Morgunblaðið - 12.12.1987, Blaðsíða 82

82
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 1987
Thora Kristjáns-
son — Minning
Fædd 27. apríl 1910
Dáin 3. desember 1987
Thora Margrethe Christoffersen
Nielsen var hennar fulla meyjar-
nafn, en hún var ekkja Gísla
Kristjánssonar, fyrrv. ritstjóra.
Thora hafði átt við heilsuleysi
að stríða síðustu 2 til 3 árin og lést
á heimili sínu fímmtudaginn 3. des-
ember sl. Stína Gísladóttir, guð-
fræðingur, dóttir hennar, annaðist
hana mekð aðstoð systkina sinna
og var heima þar til yfír lauk.
Thora var fædd í Mábjerg við
Holstebro á Jótlandi og var faðir
hennar skólastjóri heimavistarskól-
ans í bænum. Hún var ein fímm
systkina og sú flórða í röðinni. For-
eldrar hennar áttu rætur sínar að
rekja til bænda á Fjóni og Jót-
landi, svo sem var reyndar um
marga af þeirri kynslóð. Að loknu
bama- og unglinganámi lærði hún
hjúkrun á Rfkisspítalanum í Kaup-
mannahöfn og lauk námi þaðan.
Þau Gísli og Thora kynntust er
Gísli var sjúklingur á þessu sjúkra-
húsi og þau kynni leiddu til hjóna-
bands árið 1937. Gísli stundaði nám
sitt á þessum árum við Landbúnað-
arháskólann danska og Thora vann
að hjúkrunarstörfum. Heim ætluðu
þau árið 1939, en af völdum
stríðsins varð ekki úr því.
Heim til íslands komu þau svo
með hinni frægu ferð Esju, þeirri
fyrstu frá Danmörku eftir stríðið,
ásamt fjölda íslendinga sem höfðu
dvalist í Danmörku á stríðsárunum.
Þau Thora og Gfsli settust að í
húsi Búnaðarfélags íslands við
Lækjargötu, er Gísli tók við rit-
stjóm Búnaðarblaðsins Freys.
iÞama bjuggu þau með bömum
sínum fimm, Rúnu, Stínu og Eddu,
sem allar voru fæddar í Danmörku,
en þau yngstu, tvíburamir Hans
og Lilja, fæddust 1949. Þeir sem
til þekkja vita, að þá var Búnaðarfé-
lagshúsið skrifstofuhúsnæði á þrem
hæðum og bjuggu þau í risinu. Má
nærri geta að ekki var búsetan
þama auðveld, en Thora lét sér
fátt um fínnast og leysti allan vanda
og þarfír fjölskyldunnar innanhúss
með bros á vör svo að allir undu
glaðir við sitt.
Við Gísli urðum samstarfsmenn
1947 svo að ég kom oft á heimili
þeirra hjóna í húsinu við fjömina
og k}mntist mannkostum Thoru,
sem ávallt tók mér og reyndar öllum
fagnandi á heimili sínu, en fyöldi
manns átti þá erindi við húsbónd-
ann.
Það gæti verið merkilegt rann-
sóknarefni að kanna fjölda og feril
hinna mörgu dönsku stúlkna sem
giftust námsmönnum og reyndar
öðrum íslendingum erlendis og
komu til búsetu með mönnum sínum
hingað til ísiands eins og ekkert
væri. Nærri má geta, að ekki hefír
það alltaf verið auðvelt fyrir þær
að skipta um umhverfí frá Dan-
mörku blíðunnar og beykiskóganna
til okkar lands með gjörólíka veðr-
áttu og gróður. Ég átti því láni að
fagna að kynnast mörgum þessara
kvenna, sem komu ótrauðar til
landsins kalda og svo sannarlega
hlýjuðu þær upp með glaðværð,
kjarki og manndómi sem heiman-
mund. Ræktunaráhuginn var þeim
í blóð borinn og fegrað var bæði
innan stokks og utan.
Á engan er hallað þó að ég segi
hér og nú, að mér fannst Thora
skara fram úr um fegrun og rækt-
un. Tækifærið bauðst, er fjölskyld-
an flutti í Mosfellssveitina 1956.
Gísli og Thora ræktuðu grænmeti
og kartöflur árin sem þau bjuggu
í Reykjavík á ýmsum stöðum við
erfíðar aðstæður, en er þau fengu
lóðina í Hlíðartúninu var ekki sleg-
ið slöku við. Með húsmóðurstörfum
á stóru heimili og móttöku fjölda
gesta var það ræktunin, garðurinn
og gróðurhúsið, sem átti hug henn-
ar allan, hvenær sem færi gafst.
Áhugi og elja fylgdist hér.að, og
yfirleitt var ræktað meira af alls
kyns grænmeti og ávöxtum en not-
að var til heimilisins. Þá var útbýtt
til vina og kunningja og kannske
eitthvað selt á markað.
Thora var kát og glöð í viðmóti,
dásamlega hláturmild og fundvís á
hið spaugilega, svo sem títt er um
marga Dani, en samt var alvaran
og ábyrgðartilfínningin ekki langt
undan. Thora var trúuð kona og
guðrækin, og skyldur sínar rækti
hún í samræmi við það með fjöl-
skyldu sinni. Eins og áður er minnst
á barðist Gísli, maður hennar, við
heilsuleysi meira og minna alla tíð,
en bar sig ávallt vel og Thora beitti
reynslu sinni og kunnáttu í sameig-
inlegri baráttu þeirra hjónanna fyrir
heilsu húsbóndans. Árvekni og
kjarkur hennar var með fádæmum
og aldrei skyldi gefast upp. Oft
munaði litlu, en almættið studdi
viðleitni Thoru til þess að Gísli
væri rólfær, og maðurinn með ljáinn
varð að hopa á stundum.
Gleðistundir þessarar fjölskyldu
voru margar og góðar þegar allir
voru frískir. Þá var gaman að lifa
og njóta samvista við fólkið í
Hlíðartúni, þar sem hin danska
hefðarkona var hrókur alls fagnað-
ar. Þau Thora og Gísli eignuðust
fímm börn, sem sum eiga afkom-
endur og öll gegna þýðingarmiklum
störfum í samræmi við þá menntun,
sem þau hafa hlotið. Thora arfleið-
ir ísland að þessum fjársjóði og að
leiðarlokum kveðjum við og óskum
henni allrar blessunar Guðs á hinni
ókunnu strönd fyrir handan.
Aðstandendum vottum við sam-
úð. Minningin lifir.
Jón M. Guðmundsson.
+
Móðir okkar,
ÁSTRÓS JÓHANNESDÓTTIR,
andaöist á Hrafnistu í Reykjavík 10. desember.
Margrét Guðmundsdóttir,
Guðný Guðmundsdóttir.
t
Föðurbróðir okkar,
ÞÓRÐUR G. SIGURÐSSON,
Rauðarárstíg 11,
lést þann 10. desember.
Steinlaug Slgurjónsdóttir,
Sofffa M. Sigurjónsdóttir,
Hreinn Sigurjónsson,
Helgi Þ. Sigurjónsson.
Birting af-
mælis og
minningar-
greina
Morgunblaðið tekur af-
mælis- og minningargreinar
til birtingar endurgjaldslaust.
Tekið er við greinum á rit-
stjórn blaðsins á 2. hæð í
Aðalstræti 6, Reykjavík og á
skrifstofu blaðsins i Hafnar-
stræti 85, Akureyri.
Athygli skal á því vakin, að
greinar verða að berast með
góðum fyrirvara. Þannig verður
greín, sem birtast á í miðviku-
dagsblaði að berast síðdegis á
mánudegi og hliðstætt er með
greinar ’aðra daga.
+
Ástkær systir, móðir, tengdamóðir, amma og langamma,
SIGURBORG KARLSDÓTTIR,
Skarphéðinsgötu 12,
sem lést þann 7. desember, veröur jarösungin frá Hallgríms-
kirkju þriöjudaginn 15. desember kl. 15.00. Þeim sem vildu
minnast hennar er bent á Styrktarfélag vangefinna eða Hallgríms-
kirkju.
Ragnheiður Karlsdóttir,
Hörður Hákonarson, Þórdfs Sveinsdóttir,
Ragnheiður Edda Hákonardóttir,
Guðbjörg K. Hákonardóttir, Birgir Scheving,
Kristfn H. Hákonardóttir,
Anna M. Hákonardóttir,
Guðborg H. Hákonardóttir, Sigtryggur Stefánsson,
Jón Hákonarson,
Þorsteinn Hákonarson,
Guðrtín S. Hákonardóttir, Gylfi Jóhannsson,
barnabörn og barnabarnabarn.
Blóma- og
w skreytingaþjónusta
™ hvert sem tileftiið er.
GLÆSIBLÓMIÐ
GLÆSIBÆ,
Állheimum 74. sími 84200
„Kynslóðir koma, kynslóðir fara,
allar sömu ævigöng.
Gleymist þó aldrei eilífa lagið
við pOagrimsins gieðisöng."
(Ingemann - M. Joch.)
Æviferill mannsins á þessari jörð
er oft undarlegt sambland bjartra
og dimmra daga.
Árið 1949 var 3. desember gleði-
og hamingjudagur í lífí Gísla bróður
míns, eiginkonu hans, Thoru, og
litlu telpnanna þeirra þriggja. Þær
höfðu í langan tíma beðið bæði Guð
og móður sína að gefa sér lítinn
bróður. Að kvöldi þessa dags var
ósk þeirra uppfyllt og meira en
það, því að þá eignuðust þær líka
litla systur, enda var gleði þeirra
mikil. Á eftir hafði ein þeirra orð á
því, að Guð væri svo góður, að
hann gæfí miklu meira en beðið
væri um.
Árin hafa liðið. Enn var kominn
3. desember. Um sama leyti kvölds
og tvíburamir voru í heiminn bom-
ir mörgum árum áður sátu bömin
nú við dánarbeð móður sinnar. Góð
og mikil kona lokaði því augum
sínum í hinsta sin eftir langt, fóm-
fúst og farsælt ævistarf.
Thora Margrethe Nielsen var
fædd í Mábjerg í útjaðri Holstebro
á Jótlandi 27. apríl 1910. Foreldrar
hennar vom Hans Nielsen, skóla-
stjóri, og eiginkona hans, Margret-
he, hjúkrunarkona, fædd Christ-
offersen. Hún var jósk að uppmna
en hann var ættaður frá Fjóni.
Thora var næstyngst fímm bama
þeirra hjóna. En af þeim em nú
tveir bræður á lífí. Ég veit af orðum
þeirra sem til þekktu, að foreldram-
ir vom sæmdar- og merkishjón enda
bar Thora þess glögg merki, að hún
ólst upp á góðu heimili, þar sem
kristindómur var í heiðri hafður.
Ung að ámm fór hún til Kaup-
mannahafnar að læra hjúkmn og
fetaði þannig í spor móður sinnar.
Sumarið 1931 fór ungur svarf-
dælskur piltur, Gísli Kristjánsson,
til Kaupmannahafnar og hugðist
nema þar landbúnaðarfræði. Ekki
hafði hann stundað nám sitt nema
nokkrar vikur, er hann veiktist af
berklum í mjöðm og lá rúmfastur
á sjúkrahúsum þar svo skipti ámm.
Reyndar átti hann alla ævi síðan
við þann sjúkdóm að stríða, þó að
vinnuþrek hans og viljastyrkur væri
jafnframt með ólíkindum.
Um jólin, þegar ég var 12 ára,
barst foreldmm mínum sem oftar
bréf frá Gísla, sem þá hafði orðið
fótavist. Þegar umslagið var opnað
kom í Ijós langt bréf og mynd af
honum ásamt fallegri, ungri stúiku.
í bréfínu skýrði hann frá því, að
hún væri unnusta sín og næst Guði
ætti hann henni að þakka þá heilsu,
sem hann hafði fengið.
Upp frá þessu fóm okkur líka
að berast bréf frá ungu stúlkunni.
Þá hófust mínar fyrstu tilraunir að
lesa og skilja dönsku. Um jólin eft-
ir þetta sendi hún móður minni oft
einhvem hlut sem hún hafði sjálf
unnið. Kom það þá strax í ljós að
þó að hún væri sannur og góður
Dani, vildi hún líka vera góður ís-
lendingur. Enda var öll ævi hennar
eftir það staðfesting á því.
Er sjúkrahúsvistinni lauk hóf
Gísli nám að nýju. Meðan hann
stundaði það vann hún fyrir heimil-
inu. En þau giftu sig 25. júlí 1937.
Thora vissi alltaf að Gísli hugðist
fara heim til íslands að rrámi loknu.
Af skiljanlegum ástæðum þótti for-
eldmm hennar það ekki fysilegt
fyrir hana að bindast sjúklingi og
fylgja honum síðan út í óvissuna í
Blóm og
skreytingar
við öll tœkifceri
framandi landi. En ákvörðun henn-
ar varð ekki haggað. Kærleikur
hennar og tryggð veitti Gísla líka
þrek.
Heimsstyijöldin 1939—45 aftraði
heimför þeirra um sinn. En þegar
henni var lokið komu þau til íslands
með Esju, sem varð að fara ýmsar
krókaleiðir vegna tundurdufla-
hættu. Hér heima beið Gísla starf
við ritstjóm búnaðarblaðsins Freys.
En húsnæði lá ekki á lausu. Um
haustið fluttu þau á efstu hasð
Búnaðarfélagshússins við Lælq'ar-
götu. Þó að þau fengju þak yfir
höfuðið var það á margan hátt
óheppileg vistarvera, einkum fyrir
fjölskyldu með lítil böm. En á betra
varð ekki kosið. Þau hjónin reyndu
fljótlega að sjá um þá lagfæringu
á íbúðinni, sem við varð komið.
Thora var nægjusöm. „Mér hefur
aldrei liðið betur," sagði hún. Þó
að stofan þeirra jafnframt skrif-
stofa Gísla þar sem gestir, er áttu
erindi við hann, gengu út og inn
allan daginn. Til upphitunar í stof-
unni var kolakyntur ofn. Þangað
upp, á 3. hæð, varð hún að bera
öll kol til daglegra nota.
Skrifstofustúlkumar í húsinu og
ræstingakonan urðu brátt góðir
kunningjar Thom. Daglega komu
þær upp í eldhúsið hennar og fengu
þar kaffisopa. Þangað komu líka
margir aðrir, því að það var alltaf
opið hús. Það var því mikið starf
sem Thora leysti af hendi, einkum
eftir að bömin urðú fímm. Fyrstu
árin eftir stríðið var vömskortur á
mörgum sviðum. Oft þurfti að
standa í biðröð til að fá nauðsyn-
lega hluti, einkum skótau og efni í
fatnað. En Thora saumaði sjálf föt
bamanna.
Sumarið 1947 vann ég um tíma
skrifstofustörf í húsinu, og á ámn-
um 1949—52 var ég svo að segja
daglegur gestur á heimili þeirra.
Þangað var ég líka boðin á jólunum.
Ég þekkti því mágkonu mína vel
og var þakklát fyrir hve heppinn
Gísli var með kvonfang sitt. Sagði
ég stundum við hann að Thora
væri besti innflutningurinn til ís-
lands á þessum ámm. Hún var
mjög hjálpsöm og fómfús. Ef veik-
indi bar að höndum í fjölskyldu
okkar taldi hún það ætfð skyldu
sína að hlaupa undir bagga, þó að
verkefnin væm nóg fyrir. Móður-
systir okkar systkinanna var eitt
sinn send norðan úr landi til
Reykjavíkur til lækninga. Hún var
þá orðin gömul kona og þurfti húsa-
skjól. Þá fór Thora inn í stofu til
Gísla og sagði: „Okkur ber skylda
til að hýsa frænku þína.“ Þó að
þröngt væri búið fannst samt
smuga fyrir gömlu konuna.
Thora var mikill ræktunar- og
blómaunnandi. Meðan fjölskyldan
bjó í húsi Búnaðarfélagsins hafði
hún garð í nokkur ár í útjaðri borg-
arinnar, sem nú er fyrir löngu
kominn undir götur og hús. Þangað
hjólaði hún og ræktaði bæði kartöfl-
ur og grænmeti. En gámurinn, sem
geymt hafði húsgögn þeirra á leið
til landsins, hlaut þá upphefð að
verða eins konar garðskáli og
áhaldageymsla.
Eftir 11 ára búsetu í Búnaðarfé-
lagshúsinu flutti fjölskyldan upp í
Mosfellssveit, í nýreist hús að
Hlíðartúni 6. Þar fékk ræktunar-
áhugi Thom byr undir báða vængi.
Gróðurhús var byggt þar sem tóm-
atar, vínber og annað góðgæti
dafnaði vel og margir nutu góðs
af. Alls kyns grænmeti var ræktað.
Tijám, mnnum og blómum var
plantað í stóm lóðina sem þau fengu
til afnota, svo að þar er nú gróður-
sæll og fallegur reitur.
Eins og áður hefur komið fram
í orðum mínum var Thora mikil og
hagsýn húsmóðir, góð eiginkona og
móðir og mjög gestrisin. Hún var
greind, vel verki farin og ákveðinn
persónuleiki, hreinlynd og sönn.
Jafnframt kunni hún að greina
hismi frá kjama, bæði í veraldlegum
og andlegum efnum. Meðan hún
gat var hún trúfastur samkomu-
gestur í húsi KFUM og K. Kirkju-
legt starf og kristniboð studdi hún
af heilum hug.
Þegar faðir Thom lá sjúkur og
beið dauðans vom þau Gísli enn
búsett í Kaupmannahöfn. Fór hún
þá heim á bemskustöðvamar með
dætur sínar, Rúnu og Stínu, sem