Morgunblaðið - 12.12.1987, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 1987
49
r
>
sins
var 4. desember 1987 var tekin
ákvörðun um að hrinda þessum
breytingum í framkvæmd um
næstu áramót. Jafnframt var
ákveðið að söluskatturinn yrði jafn-
hár, 25%, á allar vörur. Til þess að
tryggja að mikilvægar neysluvörur
heimilanna hækki ekki í verði verð-
ur um leið gripið til umfangsmikilla
niðurgreiðslna. Þannig helst verð á
mjólk, dilkakjöti, smjöri og skyri
óbreytt þrátt fyrir 25% söluskatt-
inn. Auk þess verður dregið veru-
lega úr verðhækkunum á öðrum
kjötvörum með lækkun kjamfóður-
skatts. Loks verða lífeyrisgreiðslur
og bamabætur hækkaðar. I þessum
aðgerðum felst ein mesta skattkerf-
isbreyting sem gerð hefur verið um
áratugaskeið. Með henni er lagður
grunnur að upptöku virðisauka-
skatts í ársbyijun 1989. Auðvitað
er engum ljúft að leggja söluskatt
á matvæli, t.d. físk, en þá ákvörðun
verður að skoða í víðu samhengi,
ekki síst hvað varðar lokun undan-
skotsleiða og bætta skattheimtu.
Hið nýja vörugjald verður 14%
og verður lagt á skýrt afmarkaða
vöruflokka sem nú bera margvísleg
vömgjöld á bilinu 17—30%. Hér
má nefna sælgæti, öl og gos-
drykki, hreinlætistæki, hljómtæki,
raflagnaefni, blöndunartæki og
fleira. í þessu felst mikil uppstokk-
un og einföldun og innlendum
gjaldendum fækkar til muna. Með
því verður allt eftirlit einfaldara og
innheimta skilvirkari.
Þessi kerfisbreyting aðflutnings-
og vörugjalda mun hafa í för með
sér talsverðar breytingar á verð-
hlutföllum hér innanlands. Þess em
dæmi að einstakar vömtegundir
muni lækka í verði um 30—40% en
aðrar hækka um 15—20%. Þetta
er óhjákvæmileg afleiðing kerfís-
breytingarinnar að samræma og
einfalda álagningu og bæta inn-
heimtu aðflutningsgjalda og jafn-
framt draga úr áhrifum skattlagn-
ingar á verðhlutföll og neysluval.
Það segir sig sjálft að áhrif svo
mikillar breytingar sem hér um
ræðir em ákaflega vandmetin og á
það jafnt við um áhrif á tekjur ríkis-
sjóðs og áhrifín á verðlag. Þó virðist
ljóst að framfærslukostnaður heim-
ilanna muni lækka við þessar
breytingar og sömuleiðis bygging-
arkostnaður. Lánskjaravísitalan
mun því einnig lækka. Að svo
stöddu er þó ekki rétt að setja fram
alltof nákvæmar tölur um þessi
væntanlegu verðlagsáhrif en gera
má ráð fyrir að þau séu í námunda
við 1% til lækkunar á lánskjaravísi-
tölu. Ég hef falið Verðlagsstofnun
að fylgjast grannt með því að tolla-
lækkanimar skili sér til neytenda í
lægra vömverði.
Þegar á heildina er litið er gerð
mikil hreinsun á tolla- og skatta-
málum sem er hagsmunamál allra,
jafnt innflytjenda sem neytenda. I
því sambandi má nefna sérstaklega
að við það að dregið er úr misræmi
milli innflutningsverðs og innan-
landsverðs ætti verslunin að flytjast
í ríkari mæli inn í landið en verið
hefur.
En verkinu er ekki lokið. Svo-
nefndir ytri toliar, það er tollar á
vömm frá öðmm ríkjum en era i
EFTA og Evrópubandalaginu,
lækka við þessar breytingar en vel
má vera að æskilegt sé að þeir
lækki enn frekar meðal annars með
hliðsjón af lækkandi gengi Banda-
ríkjadollars. Þetta mál verður án
efa athugað nánar á næstunni jafn-
vel þegar í þingnefndinni sem fj'alla
mun um tollskrárlagafmmvarpið
sem ríkisstjómin hefur nú lagt fram
á Alþingi. Reyndar tengist ákvörð-
Jón Sigurðsson
í starfsáætlun ríkis-
stjórnarinnar er kveðið
skýrt að orði að
fríverslun verði megin-
stefna í viðskiptum.
Ríkisstjórnin lítur á það
sem helsta hlutverk sitt
í efnahagsmálum að
móta meginreglur um
efnahagsleg samskipti
og umgjörð atvinnulífs
sem tryggi eðlilega
samkeppni og sam-
keppnishæfni íslenskra
atvinnuvega.
un þessara ytri tolla stærra máli
þegar litið er til lengri tíma þar sem
em einhvers konar fríverslunar-
samningar við Bandaríkin.
Tollkrít
En það er fleira í deiglunni sem
varðar innflutningsverslunina.
Fyrst má nefna tollkrítina sem svo
er kölluð. Samkvæmt nýju tollalög-
unum sem samþykkt vom á Alþingi
síðastliðið vor getur fjármálaráð-
herra heimilað tollstjómm að veita
innflytjendum greiðslufrest á að-
flutningsgjöldum samkvæmt nánari
reglugerð. Greiðslufresturinn getur
verið að meðaltali tveir mánuðir.
Þessi heimild hefur ekki enn verið
nýtt og ekki er fyrirhugað að svo
verði gert í drögum að reglugerð
sem taka mun gildi 1. janúar 1988.
Ástæðumar fyrir þessu em einkum
þijár. í fyrsta lagi þarf að kanna
betur áhrif tollkrítar á tekjur ríkis-
sjóðs. í öðm lagi veltur fram-
kvæmdin á því að tölvuvæðing
tollþjónustunnar verði komin í ör-
ugga höfn. Loks er þess að gæta
að um þessar mundir er mikil þensla
{íslenskum þjóðarbúskap en horfur
á að ytri skilyrði versni til muna á
næstunni. Við þessar aðstæður er
erfitt um vik að slaka til þótt annað
kunni að mæla með því að svo verði
gert. Þetta á reyndar einnig við um
næsta atriði sem ég vildi nefna en
það em greiðslufrestir erlendis eða
erlend vörakaupalán.
Greiðslufrestir erlendis
Með nýjum lögum um skipan
gjaldeyris- og viðskiptamála sem
samþykkt vora á síðasta þingi var
svonefnd bankastimplun afnumin,
með öðmm orðum það lagaákvæði
að ekki megi tollafgreiða vöm nema
staðfesting gjaldeyrísbanka liggi
fyrir um að greiðsla hafí verið innt
af hendi eða tryggð með öðmm
hætti var fellt úr gildi. Þessi breyt-
ing þótti eðlileg samfara nýjum
tollalögum.
Um leið og meginþorri innflutn-
ings var gefínn frjáls í ársbyijun
1960 var heimilað að nýta almennt
þriggja mánaða greiðslufrest sem
veittur væri af seljendum vöm til
íslands. Þessi regla var skert fyrst
árið 1963 og aftur ári síðar með
því að felldar vora niður heimildir
til að nýta greiðslufrest vegna inn-
flutnings á heimilistækjum, fólks-
biffeiðum, fatnaði og fleiru. Sú
breyting var svo gerð árið 1972 að
gefínn var út listi yfir þær vömr
sem flytja mátti inn með greiðslu-
fresti í stað þess að áður náði listinn
yfír þær vömtegundir sem ekki
mátti flytja inn með greiðslufresti.
Sá listi, sem nú er í gildi, var gef-
inn út á fyrri hluta árs 1980.
Því er ekki að neita að hér er á
ferðinni óþarflega flókið kerfí.
Greiðslufrestlistinn samanstendur í
raun af fímm vöralistum. í fyrsta
lagi em vömr sem flytja má inn
með allt að þriggja mánaða
greiðslufresti. Á þessum lista em
allar vömr sem flytja má inn með
greiðslufresti. í öðm lagi em fjórir
listar með vömm sem flytja má inn
með eitt hundrað og fímm daga til
tólf mánaða greiðslufresti ýmist
með 20% staðgreiðslu eða ekki.
Erfítt er að koma auga á skynsam-
lega ástæðu fyrir þessum mismun-
andi reglum eftir vömflokkum.
Á þessu sviði er nauðsynlegt að
sem almennastar reglur gildi um
allan vöminnflutning og hann sé
eins fijáls og kostur er. Afnám
lagaákvæðisins um bankastimplun
breytir hins vegar engu um reglu-
gerðir, sem í gildi em, um erlendar
lántökur og greiðslufresti erlendis.
Enda þótt ríkisstjómin telji æskilegt
að innflutningsreglur verði sem
fijálsastar er óhjákvæmilegt að við
núverandi aðstæður í þjóðarbú-
skapnum að halda aftur af erlend-
um lántökum og notkun greiðslu-
frests. Hin öra aukning á
innflutningi að undanfömu bendir
ekki til þess að núgildandi reglur
torveldi mjög innflutning til lands-
ins. Það breytir þó ekki því að til
lengri tíma litið þarf að huga að
því hvemig megi breyta reglum um
reikningsviðskipti við útlönd í ftjáls-
ræðisátt. Þetta mál verður kannað
vandlega á næstu missemm.
Lokaorð
Nú er útlit fyrir að hlé verði á
þeim uppgangi sem ríkt hefur í
íslenskum þjóðarbúskap undanfarin
þijú ár. Innflutningsverslunin hefur
dafnað vel á þessum tíma eins og
greinilega hefiir komið fram í mik-
illi aukningu innflutnings. En þótt
hlé verði á uppganginum fer því
fjarri að við horfum fram á eymd
og volæði. Miklu nær er að segja
að næsta ár verði venjulegt ár eftir
tvö eða þijú afbragðs góð ár. Þær
breytingar í átt til einföldunar á
skattakefínu sem verið er að gera
munu auðvelda stjómvöldum að
fást við þann jafnvægisvanda sem
kann að fylgja því að úr hagvexti
dregur. Þar sem skattar, bæði bein-
ir og óbeinir, em helsta hagstjóm-
artæki stjómvalda ætti það að
liggja í augum uppi að eftir því sem
skattakerfíð er einfaldara 'og skatt-
stofnar almennari þeim mun
markvissari getur stjóm efnahags-
mála verið.
Ástæða er til þess að lokum að
líta yfír farinn veg frá árinu 1970.
Það ár markar tímamót í fjármála-
sögu þjóðarinnar. Þá gerðust
íslendingar aðilar að EFTA og þá
vom um það bil eitt hundrað ár lið-
in frá því að aðflutningsgjöld urðu
helsta tekjulind ríkissjóðs, sem hélst
langt fram á þessa öld. Fríverslun-
arsamningurinn við EFTA gerði það
að verkum að á þessu hlaut að verða
breyting. Finna varð nýjar fjáröfl-
unarleiðir fyrir ríkið sem hlutu að
byggjast á almennum beinum og
óbeinum sköttum eins og gerist
með flestum nálægum þjóðum. Þær
breytingar sem nú em boðaðar em
mikilvægt skref í átt til samræm-
ingar á íslenska skattakerfínu og
þeim skattakerfum sem tíðkast í
ríkjum EFTA og Evrópubandalags-
ins. Segja má að sá tími nálgist nú
óðum að þessi samræmingarferill
sem hófst árið 1970 nái sinni rök-
réttu niðurstöðu sem er skattakerfi
með tiltölulega lágum aðflutnings-
gjöldum á innflutning, almennum
virðisaukaskatti innanlands og al-
mennum, einföldum beinum skött-
um sem innheimtast jafnóðum og
teknanna er aflað. Einfalt og hlut-
laust tekjuöflunarkerfi þar sem
jafnræði ríkir í skattlagningu hlýtur
að vera markmiðið í fyáröflun ríkis-
ins við skilyrði fríverslunar.
Höfundur er viðskiptaráðherra.
Sælgæti ekki nema
brot af sykumeyslu
— segir Kristinn
Björnsson, fram-
kvæmdastjóri
Nóa-Síríusar
SÆLGÆTISNEYSLA íslendinga
er ekki nema lítið brot af því
sykurmagni sem við neytum ár-
lega, að sögn Kristins Björnsson-
ar, framkvæmdastjóra Nóa-
Siríusar hf. Heildarinnflutning-
ur á sykri á síðasta ári var um
11.500 tonn, en heildarsala á
sælgæti, innlendu og erlendu, um
3.500 tonn.
„Manneldisráð og ýmsir aðilar
hafa oftsinnis lagt að jöfnu sykur-
innflutning til landsins og sælgætis-
neyslu, án þess að kanna málið
betur," sagði Kristinn Bjömsson í
samtali við Morgunblaðið. „Þessir
aðilar hafa tíundað heildarinnflutn-
ing á sykri og sykumeyslu á mann
og helst rekið áróður fyrir því að
Iandsmenn borði minna af sælgæti
til að minnka sykumeyslu. Hinsveg-
ar er mestur hlutiþess sykurmagns,
sem fer ofan í Islendinga, ekki í
formi sælgætis."
Kristinn sagði að heildarinnflutn-
ingur á sykri til landsins árið 1986
hefði verið um 11.500 tonn, sam-
kvæmt upplýsingum úr nýjasta
hefti Hagtíðinda. Um 600 tonn
fæm til niðurlagningar á sfld, sem
síðan væri að mestu leyti flutt út,
þannig að um 10.900 tonna af sykri
hefði verið neytt á síðasta ári, eða
um 45 kfló á mann. Samkvæmt
markaðshlutdeildarkönnun Hag-
stofú íslands hefði íslensk sælgæt-
isframleiðsla um 47% markaðshlut-
deild, eða nærri 1.500 tonn.
„Sykur er um 30% af því hráefni
sem fer í sælgæti, þannig að þó að
samanlögð neysla á íslensku og
erlendu sælgæti hafí verið um 3.500
tonn á sfðasta ári, þá er það langt
frá þeim 10.900 tonnum sem flutt
vom inn af sykri til landsins." sagði
Kristinn Bjömsson.
Iceland Seafood Ltd:
Söluskrifstofa sett
upp 1 Frakklandi
ICELAND Seafood Ltd, fisksölu-
fyrirtæki Sambandsins fyrir
Evrópu, hefur ákveðið að efna
til sérstaks markaðsátaks í
Frakklandi á næsta ári. Stefnt
er að þvi að opna söluskrifstofu
i Boulogne á næsta ári. Til þessa
starfs hefur verið ráðinn Hösk-
uldur Ásgeirsson, viðskiptafræð-
ingur.
Höskuldur hefur undanfarin tvö
ár verið við framhaldsnám í Bret-
landi og um leið unnið að sérstökupi
verkefnum fyrir Iceland Seafood.
Hann mun til að byija með hafa
aðsetur á skrifstofu fyrirtækisins í
Hull, en mun væntanlega flytjast
til Frakklands á næsta ári.
í frétt frá Sjávarafurðadeild sam-
bandsins segir að talið sé að í
Frakklandi séu miklir möguleika á
sölu sjávarafurða. Með þessu átaki
geri forsvarsmenn Iceland Seafood
sér vonir um að takast muni að ná
fastari tökum á þessum markaði
og að unnt verði að nýta sér sölu-
möguleika þar betur en gert hefur
verið til þessa.
Höskuldur Ásgeirsson
Fyrirtækið rekur aðalskrífstofu
sína í Hull ( Bretlandi, en hefur um
nokkurra ára skeið haft útibú í
Hamborg.
Sambandið hættir
hrossaútflutningi
Borgar sig ekki lengur, segir fram-
kvæmdastjóri búvörudeildar
BÚVÖRUDEILD SÍS hefur
ákveðið að hætta útflutningi á
hestum. Búvörudeildin hefur i
samvinnu við Félag hrossabænda
staðið að útflutningi þúsunda
hesta, bæði reið- og sláturhrossa,
með sérstökum gripaflutninga-
skipum á undanförnum þremur
árum. Forsvarsmenn Félags
hrossabænda segjast vera undr-
andi á þessari ákvörðun búvöru-
deildarmanna.
Magnús Friðgeirsson fram-
kvæmdastjóri búvömdeildarinnar
sagði að útflutningurinn hefði ekki
staðið undir sér en lítið vantað þar
upp á. Nú væm þau tímamót í þess-
ari þjónustu að reiðhestaútflytjend-
ur snera sér í auknu mæli til
annarra flutningsaðila auk þess
sem erfíðara væri að fá sláturhross
til að fylla skipin. Áhættan við að
taka hrossaskipin á leigu hefði auk-
ist að mun við þetta og ekki fyrirsjá-
anlegt að hægt verði að láta
útflutninginn borga sig. Því hefði
búvömdeildin' ákveðið að hætta
hrossaútflutningi en hefði í bréfí til
Félags hrossabænda boðist til að
veita félaginu allar upplýsingar um
reiðhestasölu ef það vildi sjálft
standa að útflutningnum eða af-
henda hann öðmm. Einnig væri
deildin tilbúin til að endurskoða
þessa ákvörðun ef aðstæður breytt-
ust þannig að líkur væm á að
útflutningurinn borgaði sig.
Magnús sagði að þessi ákvörðun
hefði verið ákaflega erfíð. Búið
hefði verið að leggja í mikla vinnu
við þetta verkefni og samvinnan við
Félag hrossabænda góð. „En vié
verðum að vera raunsæir og viður-
kenna að gmndvöllurinn er brost-
inn,“ sagði Magnús.
Halldór Gunnarsson { Holti
formaður markaðsnefndar Félags
hrossabænda, sagði að lítið vær
hægt að segja um þessa ákvörður
búvöradeildarmanna á þessu stigi
Hrossabændur væm undrandi í
ákvörðuninni. Forsvarsmenn fé-
lagsins væm að meta forsendui
hennar og leita eftir því hvort þetts
væri endanleg afstaða deildarinnar
Hann sagðist ekki vera þeirrai
skoðunar að fjárhagsgrundvöllui
útflutningsins væri brostinn.