Morgunblaðið - 03.01.1988, Page 23

Morgunblaðið - 03.01.1988, Page 23
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. JANÚAR 1988 23 Þessi bókarkápa var mjög- einkennandi fyrir árin um og eftir alda- mótin og er eftir Wilhelm Schulz (1898). vel skipulögðu svæði í suðurhluta Tiergarten var að rísa gríðarmikil menningarmiðstöð eða réttara sagt miðstöðvar, því að hver grein lista hefur sitt afmarkaða svæði og sérstöku byggingu, sem eru hver annarri reisulegri og meiri um sig. Og þótt einungis hefði verið lögð rækt við að hlúa að því, sem fyrir var, sem svo sannarlega hef- ur verið gert, væri Berlín í dag jein af háborgum Evrópu, — en jþetta er hrein viðbót, sem eigin- lega gerir mann agndofa, en fyllir mann um leið stolti og bjartsýni um örlög gamla heimsins. Ég kom fyrst til Berlínar vorið 1959 og var það sérstök ferð frá listaháskólanum í Munchen, sem veitti okkur hina margvíslegustu fyrirgreiðslu og leiðsögn nemenda listaháskólans þar. Söfnin voru auðvitað ógleymanleg, en tvennt var mér þó minnisstæðast er við í óleyfi skruppum yfir til A-Berlín- ar til þess m.a. að sjá hið víðfræga Pergamo-safn. Vinur minn og bekkjarfélagi, U Tin Aye, frá Burma, varð yfirskilvitlega hræddur, og var það mér ný lífsreynsla og dýpri innsýn í pólitík en lestur margra doðranta. Þá rakst ég á bæklaðan mann með stórt og mikið dagstofuborð á handvagni, sem vildi endilega, að ég hjálpaði sér að bera borðið inn 'í hús nokkuð. Ég sá aumur á honum, enda var hann bersýnilega í miklum vandræðum og ég að auk vel á mig kominn um alla burði. Við tókum borðið af vagnin- um og bárum þáð upp þröngan stigagang uppá fjórðu hæð. Hann var á undan og tókst ekki sem best að fóta sig og fór hægt, svo að segja má að nfðþungt borðið hafi verið á öxlum mér mestan hluta leiðarinnar, a.m.k. allur þunginn! Var ég rennsveittur og móður, er upp kom, og reyndist það aldin kona, sem var móttak- andinn og heldur en ekki fegin að fá mubbluna inn til sín, þótt það vantaði á hana einn fótinn. Mjög var fátæklegt og ömurlegt í íbúðinni og við öll brosandi yfír góðum málalokum — vildi þá kon- an launa mér ómakið með nokkr- um mörkum, en ég sagði ánægjuna vera mér næga umbun, — ég hefði bara átt leið þar hjá, væri gestkomandi og víðförull, en atvikið nokkuð óvenjulegt og utan dagskrár og myndi gera mér dag- inn minnisstæðari. Ég reyndist sannspár, því að þetta atvik er mér enn í ljósu minni, — puðið og óðagotið í aum- ingja manninum, sem hafði færst einum of mikið í fang með flutn- ing þessa níðþunga húsgagns, sé tekið mið af líkamlegu ástandi hans. Þá er mér og minnisstætt, að hvarvetna voru skilti við húsar- ústir, sem voru margar, og á þeim viðvaranir um að hætta sér ekki of nærri vegna hættu á múrsteina- hruni. Þetta er allt liðin tíð, því að uppbygging A-Berlínar hefur ekki síður verið mikil og glæsileg — virðast þjóðimar og risaveldin að baki þeim vera í samkeppni um að gera hér sem best. Ég hafði ekki komið til Vestur- Berlínar síðan 1959, er ég var þar fyrir tveimur árum, og glæsileg uppbygging borgarinnar kom mér í opna skjöldu, þótt ég hefði mik- ið lesið mér til um hana. Hins vegar hafði ég komið 2—3svar til Austur-Berlínar, en dagsskráin var þá svo stíf, að enginn mögu- leiki var á að stelast yfír til vesturhlutans. Það má því með réttu segja, að ég hafi allnokkrum sinnum tyllt tá í borginni, en aldrei dvalið þar nokkuð að ráði, en hins vegar er þekking mín á henni allmikil, þótt borgin komi mér alltaf á óvart við hveija heimsókn. Listasöfnin eru mörg betur skipulögð en víðast annars staðar, og einkum er það áberandi um hið viðfræga safn í Dahlem, sem hýsir ríkislistasafnið og er að auki eitt . mikilfenglegasta þjóðhátta- safn veraldar og vafalítið það best skipulagða. Heill dagur er varla nóg til að fara yfír þetta mikla safn nema á hundavaði, að segja má, en það er þess virði að eyða honum þar — og verði maður leið- ur á safnskoðuninni, er tilvalið að taka sér göngutúr um hverfíð, sem er hið vinalegasta. Ég hafði ekki komið á þetta safn síðan 1959, er ég skoðaði það nú síðast, en mundi vel eftir því — nú er komin stór viðbygging við það og einkum hrífa mann deildimar frá Mið- og Suður- Ameríku og þá ekki síst hlutir, sem voru gerðir fyrir daga Spán- veija. Segi meira af því seinna, því að þetta er einungis inngangur að ítarlegri umfjöllun, auk þess sem ég segi frá heimsókn til París- ar. Þrátt fyrir að Berlín eigi sér jafn langa og viðburðarríka sögu, þá spannar tímaskeið hennar sem höfuðborgar sameinaðs Þýska- lands einungis 74 ár, sem gerir tæpan tíunda hluta aldurs hen.nar. En þessi 74 ár má með sanni segja að væru örlagaár í sögu Þýska- lands og alls heimsins um leið — en það var ekki borginni sjálfri að kenna heldur þróuninni. Ekki er hægt að kenna móðurinni og hvað þá formóðurinni um allar tiltektir afkomendanna, og Berlín hefur áþreifanlega sannað þá staðreynd, að menn eru fljótari að rífa niður en að byggja upp. Á þessari öld hefur meira fuðrað upp eða orðið að engu í einu sprengju- regni en öll mannkynssagan kann frá að herma. Það sem einstakt hugvit, útsjónarsemi og dugnaður hefur um aldir verið að móta og byggja upp, hefur nokkrum metn- aðargjörnum prökkurum og hrekkjalómum sögunnar tekist að eyðileggja á skömmum tíma og voru jafnvel óánægðir með, að eyðileggingin skyldi ekki verða algjörari. Það var t.d. fyrir óhlýðni generáls von Coltitz, að Parísar- borg var ekki lögð í rúst, og svo var um fleiri sögufrægar borgir í Evrópu. Það var á tímabilinu 1871—1945, að Berlín var höfuð- borg Þýskalands, og það var jafnframt blómatími hennar í mörgu tilliti. Aðalatvinnuvegimir vom á sviði vefnaðar og iðnaðar, og þar urðu til vörumerki, sem allir þekkja svo sem AEG, Siem- ens og Osram. Hinir gullnu tímar aldarinnar í leikhúss- og menning- arlífí áttu upptök sín í Berlín og áhrifanna gætti um allan heim. Og þó vöruðu þeir ekki nema í fímm ár og mörkuðu tímaskeiðið milli verðbólgu og örvæntingu og ringulreiðar — 1924—1929. Fyrr á öldinni hafði núlistin blómstrað sem aldrei fyrr, og hér var starfsvettvangur hins nafn- togaða Herwarth Walden, sem gaf út hið fræga listtímarit „Der Sturm“, jafnframt því sem hann rak eigin sýningarsal. Hann kynnti í fyrsta skipti verk manna eins og Kandinsky, Míró, Klee, Chagall, Rousseau, Kokoschka svo og fútúristanna ítölsku og fjölda annarra heimsþekktra nafna. Þessa listamenn nefndi keisarinn rennusteinsmálara og hér var Hitler honum innilega sammála, er sá í þessum nývið- horfum úrkynjunina sjálfa. Svona rétt eins og nítjánda öldin hafði litið á impressjónistana, sem enn voru í litlum metum. — Þetta var um og eftir fyrsta tug aldarinnar. En heimsstyijöldin fyrri átti eftir að breyta gildismatinu svo uní munaði og seinni heimsstyij- öldin að bæta um betur. Gamli heimurinn hefur tvisvar risið upp úr rústum á öldinni, og það hefur haft meiri áhrif til fram- fara sem úrkynjunar en nokkuð annað í sögunni um gervalla jarð- kringluna. En það er önnur saga, sem seg- ir ekki frá hér, en sagt verður sitthvað af Berlín og sögu hennar í næstu grein. V estur-Þýskaland; Tvöfalt fleiri alnæmistilfelli Bonn, Reuter. Tvöfalt fleiri alnæmistilfelli greindust í Vestur-Þýskalandi árið 1987 en árið á undan, að því er talsmaður heilbrigðisyfir- valda þar í landi skýrði frá nú nýlega. Að sögn Manfreds Koch greind- ust 1,677 alnæmistilfelli í Vestur- Þýskalandi árið 1987 og var það 904 tilfellum fleira en 1986. Fram kom einnig í máli hans að sjúk- dómurinn reyndist vera banamein 725 Vestur-Þjóðveija á árinu sem var að líða. Heilbrigðisyfírvöld í Vestur- Þýskalandi áætla að 100.000 manns beri veiruna sem veldur sjúk- dómnum. AUSTURBÆR Lindargata 39-63 o.fl. Skipholt 1-38 Skipholt 40-50 Stigahlíð 37-97 Síðumúli Ármúli Óðinsgata UTHVERFI Njörvasund Kambsvegur VESTURBÆR Fornaströnd Bauganes Nýlendugata Einarsnes Látraströnd KOPAVOGUR Nýbýlavegur 5-36 Laufabrekka o.fl. Kársnesbraut 77-139 MIÐBÆR Grettisgata 37-63 o.fl. Hverfisgata 4-62 Barónsstígur 4-33 o.fl. Laugavegur 32-80 o.fl.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.