Morgunblaðið - 12.12.1987, Blaðsíða 83

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 1987
83
þá voru smábörn, og hjúkraði föð-
umum. Sjálf uppskar hún laun
þeirrar fómfýsi, þegar hún þurfti á
að halda. Bömin hennar hlynntu
að henni á allan hátt, vöktu yfir
henni og sátu að lokum við dánar-
beð hennar. Þannig fékk hún að
kveðja þennan heim í rúminu sínu,
á heimilinu sem hún hafði unnað
og fómað kröftum sínum.
Böm þeirra hjóna em 5 talsins.
Rúna er kennari og myndlistar-
kona, gift Þóri S. Guðbergssyni,
félagsráðgjafa; Stír.a er kennari og
guðfræðingur; Edda er fóstra og
kennari; Hans er bifvélavirki og
sölumaður. Kona hans er Heiða
Björg Sigurbjartsdóttur, vinnslu-
stjóri hjá Pósti og síma; Lilja er
hjúkrunarfræðingur, gift Jóni
Snorra Sigurðssyni, gullsmið.
Bamabömin em 10 talsins.
A kveðjustund langar mig að
þakka Guði fyrir Thom mágkonu
mína. Fyrir hönd okkar, fjölskyld-
unnar frá Brautarhóli, vil ég þakka
allt sem hún gerði fyrir bróður minn
og bömin þeirra, fyrir tengdafólk
sitt og fyrir það fósturland sem hún
tók tryggð við. Þó að hún væri
borin og bamfædd í öðru landi var
hún meiri og betri íslendingur en
margir þeir sem hér em fæddir og
þjóðfélag okkar hefur kostað til
náms og þroska.
Það býr söknuður í huga því að
margs er að minnast. En jafnframt
megum við sem unnum henni, vera
þakklát fyrir að þrautatímanum er
lokið. Síðustu mánuðir og ár vom
henni erfið, þessari miklu starfs-
konu. Nú verður líkami hennar
lagður til hvíldar í íslenskri mold
við hlið hans, sem hún á æskuámm
batt tryggð við svo að hún yfitgaf
föðurland og fjölskyldu til að deila
kjömm með honum. En ég trúi því
líka að nú, eftir tæplega tveggja
ára aðskilnað, hafi þau fengið að
httast að nýju í heimi Guðs. Orð
hans segir að þar sé sameiginlegt
föðurland okkar kristinna manna.
Þar hljómar um eilífð gleðisöngur
pflagrímanna, sem lokið hafa göngu
sinni á jörð og em frammi fyrir
hásæti hans, sem er frelsari heims-
ins. En á hann settu bæði Gísli og
Thora traust sitt.
Lilja S. Kristjánsdóttir
Mamma er dáin. Guð hefur veitt
henni hvfld frá erfiði og þjáningu
og tekið hana til sín.
Skyldi maður nokkum tíma geta
gert sér að fullu ljóst, að mamma
er hér ekki lengur og að stundimar
með henni heyra aðeins hinu liðna
til? Þó að sjúkdómar hafí þjáð hana
svo síðustu mánuði og jafnvel ár,
að ekki var hægt að spjalla við
hana, segja henni fréttir og ræða
málin, þá var hún þó hér og dró
okkur til sín, svo að hún og heimili
hennar var miðdepill flölskyldunn-
ar. Það em aðeins tæp 2 ár síðan
pabbi dó, og nú er hvomgt þeirra
hér lengur.
í þessu undarlega ástandi fínn
ég samt svo vel, að við emm ekki
skilin eftir í tómleika, því að bæði
pabbi og. mamma gáfu okkur svo
mikið og gerðu okkur, bömin sín,
svo rík með öllu lífí sínu og því sem
þau kenndu okkur og gerðu fyrir
okkur.
Nú síðustu vikur og mánuði, þeg-
ar við systkinin höfum fengið að
hjálpa hjálparvana móður og biðja
kvöldbæn með henni, hafa minning-
amar þyrlast upp í hugann. Mér
hefur orðið það ljósara en nokkm
sinni áður, að himinninn og mamma
heyra saman. Þegar hún á sínum
tíma kenndi okkur að biðja og bað
kvöldbænimar með okkur var eins
og hún sýndi okkur með svo einföld-
um og eðlilegum hætti „ríki Guðs“,
svo að mér fínnst ég geta sagt: „Þá
opnaðist himinninn". Þar var Guð,
og þar var líka staður okkar, því
að Jesús hafði gengið á undan og
opnað okkur himininn. Þama var
rósagarður með mörgum ilmandi
og fögmm rósum. Það sögðu söngv-
amir, sem mamma kenndi okkur.
Og það besta var, að þessi himn-
eski rósagarður var ekki bara
einhver fjarlæg framtíð að loknu
þessu lífí, heldur varð hann þá þeg-
ar fyrir mér hluti af daglega lífínu.
Mamma kom frá norðanverðri
jósku heiðinni um Kaupmannahöfn.
Þar varð hún hjúkmnarkona, og
þar kynntist hún pabba, Gísla
Kristjánssyni. Hún sagði það hafa
verið meiri byltingu í lífí sínu að
koma frá Jótlandi til Kaupmanna-
hafnar en að koma til ísiands. Henni
leið vel á íslandi. Hér fann hún sig
heima og ræktaði í kringum sig,
bæði jörðina og mannfólkið. Faðir
hennar hafði átt sér leynda ósk, að
Thora yrði kristniboði í suðlægu
landi. Hann var því lítt hrifínn af
ráðahag dótturinnar, en aðeins
móðir hennar lifði það að fylgjast
með lífí hennar í norðlæga landinu,
þó úr íjarlægð væri. Eftir að
mamma eitt sinn sagði okkur frá
þessari von föður hennar, hefur oft
hvarflað að mér, að kannski varð
mamma meiri kristniboði þar sem
staður hennar varð hér á íslandi,
en föður hennar hafði dreymt um,
þótt hún bæri ekki það starfsheiti.
Hæfíleikar mömmu vom marg-
þættir. Hún var greind kona,
sparsöm, nýtin, hagsýn, hugvits-
söm, skemmtileg og hafði hlýja,
jóska kímnigáfu. Mér er enn í
fersku minni, þegar hún var að
sauma flíkur á okkur, sem við mátt-
um ekki sjá fyrr en á tilsettum
degi, þá batt hún fyrir augu okkar,
þegar hún mátaði á okkur!
Mamma hafði einstaka hæfíleika
til að umgangast fólk og sinna fólki
í kringum sig, en um leið var hún
hógvær og lítillát. Pabbi var í anna-
sömu starfí, þar sem hann var
umvafinn fólki á allar hliðar, og
mamma stóð með honum í því og
ieit á það sem hlutverk sitt að ann-
ast þá með honum, sem þurftu á
hjálp hennar að halda. Hið sama
má segja varðandi alla vini okkar
systkinanna. Það var bæði húsrúm
og hjartarúm, hversu þröngt sem
búið var. Mömmu var einstaklega
lagið að gera eitthvað gott og fal-
legt úr litlu. Ég var ekki gömul,
þegar mér var ljóst, að þó að matur-
inn og kökumar væm bestar hjá
mömmu, notaði hún minni fjármuni
í það sem hún bjó til en flestir aðr-
ir. Hún hafði lifað tvær heimsstyij-
aldir og lært að lifa spart og nýta
allt vel. Þar sem mamma var, varð
sjálfkrafa notalegt og heimilislegt.
Pabbi hafði mikið að gera og var
auk þess oft mikið veikur. Enginn,
utan systkinahópsins veit í raun og
vem í hveiju mamma stóð þá, og
hversu ofurmannlegt afrek hún
vann í því samhengi. Þegar pabbi
var veikastur, vom ekki höfð mörg
orð um hvað gerðist heima fyrir,
og það starf, sem læknamir trúðu
mömmu fyrir, var einstakt. Auk
þess hafði hún 5 böm, sem hún
þurfti að annast og urðu líka stund-
um alvarlega veik. Fjölskylda
hennar var öll fjarri í öðm landi
og hjálpartæki í lágmarki. En Guð
var henni ekki fjarlægur og kraftur-
inn, sem hann veitir hinum þreytta,
var henni ekki einhver hugljúf
helgisögn, heldur staðreynd dag-
lega lífsins.
Þannig gerðist það sjálfkrafa, að
mamma þurfti á okkur bömunum
að halda, eins og við þurftum á
henni að halda. Hún veitti okkur
samfélag og hafði okkur með í verk-
efnum, sem hún tók að sér að vinna.
Stundum fannst okkur hún leyfa
okkur of lítið að hjálpa sér við elda-
mennsku og bakstur, svo að
heimilisaðstoðin varð nokkuð mikið
uppþvottur. Þegar við báðum um
að mega hjálpa við bakstur, sem
var einkar spennandi, var viðkvæð-
ið oftast, að það yrði seinna, þegar
hún hefði meiri tíma. Garðvinnan á
sumrin var hins vegar samvinna,
eins og blaðapökkun, sem mamma
sá um fyrir Frey og Fræðslurit
Búnaðarfélagsins, sem pabbi rit-
stýrði. Minnisstætt er mér það
sumar, sem ég veitti mömmu aðstoð
við að þurrka heysýnishom úr til-
raunareitum í litlum netum, sem
voru hengd upp á þurrklofti í gömlu
Afurðarsölu SÍS, í húsinu við
Fríkirkjuveg, sem síðar varð
Glaumbær og er víst orðið listasafn
nú. Það var óvenjulegt og spenn-
andi starf!
11 ár bjuggum við í risinu í gamla
Búnaðarfélagshúsinu við Tjömina.
Þau ár vom mömmu á margan
hátt erfíð. Bömin 5 urðu að vera
róleg og stillt, hversu ijörmikil sem
þau voru. Stofan okkar var skrif-
stofa pabba og í gegnum hana
þurfti að fara til að komast inn í
svefnherbergið. Ef hoppað var á
gólfinu, var sem jarðskjálfti kæmi,
og hvað hugsuðu þá mennimir á
skrifstofunum fyrir neðan? Og ef
einhver hrópaði eða grét, þá truflað-
ist allt Búnaðarfélag íslands! Það
var þvi ekki furða, þó að við væmm
send út til að hlaupa af okkur hom-
in! Með ámnum hefur okkur orðið
ljóst, að það var eðlilegur hlutur,
að mamma var stundum, að því er
okkur fannst, óþarflega ströng.
Óendanlega þreytt hlýtur hún líka
oft að hafa verið.
Eftir að við fluttum í Hlíðartún
f Mosfellssveit breyttist margt. Það
var haustið 1956. Nýtt ævintýri tók
við og ný verkefni. Húsiýmið marg-
faldaðist og umhverfið gjörbreytt-
ist. Garðyrkjan varð mikil og
margþætt, svo að rósagarðurinn
himneski varð að jarðneskum vem-
leika, og meira að segja með miklu
fleim en rósum! Þetta batt okkur
heima, þó að við væmm auðvitað
mismikið heima eins og gerist með
systkini. Heima fyrir var mamma
alltaf fasti punkturinn og miðja
samfélagsins. Þær em ófáar stund-
imar í eldhúskróknum, þar sem
frásagnarhæfíleikar mömmu fengu
að njóta sín, þegar hún sagði okkur
frá bemskuárum sínum á heimilinu
í heimavistarskólanum í Maabjerg,
strákapömm stóm bræðra sinna,
vinnukonuþjónustu sinni á læknis-
heimili, þar sem hún þurfti að fara
á fætur kl. 5 að morgni til að þvo
þvottinn í ísköldu, héluðu vatni og
síðan vinna sleitulaust fram undir
miðnætti. Spennandi frásagnir af
Q'ölskyldu, vinafólki, aðstæðum og
atburðum í lífí hennar urðu stund-
um framhaldssögur!
í eldhúskróknum, og reyndar
hvar sem var, ræddi hún líka við
okkur um lífið og tilvemna, hætt-
umar og alvömna, gleðina og Guð.
Og lífsfræðsla mömmu vom ekki
orðin tóm, heldur líf hennar allt.
Dönsku vinimir nutu líka frá-
sagnarhæfileika mömmu, því hún
skrifaði mikið. Sumir fengu aðeins
eitt bréf á ári, en það nægði vel til
að viðhalda gömlu, góðu kynnun-
um, því að bréfín vom bæði löng,
ítarleg og skemmtileg. Nóvember
var bréfamánuður, því að þetta var
ekkert, sem var hægt að hespa af!
Bréfaskriftimar vom mikilvægt
starf. Það sýndi sig líka, þegar sjúk-
dómamir þjörmuðu að mömmu, svo
að henni fór að förlast, að henni
reyndist eina erfiðast að geta ekki
lengiir skrifað. Henni fannst hún
svíkja vini og ættingja.
Pabbi og mamma vom á margan
hátt ólík, en þau áttu margt sameig-
inlegt. Tilgangurinn með lífí þeirra
og starfi var að verða öðmm að
Iiði, þjóna öðmm og fóma sér fyrir
aðra — Guði til dýrðar. Til þess
notuðu þau fjármuni sína, eigur
sínar, heilsu og krafta — já, lífíð
sjálft. Þegar ég lít yfír ævi þeirra,
þau ár, sem ég þekki af eigin raun,
og hin, sem ég hef heyrt um, fínnst
mér ótrúlegt, hve einstaklingurinn
getur komið miklu til leiðar á stuttri
ævi og hversu mörgum mönnum
einn maður getur þjónað.
Síðasta ár mömmu var erfítt að
fínna gjöf handa henni, sem kæmi
að notum. Þá varð okkur systkinun-
um oft á að rifja upp gömlu dagana,
þegar við spurðum „Mamma, hvers
óskarðu þér í jólagjöf?" og hún svar-
aði með setningu, sem okkur
leiddist: „Ég óska mér bara góðra
bama.“ Nú fundum við loks sann-
leikann í setningunni, þegar hún
þurfti ekki lengur á neinu öðru að
halda en „góðum bömum“, sem
gætu annast hana. Eina þörf henn-
ar var umhyggja og kærleikur, og
það veittist auðvelt að gefa, þvi að
hún hafði sjálf gefíð svo ríkulega
úr brunni kærleikans.
Þegar ég lít yfír farinn veg og
hugsa um það, sem pabbi og
mamma gáfu mér, koma ekki upp
í hugann pakkar eða peningar. Líf
þeirra, umhyggja og kærleikur var
mér stærsta gjöfín. Líf þeirra bend-
ir mér á mennina í kringum mig —
og á þann fjársjóð, sem við eigum
á himnum og enginn maður fær
eytt. Þess vegna finnst mér eins
og ég heyri nú þegar óminn af
englasong jólana, sem við, hér og
nú, fáum að taka þátt $ öllum þeim,
sem Guð hefur helgað og tekið til
sín.
Þökk sé Guði.
Stina Gfsladóttir
„Kynslóðir koma, kynslóðir fara
allar sömu ævigöng.
Gleymist þó aldrei eilífa lagið
við pílagrímsins gleðisöng."
Minningar um tengdamóður og
ömmu verða ætíð ljúfar. Hún stend-
ur okkur fyrir hugskotssjónum sem
sívinnandi móðir og húsmóðir. Úti
í garði, inni í gróðurhúsi og innan
veggja heimilisins. Sí og æ var hún
að spyija hvemig okkar nánustu
liði,. móður, systkinum og vinum.
Hún vildi fá að fylgjast með öllu
og öllum. Þegar nágrannar eða vin-
ir áttu í erfiðleikum spurði hún
mann sinn og böm hvort þau gætu
ekki rétt hjálparhönd. Henni var
engin kvöð að hugsa um aðra, það
var ekki fóm af hennar hálfu. Henni
fannst það forréttindi sem Guð
hafði gefíð henni. Þegar á bjátaði
fyrir venslafólki og vinum var vart
um annað að ræða en að senda
þeim eilitla kveðju, þó ekki væri
nema blómvöndur úr garðinum,
kál, gulrætur eða klasi af vínbeijum
úr gróðurhúsinu. Hún hafði aldrei
mörg orð um þessa hluti. Hún gekk
hreint til verks og sfðan var ekkert
minnst á það meira nema aðeins
að spyija hvemig heilsaðist.
Daginn eftir að tengdamóðir mín
dó hitti ég vinkonu hennar og okk-
ar á fömum vegi í miðbænum. Ég
hafði ekki sagt margar setningar
þegar hún greip fram í fyrir mér
og fór að rifja upp feril þeirra hjóna,
Gísla Kristjánssonar, ritstjóra, sem
lést fyrir tveimur ámm á aðfanga-
dag jóla og konu hans Thoru M.
Kristjánsson, hjúkmnarfræðings.
„Það er heiðríkja yfir lífí þeirra.
Allt hefur þeim auðnast vel. En
ekkert hefur fengist ókeypis. Þau
lögðu sig fram í hvívetna. Þau unnu
bæði hörðum höndum."
Við gengum sem leið lá framhjá
styttu Jóns Sigurðssonar við Aust-
urvöll sem svo oft hefur minnt mig
á brautryðjendastarf Gísla á sviði
búnaðarmála á íslandi og hvemig
þeim hjónum tókst að sameina
vinnu og áhugamál með bömum
sínum þegar þau fluttust í Hlfðartún
f Mosfellssveit og brejrttu grasi og
mýrlendi í gróðursælan reit sem nú
prýðir bæinn.
Vinkona okkar sem hefur verið
tryggur og góður samferðarmaður
þeirra hjóna og fjölskyldunnar um
áratugi hélt áfram að rilja upp sög-
una.
Ekki virtist blása byrlega fyrir
þeim í Kaupmannahöfn þegar hún
hjúkraði honum á langri spítala-
legu. En með hæpnar horfur um
bata og með dökka skýjabólstra
allt um kring var líf þeirra lagt í
hendur Guðs sem skóp það í upp-
hafí. Framtíðin, hvert fótmál, hver
stund var lögð í hendur hans.
Heimsstyijöldin síðarí braust út.
Ýlfur og væl loftvama kvað við í
sífellu í höfuðborg Danmerkur.
Dökkar blikur vom á lofti. Ári síðar
fæddist þeim fyrsta bamið. Þijár
fæddust þeim dætur, Rúna, Stína
og Edda á þessum erfíðu tímum f
Kaupmannahöfn. Hagsýni, ráðdeild
og spamaður var þeim hjónum efst
í huga og nýtni Thoru í efnisvali,
fatasaum og matvælagerð var orð-
lögð. Lífið var enginn dans á rósum
og ekkert fékkst ókeypis.
Ég hef oft séð í huganum þá
minningu konu minnar þegar móðir
þeirra systkina sat við pfanóið á
sunnudögum eða um jólin og á að-
ventunni, spilaði og söng með þeim
bamalög og jólasálma. Eða á kvöld-
in þegar hún sagði þeim sögur og
bað með þeim bænimar. Minningin
um trúfasta, hlýja og vinnusama
mömmu, tengdamömmu og ömmu
mun lifa. Konu sem hafði yndi af
því að þjóna og var heimilið því oft
þéttsetið gestum og vinum bæði
innlendum og erlendum. Allir voru
velkomnir. Heimilið var opið öllum.
Moldug stígvél vom skilin eftir á
tröppunum, hendur vom þvegnar
og hárið snyrt aðeins til.
Vatn var soðið til kaffigerðar og
kökur teknar fram eða nýlagðað
vínarbrauðsdeig sett í ofninn og
allir gestir og vinir boðnir velkomn-
ir. Hver dagur, hver stund var lögð
í hendur þess Guðs sem gefur okk-
ur lífið og hæfíleika og kallar okkur
til sín aftur þegar tíminn er kominn.
Við stönsuðum eilitla stund fyrir
framan Dómkirkjuna þar sem þau
hjónin sóttu guðsþjónustur um ára-
bil og var mér þá hugsað til þess
lífemis sem tengdamóðir mín hefur • -
skilið eftir, okkur til arfleifðar og
fyrirmjmdar.
í guðsþjónustu hversdagslífsins
tókst henni að sameina allan grund-
vallarboðskap kristindómsins: að
elska Guð og náungann. Orðin vom
aldrei mörg. Umgjörðin aldrei mik-
il. Falleg blóm, gulrætur, vínbeija-
klasi, tvær setningar til örvunar
vom allt. Innihaldið var Guð elskar
mig, mér þykir vænt um þig. Vinar-
greiði og hlýtt þel var henni hvorki
kvöð né sérstök fóm — heldur fyrst
og fremst forréttindi sem Guð hafði
gefíð henni.
Ótal minningar koma fram í huga
minn þegar rifjaður er upp ferill
og návist þeirra hjóna um rúmlega
aldarfjórðungsskeið. Mitt í þeim
minningum er óhjákvæmilegt að
minnast á tvö sfðustu árin í lífi
hennar, þegar þessi vinnusama og
virka kona fór alvarlega að fínna
fyrir sjúkdómum þeim sem höfðu
búið um sig á undanfömum ámm.
Minnið brást, löngun og geta til að
leika á píanóið og syngja hvarf
smám saman, garðurinn og gróður-
inn, snertingin við móður jörð veitti
henni ekki sama unað og áður.
Síðustu mánuði og vikur hvarf
smám saman glampi og líf í augum
hennar sem sagði svo margt áður
og gaf til kynna tilfinningar hennar
og skynjun. Líf þeirrar persónu sem
hafði glatt svo marga, yljað svo
mörgum, veitt svo mörgum örvun
með hvatningu til nýrra dáða virtist
vera að fjara út.
Hvað var til ráða? Hvað var unnt
að gera? Hvað sögðu læknamir um.
horfur? Átti að senda hana á
spítala? Átti að fara fram á hjúkr-
unarpláss henni til handa? Láta
skrá hana á langa biðlista?
Heimilið, eiginmaður, böm og
tengdaböm, garðurinn og gróður-
húsið höfðu verið henni mest virði
í lífínu. Þegar hún var spurð að því
á stundum áður fyrr hvað hún vildi
fá f jólagjöf eða afmælisgjöf svar-
aði hún snögglega svo að ekki var
um að villast: Góð böm.
Það var því einlæg ákvörðun
bama hennar að nú skyldi rejmt til
hins ýtrasta að halda henni innan
þess heimilisramma sem hún þekkti
best og hafði veitt henni svo marg-
ar unaðsstundir í lífinu. Hún þekkti
mjmdimar á veggjunum, gamla
píanóið í stofunni og húsgögnin sem
öll sögðu henni ákveðna sögu og
margar góðar minningar voru ""
tengdar við. En umfram allt þekkti
hún bömin, bamabömin og tengda-
bömin. Þegar þau jmgstu komu til
ömmu sinnar, stmku henni blfðlega
á handleggi hennar og spurðu með
einlægni í hjarta sem bömum einum
er svo tamt: „Hvemig líður þér,
amma mín?“ þá brosti hún svo und-
urblítt í þjáningum sinum að ekki
fór á milli mála hvað hún vildi
segja. Og bömin sögðu við mömmu
sína með ákefð og einlægni og sömu
svömn f sínum augum: „Sástu,
mamma, hún brosti?"
Stína og Edda studdu við bakið
á henni á sérstaklega eftirminnileg-
an hátt þennan tíma og Lilja, Hans
og Rúna réttu henni hjálparhönd* -
eftir mætti. Þau vom samhent
systkini sem sýndu þakklæti sitt í
verki fyrir einlæga umhyggju, trú
og fyrirbænir, fyrir allt það góða
veganesti sem þau höfðu hlotið í
foreldrahúsum í æsku og bemsku.
Með tár í augum og hjarta sem
slær af þakklæti fyrir minningu um
góða og heilstejrpta konu, þökkum
við böm hennar, tengdaböm og
bamaböm góðum Guði fyrir ljúfa
samfylgd og gleðjumst um leið jrfir
.unaðssöngnum sem hljómaði á
Betlehemsvöllum forðum og ómar^
enn yfír gjörvalla heimsbyggð:
Fjárhirðum fluttu fyrst þann söng Guðs
engiar,
unaðssöng sem aldrei þver.
Friður á foldu, fagna þú maður,
frelsari heimsins fæddur er.
(B.S. Ingeman Matthías Jochumsson)
Þórir S. Guðbergsson