði sér sam-
kvæmt því í kaupum og sölu. Þales
var sem sagt glúrinn kaupmaður
og jafnframt ágætur náttúmskoð-
ari og heimspekingur.
Bames segir sögur annarra
frumspekinga, Anaximander, Pýþ-
agóras, Anaximenes, Xenofón,
Heraklítus, Parmenides, Melissus
og Zeno koma allir til sögunnar,
jafnframt endursegir hann inntak
kenninga þeirra.
Fyrri flokkur samræðna Sókra-
tesar hefst með inngangi að
kennirtgum og þversögnum Sókra-
tesar, sem er skrifaður með það í
huga að vera inngangur fyrir bytj-
endur. Samræðumar eru Jón,
Evþýdemos, Hippías, Charmides og
Lýsis. Þýðendumir em: Trevor J.
Saunders, Iain Lane, Donald Watt
og Robin Waterfield og skrifa þeir
jafnframt inngang að þýddum þátt-
um. Fyrri samræðumar em alitnar
veita raunsannari mynd af Sókra-
tesi en þær síðari.
Þeaitetos er umfjöllun um eðli
þekkingarinnar. Þýðandinn skrifar
ritgerð um verkið, nákvæma útlist-
un á inntaki þess og tilgangi.
Þessi þijú rit em góður inngang-
ur að grískri heimspeki og Platón.
Þeir, sem kjósa ítarlegri umfjöllun,
geta lesið Gríska heimspekisögu
W.K.C. Guthries. Nokkur rita Plat-
óns hafa birst á íslensku og
væntanleg er þýðing á „Ríkinu"
(Lýðveldinu) eftir Eyjólf Kjalar
Emilsson innan tíðar.
Fimm og leynihellirimi
Bökmenntgr
Sigurður Haukur Guðjónsson
Fimm og leynihellirinn
Höfundur: Enid Blyton.
Myndir: Betty Maxey.
Þýðing: Sævar Stefánsson.
Prentverk: Oddi hf.
Útgefandi: Iðunn.
Þetta er mikil spennusaga, því
ekki vantar ævintýrin í líf þeirra
Júlla, Jonna, Önnu og Georgíu
frænku þeirra, að ógleymdum
hundinum hennar Tomma, meðan
Blyton leiðir þau lífsins veg. Stað-
ráðnir em þeir, blessaðir krakkam-
ir, að njóta páskaleyfisins, njóta
hvíldar frá skólanum í faðmi ylríks
vors. Kemur þá ekki frú Lámsar í
heimsókn, gerir þeim tilboð sem þau
fá ekki staðist, gerast umsjónarfólk
Vilmundar litla. Hann er undarleg-
ur náungi, harður 10 ára snáði, í
fyrstu afundið merkikerti, en annar
Franz frá Assisi í nálægð dýra,
engu líkara en hann kunni mál
þeirra og með undrahljóðpfpu sinni
laðar hann þau að sér. Meira að
segja Tommi, hinn vitri hundur,
stenst ekki töfra þessa drengs,
Georgíu til mikillar gremju, en sú
kemur stund að bömin öll ná takti
vináttunar.
Straumar bera þau fimm, sögu-
hetjumar okkar fjórar og hundinn
að Auðnarey, stela meira að segja
bátnum frá þeim. En Vilmundur
opnar þeim leið til baka sem þau
nýta sér eftir æsispennandi í
Hvískurskógi og Ýlfurhömmm,
fund fjársjóðs og tvísýna baráttu
við fúlustu illmenni.
Já, Blyton kann að hlaða bækur
sínar spennu sem kallar á lestur
næstu síðu. Illa verð ég svikinn ef
þessi bók veldur dreymnum ungl-
ingum vonbrigðum, slík er snilli,
hugkvæmni og reynsla höfundar.
Þýðing Sævars er mjög svo snot-
ur og af næmi og smekkvísi nálgast
hann orðtak táninganna.
Myndir em mjög vel gerðar, bók-
arprýði.
Próförk frábærlega lesin og
prentverk allt af fagmennsku unn-
ið. Hafi útgáfan þökk fyrir mjög
góða bók.
ALLT TIL PÍPULAGNA
VEKJUM SÉRSTAKA ATHYGLI Á
POTTRÖRUM OG FITTINGS.
OPIÐ ALLA DAGA KL. 7.30-18.30.
LAUGARDAGA KL. 8.00-16.00.
HEILDSALA - SMÁSALA
VATNSTÆKI
BYGGINGAVÖRUR
Hyrjarhöföa 4-112 Reykjavík
Sími 673067