Morgunblaðið - 18.11.1987, Blaðsíða 52

52
1
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. NÓVEMBER 1987
Um rokktónleika
Bobby Harrison (til hægri) ásamt bandaríska söngvaranum Meat
Loaf, en tónleikar hins síðarnefnda hér á landi eru meðal annars
gerðir að umtalsefni í greininni.
eftir Bobby Harrison
- -•
Vegna skrifa að undanfomu um
tónleika „Meat Loafs“ í Reiðhöllinni
tel ég rétt, að ég, sem einn af for-
svarsmönnum tónleikanna, stingi
niður penna til skýringar á nokkrum
atriðum um „Meat Loaf“-tónleikana
svo og fyrri tónleika Split hf. með
„Europe" og „A-Ha“.
í sumar sem leið hélt Split hf.
þrenna tónleika hér á landi með
stórhljómsveitunum „Europe" og
„A-Ha“. Tókust þeir hljómleikar
með eindæmum vel. Hegðun gesta
var með eindæmum góð eins og
alkunna er. Áfengi sást varla á
nokkrum manni. Hljómleikamir
voru stórkostlegur viðburður í
íslenskri tónlistarsögu. Er margur
enn sæll í endurminningunni. Is-
lenskur æskulýður var þar til
mikillar fyrirmyndar. Virðist mér
lítið hafa verið um það ritað eða
rætt enda gefa menn sér kannski
að þannig eigi hlutimir að vera.
Það sé því ekkert að þakka. Ég vil
hins vegar þakka þeim þúsundum
af ungmennum sem þar mættu og
vom landi sínu og þjóð til sóma.
Hinir erlendu listamenn höfðu á
orði, að íslenskir áheyrendur væm
frábærir. Þeir væra vel með á nót-
unum, væm sérlega lifandi og
gefandi.
Við sem að tónleikunum stóðum
lögðum okkur alla fram um að hafa
þá sem veglegasta. Þegar upp er
staðið virðist miðaverð hafa verið
of lágt. Má þar um kenna hárri
leigu á Laugardalshöllinni auk þess
sem íslenskum rokkunnendum er
gert að greiða skemmtanaskatt,
sem er 10% af miðaverði.
Sitja íslenskir unglingar og rokk-
unnendur almennt ekki við sama
--*í borð að þessu leyti og sækjendur
sinfóníu- og jasstónleika. Er þetta
sanngimi? Er þetta réttmætt? Svar
mitt er nei. Hér er um grófa mis-
munum að ræða á þegnum íslenska
ríkisins. Þeir sem teljast unnendur
„æðri tónlistar" svo sem sinfóníu
og jass borga ekki skemmtana-
skatt. Þeir borga þar af leiðandi
minna. Jafnvel þótt ýmsir opinberir
styrkir séu veittir til að halda úti
slíkri tónlistarstarfsemi.
Þessa grófu mismunum á þegn-
um íslenska ríkisins þarf að afnema.
Hún er stjómvöldum til skammar.
Hún gerir tónleikahald með erlend-
um rokkhljómsveitum dýrt og
áhættusamt fýrirtæki. Reynslan
sýnir, að flestir tónleikahaldarar hér
á landi hafa gefíst upp, þegar fram
í sækir. Ástæðan er fjárhagslegt
tap eða enginn afrakstur. Ekkert
hafí fengist upp í vinnu og áhættu.
íslenska ríkið sækir aftur á móti
skerf með miklum hamagangi,
refjalaust í hendur tónleikahaldara
þótt tap sé á tónleikunum. Skattinn
þarf að greiða jafnvel áður en unnt
er að vita hversu hár hann eigi að
vera. Annars falli á hæstu löglejrfðu
mánaðarlegir dráttarvextir.
Ég trúi því ekki, að íslensk ung-
menni láti það viðgangast að íslensk
stjómvöld mismuni þeim gagnvart
„hefðarfólkinu" sem sækir sinfóníu-
og jasstónleika, þ.e.a.s. „fínni“ tón-
leika að því er virðist að mati
áhrifamanna í stjómkerfínu.
Hér er um að ræða brot á mann-
réttindum. Brot á gmndvallarreglu
lýðræðisins um jafnrétti þegnanna.
Stjómmálamenn og þeir sem með
völd fara í stjómkerfínu, ættu að
sjá sóma sinn í að afnema þessa
skattheimtu á ungt fólk í þessu
landi. Menntamálaráðherramir
Sverrír Hermannsson og Birgir
ísleifur Gunnarsson hafa báðir
hafnað ósk um niðurfellingu þessar-
ar skattheimtu. Mér er til efa að
jafn miklir réttlætis- og jafnréttis-
menn hafí í raun fengið málin í sínar
hendur. Líklegt þykir mér að þau
hafí hafnað á borði undirmanna sem
ekki hafí greint eðli málsins.
ísland er aðili að samningi, sem
gerður var hinn 21. desember 1965
sem heitir United Nations Con-
vention on Elimination of all forms
of Racial Discrimination. Samning-
urinn var undirritaður af íslands
hálfu 14. nóvember 1966, en full-
gildur 13. mars 1967 skv. auglýs-
ingu nr. 14/1968, Stjómartíðindi
C, 1968, bls. 154—163. Samningur-
inn gekk í gildi 4. janúar 1969.
Samningur þessi hefur lagagildi
hér á landi. Það er skoðun mín að
skattheimta ríkisvaldsins á ungling-
ana og aðra rokkunnendur sé
mismunun, andstæð gmndvallar-
sjónarmiðum um tilgang samnings-
ins. Bendi ég sérstaklega á 5. gr.
í þessu sambandi.
Það er skoðun mín, að íslensk
stjómvöld hafí brotið lög íslenska
ríkisins með innheimtu skemmtana-
skatts á rokktónleika. Skora ég hér
með á ráðherra að afnema skattinn
nú þegar. Þúsundir unglinga mundu
,fagna því fmmkvæði. Jafnframt
væri þungu fargi létt af tónleika-
höldurum. Félag íslenskra hljóm-
listarmanna hefur sofíð á verðinum.
Félagið hefur ekki gætt að þessu
leyti hagsmuna þeirra félagsmanna
sinna, sem þessa tónlist stunda.
Skatturinn takmarkar atvinnu-
möguleika þeirra. Það er að mínu
mati kominn tími til, að félagið
hristi af sér slenið og fái leiðrétt-
ingu á þessum ójöfnuði.
Víkjum nú að hljómleikum „Meat
Loafs" í Reiðhöllinni. Það kom okk-
ur aðstandendum tónleikanna
gjörsamlega í opna skjöldu hin
mikla drykkja sem þar virtist á
mörgum unglingum, þó var það
mikill minnihluti af þeim 4.600
rokkunnendum sem þar vom. Tón-
leikamir vom að mínu mati og
flestra mjög vel heppnaðir, en rétt-
mæt gagnrýni hefur komið fram á
það, hvað dróst að hleypa gestum
inn í húsið. Til stóð að opna dymar
kl. 8.30 en vegna tæknilegra atriða
við prófun á hljómburði dróst að
opna húsið fyrir gesti til um kl. 9.
Hafði þá myndast mikil örtröð fyrir
utan og erfiðleikar að koma fólki
skipulega inn. Munu síðustu gestir
ekki hafa komist inn fyrr en tónleik-
amir bytjuðu um kl. 10.15. Það sem
gerðist var, að „Meat Loaf“ krafð-
ist þess sjálfur, að ekki yrði hleypt
inn í húsið fyrr en hljómburðurinn
væri kominn í lag. Við munum hins
vegar tryggja framvegis að gengjð
verði framvegis frá slíkum tækniat-
riðum tímanlega. Á hitt ber að líta,
að þetta vom fyrstu stórtónleikam-
ir sem haldnir vom í Reiðhöllinni.
Húsið er nýtt. En dýrmæt reynsla
hefur nú fengist sem læra má af
við síðari tónleika.
Split hf. og forsvarsmenn tón-
leikanna biðja tónleikaunnendur
velvirðingar á þessari töf. Slíkt mun
ekki koma fyrir aftur.
Eins og áður greindi kom drykkja
unglinga okkur á óvart. Þó að hér
hafí verið um mikinn minnihluta
að ræða varð þetta blettur á ann-
ars frábæmm tónleikum. Listamað-
urinn „Meat Loaf“ sló í gegn.
Sagðist hann ekki muna eftir jafn
góðum áheyrendum. Vill hann ólm-
ur koma til íslands aftur. Tónleikar
em ekki rétti vettvangurinn fyrir
áfengisneyslu. í áfengisvímu eyði-
leggja notendur fyrir sér möguleik-
ann á að njóta góðrar tónlistar eins
og boðið var upp á á „Meat Loaf“-
tónleikunum. Vandinn sem hér um
ræðir er ekki löggæsla eða stað-
setning Reiðhallarinnar heldur
drykkjusiðir ákveðins hóps ungl-
inga. Unglingar hafa safnast saman
nú eftir að skólar hófust í miðborg
Hvað kostar bjórinn?
eftirRúnar
Guðbjartsson
Vegna mistaka við vinnslu
þessarar greinar í blaðinu í gær
er hún birt hér aftur.
Þingmennimir Jón Magnússon,
Geir H. Haarde, Guðrún Helgadótt-
ir og Ingi Bjöm Albertsson hafa
lagt fram fmmvarp til laga um að
breyta núgildandi lögum sem banna
innflutning og sölu áfengs bjórs á
íslandi. Tilgangur flutningsmanna
með framvarpi þessu, segja þeir að
sé:
1. að draga úr hinni miklu neyzlu
sterkra drykkja,
2. að breyta drykkjusiðum þjóð-
arinnar til batnaðar,
3. að afla ríkissjóði tekna,
4. að efla þann hluta íslensks
iðnaðar, sem annast framleiðslu á
öli og gosdrykkjum,
5. að samræma áfengislöggjöfina.
) Langar mig að andmæla þessum
skoðunum þeirra með nokkmm orð-
um:
1. „Að draga úr hinni miklu
neyzlu „sterkra" drykkja."
Það er útbreiddur misskilningur
að það sé til sterkur vínandi og
veikur eða léttur vínandi, sannleik-
KERLINGARSLÓÐIR eftir
Líneyju Jóhannesdóttur hefur
verið gefin út á norsku. Þýðandi
bókarinnar er Sigurd Sandvik
og nefnist bókin Kvinnevegar á
norsku.
Útgefandi bókarinnar er Norsk
Bokreidingslag og hefur Norræna
ráðherranefndin veitt styrk til út-
gáfunnar.
Aftan á bókarkápu er farið
-»-vnokkmm orðum um höfundinn og
urinn er sá að það er aðeins til
mismunandi mikið útþynntur
vínandi. Óblandaður vínandi er svo
eitraður að hann er ódrykkjar-
hæfur. Til að hægt sé að drekka
hann, þá er hann þynntur út með
vatni og bragðefnum, t.d.
brennivíni, vodka, whisky o.fl.
„sterkum" drykkjum.
Þeir hafa styrkleika vínanda upp
á um 40%, það þýðir að í einum
lítra af vodka em 40 cm af hreinum
vínanda og 60 cl af vatni og bragð-
efnum.
Samt sem áður er þetta enn sterk
blanda og flestir þynna vínandann
ennþá meira út, þegar þeir neyta
hans, t.d. með því að fá sér einn
tvöfaldan sjúss af vodka eða öðm
„sterku" áfengi í tiltölulega stórt
glas og fylla siðan upp með ís og
gosi eftir smekk og þá er komin
fram áfengisblanda sem er svipuð
að styrkleika og venjulegur áfengur
bjór, sem er að styrkleika um 5%.
Ég vil skýra þetta enn betur, því
að ég hef orðið var við ótrúlegan
misskilning fólks á þessu atriði.
Einn sjúss er Iögboðinn hér á landi
3 cl, einn tvöfaldur er því 6 cl. Svo
ég haldi mig við vodkann, þá er
einn tvöfaldur 40% vodki 40%x6
cl = 2,4 cl af hreinum vínanda. Til
samanburðar skulum við taka eina
verk hennar. Þar segir m.a. um
þessa bók að hún taki til umfjöllun-
ar vandamál sem ekki hafi áður
verið gerð skil í íslenskum bókmn,
svo sem bameignir komungra
stúlkna og kjömm þeirra. Þar segir
að sérkenni þessa höfundar séu
næmleiki hennar fyrir fyrirbæmm
lífsins, sem hún meti af mikilli
gætni og skrái af hófstillingu og
að þetta sé bók, sem lifi lengi í
hugum lesenda að lestri loknum.
50 cl dós af Export Carlsberg, sem
fæst í Fríhöfninni í Keflavík, og er
að styrkleika um 5%. í þessari dós
er hreinn vínandi 50 cl x 5% = 2,5
cl af hreinum vínanda, þannig að
ein dós af þessum bjór er aðeins
sterkari en einn tvöfaldur vodki.
2. „Að breyta drykkjusiðum
þjóðarinnar til batnaðar."
Það er rétt að tilkoma áfengis
öls mun breyta drykkjusiðum, en
ekki til batnaðar, heldur til hins
verra, drykkjan mun aukast og hún
verður §ölbreyttari, t.d. drykkja á
knattspymukappleikjum, sem er
orðið stórt vandamál í nágranna-
löndum okkar. Hver man ekki eftir
harmleiknum í Bmssel þegar ölóðir
áhorfendur drápu fleiri tugi áhorf-
enda.
Árlega örkumlast og deyja fleiri
Bandaríkjamenn en í öllu Víet
Nam-stríðinu vegna vímuaksturs.
Rannsóknir hafa sýnt að þar er
áfengur bjór algengasti vímugjaf-
inn.
í Danmörku er neyzla á vínanda
í formi bjórs algengust á Norður-
löndum. Komið hefur í ljós að Danir
nota helmingi meira af róandi lyfj-
um og svefnlyfjum en hinar
Norðurlandaþjóðimar og er það
ekki óeðlilegt þegar haft er í huga
að áfengi er einhver mesti þung-
lyndisvaldur, sem til er.
Drykkja á vinnustöðum, sem er
nánast óþekkt fyrirbæri á íslandi,
er algeng í þeim löndum þar sem
biór er leyfður, og líta ábyrgir aðil-
ar í þessum löndum öfundaraugum
tii okkar íslendinga og vildu gefa
mikið fyrir að vera laus við bjórinn
eins og við.
Það em ótal fleiri neikvæð at-
riði, sem fylgja bjómum. Það sem
gerir hann hættulegan er hinn út-
breiddi misskilningur að hann sé
veikari og hættuminni en annað
áfengi.
Hann er úlfur í sauðagæm.
3. „Að afla ríkissjóði tekna."
Rúnar Guðbjartsson
„Það hefur gflatt mig
undanfarið þegar ég
hef fært bjórmálið í tal
við ýmsa eins og geng-
ur, hvað margir sem
nota áfengi eru á móti
því að sleppa bjórnum
inn í landið.“
Heilbrigðismál em einn mesti
útgjaldaliður hverrar þjóðar. Margir
halda að drykkjusýki sé eina vanda-
málið sem fylgir áfengisneyzlu, en
staðreyndin er sú að aðeins
10—20% þeirra sem neyta áfengis
em drykkjusjúkir.
En áfengis er miklu meiri skað-
valdur:
Dmkkin persóna, sem hefur
óábyrgar samfarir í dag og smitast
af eyðni, þarf ekki að vera drykkju-
sjúk, því það fyrsta sem hverfur
hjá hverrí persónu sem drekkur
áfengi er dómgreindin.
Drakkin persóna, sem ekur og
drepur eða örkumlar sig eða aðra,
þarf ekki að vera drykkjusjúk.
Dmkkin persóna, sem fremur
kynferðisglæp, þarf ekki að vera
drykkjusjúk, o.fl. o.fl.
Hvert einasta líffæri og kerfí
mannslíkamans skaðast af neyzlu
áfengis, og það er að koma æ betur
í ljós að margir sjúkdómar aðrir en
skorpulifur em bein afleiðing
neyzlu áfengis þó þess sé aðeins
nejrtt í hófi.
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin hef-
ur lýst því yfír að besta leiðin til
að bæta heilbrigði í heiminum sé
að minnka áfengisneyzluna.
Hún vill að þjóðir heims setji sér
það takmark að minnka áfengis-
neyzluna um 25% til aldamóta. Því
kemur það eins og skrattinn úr
sauðaleggnum, þetta fmmvarp um
að auka áfengisneyzluna með því
að láta bjórinn flæða jrfir landið.
Nei, ríkissjóður getur aldrei grætt
á bjómum.
4. „Að efla þann hluta íslenzks
iðnaðar, sem annast framleiðzlu á
öli og gosdrykkjum."
Ég veit ekki betur en að gos-
drykkjaframleiðzla sé með miklum
blóma á íslandi í dag og þarf ekki
á neinum styrk að halda, en eflaust
gætu þær grætt meira með því að
framleiða áfengt öl, en ég held að
því fyrr sem íslenzka þjóðin gerir
sér grein fyrir því að áfengisvíma
er aðeins hluti af miklu stærra
máli sem er eiturlyfjavandamálið
og allur gróði sem fæst af því að
auðvelda neyzlu á vímuefnum er
ímyndaður.
5. „Að samræma áfengislöggjöf-
ina.“
Ég geri mér fullkomlega ljóst að
öll bönn em neyðarúrræði, það eina
sem dugir er viðhorfsbreyting. Mitt
viðhorf er að áfengi sé hluti af eitur-
fyfjavandamálinu og til að ná tökum
á því þurfum við að stíga við fótum,
og ekki að gera vandamálið verra
með því að breyta þeim lögum sem
í gildi em og hafa dugað okkur vel
í 54 ár. Megum við vera þeim þing-
skömngum ævinlega þakklát sem
komu bjórbanninu á 1933. Það er
staðreynd, eins og kemur fram í
greinargerð með fmmvarpinu, að
neyzla Islendinga á hvem íbúa, af
hreinum vínanda, er minnst allra
Evrópuþjóða, og er það að mínum
dómi eingöngu að þakka bjórbann-
Kerlingaslóðir á norsku