Morgunblaðið - 18.11.1987, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. NÓVEMBER 1987
telja að hagnýtar rannsóknir ættu
að mestu leyti að byggja á íjár-
magni fyrirtækja og einstaklinga, en
fjármagn frá ríki og sveitarfélögum
ætti að renna til undirstöðurann-
sókna, sem ekki hefðu augljóst
hagnýtt gildi á hveijum tíma.
Víglundur lagði til fjórar breytingar
til að örva þátttöku fyrirtækja í rann-
sóknum: að þjónustustofnanir at-
vinnulífsins yrðu gerðar að sjálfs-
eignarstofnunum, að kostnaðar-
skattar á fyrirtæki yrðu afnumdir til
að auka fjármunamyndun þeirra til
rannsóknar- og þróunarverkefna, að
áhættufé fyrirtækja fengi skattaleg-
an forgang, og að reglur um þátttöku
erlendra aðila til fjárfestinga hér á
landi yrðu rýmkaðar.
Efasemdir um stóriðju
í skýrslum hinna fimm starfshópa
kom fram að tengsl rannsókna og
atvinnulífs í hinum ýumsu greinum
væru mjög mismunandi. Líftækni,
sem nefnd hefði verið sem hugsan-
legur vaxtarbroddur í íslensku
atvinnulífi, ætti erfitt uppdráttar í
atvinnulífínu vegna þess að lítil fyrir-
tæki réðu varla við verkefni á því
sviði, þó að töluverðar rannsóknir
væru gerðar í líftækni. Hins vegar
hefðu smáfyrirtæki á sviði upplýsin-
gatækni, svo sem í gerð hugbúnaðar,
sprottið upp þó að litlar rannsóknir
hefðu farið fram á þessu sviði.
í skýrslu eins hópsins sagði að
hlutverk hins opinbera væri að setja
almennar reglur um fjármögnun
rannsókna, ekki að ákveða hvaða
greinar ætti að styrkja. Samkeppni
um fjármagn væri æskilegt, en
breyta þyrfti skattalögum til að örva
þátttöku atvinnulífsins í rannsókn-
um. í skýrslu umræðuhóps um
auðlindir á landi komu fram efa-
semdir um möguleika á stóriðju hér
á landi í náinni framtíð - m.a. vegna
mikilla virkjanaframkvæmda víða
erlendis - en umræður snerust að
mestu um fískeldi. Menn töldu því
að lítil eftirspum yrði eftir raforku
í náinni framtíð, en eftirspum eftir
lághitavatni vegna fískeldis myndi
aukast.
Rannsóknaskattur
á kvótasölu?
Umræðuhópur um rannsóknir í
sjávarútvegi benti á að þó að flestir
fískstofnar væru fullnýttir, væru
sumar botnfísktegundir þó vannýtt-
ar, og hægt væri að bæta vinnslu
físksins. Atvinnulífið ætti að styrkja
rannsóknir í ríkari mæli en nú væri,
og aukin samvinna við erlenda aðila
væri af hinu góða. Settar voru fram
hugmyndir um að fjármagna rann-
sóknir í sjávarútvegi með 5% skatti
á kvótasölu - þ.e. ef kvótasala yrði
tekin upp á annað borð - en þetta
gæti gefíð af sér 150 miHjónir.
í áliti starfshóps um landbúnaðar-
rannsóknir kom fram óánægja með
niðurskurð til rannsókna í fjárlaga-
frumvarpinu fyrir næsta ár. Vegna
þess að framleiðsla væri nú takmörk-
uð, þyrfti að framleiða á hagkvæmari
hátt en áður, og því færi mikilvægi
rannsókna fyrir landbúnaðinn vax-
andi, auk þess sem nýjar búgreinai-
þyrftu á rannsóknum að halda. Þá
væri mikil þörf á grunnrannsóknum
á uppgræðsluaðferðum og eðli jarð-
vegs á íslandi til að græða upp
landið.
Starfshópur um rannsóknir í
byggingariðnaði sagði að rannsóknir
á því sviði hefðu að miklum hluta
snúist um mistök sem gerð hefðu
verið á síðustu áratugum. Rann-
sóknastofnun Byggingariðnaðarins
þyrfti að hafa meira frumkvæði við
að finna sér verkefni og fjármögnun-
arleiðir.
Niðurstöður
Ekki var gefin út nein sameiginleg
ályktun í lok afmælisráðstefnunnar,
en flestir þeirra sem til máls tóku
voru sammála um nokkur atriði, og
má kannski líta á það sem niðurstöð-
ur ráðstefnunnar. í fyrsta lagi var
bent á að nokkurt samhengi væri á
milli hagvaxtar og útgjalda til rann-
sókna hjá iðnvæddum þjóðum, og
því væri hagkvæmt að auka útgjöld
til rannsókna í þágu atvinnuveganna.
í öðru lagi lýstu margir góðri reynslu
af samvinnu fyrirtækja og rann-
sóknastofnana atvinnuveganna, og
lögðu til aukið sjálfstæði stofnan-
anna í verkefnavali, og að hlutdeild
fyrirtælqanna í fjármögnun á rann-
sóknum yrði aukin.
Morgunblaðið/Þorkell
Litið yfir ráðstefnusalinn á Hótel Loftleiðum. Fremst á myndinni til hægri er dr. Jakob K. Kristjánsson, sem hlaut hvatningarverðlaun
Rannsóknaráðs ríkisins á ráðstefnunni.
Ráðstefna um vísindi í atvinnulífinu:
Fyrirtækin þurfa að taka
aukimi þátt í rannsóknum
Rannsóknastofnanir
fái aukið sjálfstæði
Af mælisráðstefna um
vísindarannsóknir í þágu at-
vinnuvegana var haldin á
Hótel Loftleiðum á föstudag-
inn sl. í tilefni þess að 50 ár
eru liðin frá stofnun Atvinnu-
deildar Háskólans. Að ráð-
stefnunni stóðu hinar 10
opinberu stofnanir sem
stunda rannsóknir tengdar
atvinnulífinu, en þær eiga all-
ar beint eða óbeint rætur
sínar að rekja til Atvinnu-
deildarinnar gömlu.
Forseti íslands, Vigdís Finnboga-
dóttir, var viðstödd ráðstefnuna, en
hana sátu stjómmálamenn og full-
trúar frá rannsóknastofnunum og
atvinnulífínu. Á ráðstefnunni var
rætt um stefnumótun og ijármögnun
vísindarannsókna í þágu atvinnulífs-
ins, og virtust flestir vera sammála
um að fyrirtæki ættu að taka meiri
þátt í rannsóknum en nú væri raun-
in á. Alls voru fíutt 26 erindi á
ráðstefnunni, sem var skipt niður í
5 hópa, en f lok ráðstefnunnar flutti
hver hópur skýrslu með helstu niður-
stöðum sínum.
Birgir ísleifur Gunnarsson,
menntamálaráðherra, setti ráðstefn-
una, en síðan flutti Vilhjálmur
Lúðvíksson, framkvæmdastjóri
Rannsóknaráðs ríkisins, erindi sem
hann nefndi „Rannsóknir í þágu at-
vinnulífs 50 ára - Frá fortíð til
framtíðar".
Rannsóknir stuðla
að hag'vexti
Vilhjálmur rakti sögu vísindarann-
sókna í þágu atvinnuveganna hér á
landi, og leiddi að því rök að nú
væri að hefjast nýtt tímabil í þróun
íslensks atvinnulífs með innreið
tölvutækni og stórbættum sam-
göngum við umheiminn, á meðan það
væru þrengingar í hefðbundnum
greinum. Hann sagði að þáttaskil
hefðu orðið í hagnýtum rannsóknum
með stofnun Rannsóknasjóðs árið
1985, sem hefði þegar leitt til all-
margra rannsókna- og þróunarverk-
efna á áhugavorðum sviðum, oft í
nánum tengslum við atvinnufyrir-
tæki.
Meðal gesta á ráðstefnunni voru Vigdís Finnbogadóttir, forseti íslands, og Steingrímur Hermannsson,
utanríkisráðherra.
Vilhjálmur spáði því að rannsóknir
og tæknimál myndu fá aukið vægi
í þjóðarbúskap íslendinga á komandi
árum og nefndi hann tillögu Rann-
sóknaráðs um að hlutfall þjóðartekna
sem varið yrði til rannsókna yrði
tvöfaldað á næstu 10 árum, svo það
yrði svipað og það er nú á Norðurl-
öndum. Hann minntist á rannsóknir
Roberts Solows, sem fékk nóbels-
verðlaunin í hagfræði í ár, en hann
hefur leitt líkur að því að meira en
helming hagvaxtar megi rekja til
vísindalegra rannsókna og tækni-
framfara.
Skólakerf ið verði lagað
að atvinnulífinu
Sigmundur Guðbjamason, Há-
skólarektor, fjallaði um „þekkingar-
stefnu" í erindi sínu, og kom fram
með nokkrar tillögur um hvemig
menntakerfíð gæti betur búið íslend-
inga undir kröfur framtíðarinnar.
Hann lagði m.a. til að efri deildir
framhaldsskóla legðu áherslu á sér-
svið sem myndu nýtast í atvinnulífí
í hverjum landshluta, og að skóla-
sjónvarp yrði nýtt til að vega upp á
móti kennaraskorti. Hann sagðist
fagna þeirri þróun að skólar á há-
skólastigi sem byðu upp á stutt,
hagnýtt nám væru nú teknir til
starfa. Sigmundur sagði að hlutverk
Háskóla Islands væri einkum að
leggja stund á fræðilegar grundvall-
arrannsóknir, en með stofnun
Rannsóknaþjónustu Háskólans væri
nú komið á samstarf milli Háskólans
og atvinnulífsins.
Grímur Valdimarsson, forstjóri
Rannsóknastofnunar fiskiðnaðarins,
* sagði í erindi sínu að reynsla Rann-
sóknastofnunarinnar af samnings-
bundnum verkefnum með þátttöku
fyrirtækja væri góð; þannig skiluðu
verkefnin sér fljótt út í atvinnulífið,
og tekjuöflun af þannig verkefnum
næmi nú u.þ.b. 40% af heildarút-
gjöldum stofnunarinnar. Hann
sagðist vera fylgjandi því að ríkið
fjármagnaði grundvallarrannsóknir,
en hagnýtar rannsóknir yrðu fjár-
magpiaðar með sameiginlegri þátt-
töku ríkisvalds og atvinnuvega.
Grímur sagði að rannsóknir í fiskiðn-
aði byðu upp á mikla framtíðarmögu-
leika, ekki aðeins á sviði fískvinnslu
og fískeldis, heldur einnig á sviði
tækniþróunar. Hann benti á að í
nýlegri skýrslu væri talið að þróun-
arátak til aukinnár hagræðingar og
sjálfvirkni í fískiðnaðinum, sem kost-
aði um 450-600 milljónir, gæti skilað
inn 2-3 milljörðum á ári.
Búháttabreytingar
kalla á rannsóknir
Guðmundur Sigþórsson, skrif-
stofustjóri í landbúnaðarráðuneyt-
inu, flutti erindið „Landbúnaðar-
stefna - landbúnaðarrannsóknir" í
fjarveru Jóns Helgasonar landbúnað-
arráðherra. Guðmundur sagði það
misskilning að fjármagn til land-
búnaðarrannsókna ætti sjálfkrafa að
minnka vegna samdráttar i land-
búnaði, þvert á móti kölluðu þær
miklu breytingar á búháttum sem
nú ættu sér stað á liðsinni rann-
sóknastarfsemi. Eðlilegt væri að hið
opinbera bæri mestan kostnað af
landbúnaðarrannsóknum, því aukin
útgjöld bænda myndu einfaldlega
skila sér f hækkuðu vöruverði til
neytenda. Landbúnaður á íslandi
væri að verða æ fjölbreyttari og sér-
hæfðari, og krefðist því fjölbreyttrar
og sérhæfðrar fagþjónustu.
Viglundur Þorsteinsson, formaður
Félags íslenskra iðnrekenda, sagðist