Morgunblaðið - 03.01.1988, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLABIÐ, SUNNUDAGUR 3. JANÚAR 1988
Htargi Útgefandi mfybifeffr Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fróttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Askriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 55 kr. eintakiö.
Allt er ræktun háð
Nýtt ár er að hefja göngu
sína. Eins og jafnan á
tímamótum sem þessum flytja
forystumenn þjóðum og heim-
inum öllum boðskap. Leiðtogar
Bandaríkjanna og Sovétríkj-
anna fluttu ávörp í sjónvarpi,
sem send voru út í báðum lönd-
unum. Fyrir ári var fallið frá
áformum um gagnkvæmar
sjónvarpssendingar af þessu
tagi vegna þess, hvemig leið-
togamir kvöddust á Reykja-
víkurfundinum í október 1986.
í Washington tókst þeim Re-
agan og Gorbatsjov að ná
einum áfanga á ferðinni, sem
hófst í Reykjavík. Þess vegna
þykir mörgum friðvænlegra
um þessi áramót en áður og í
ávörpum sínum nú gáfu þeir
Reagan og Gorbatsjov til
kynna, að á Moskvufundi í ár
myndu þeir enn stíga skref á
afvopnunarbrautinni.
Risaveldin ráða yflr afli,
sem gerir þeim fært að ógna
allri heimsbyggðinni. Þess
vegna á boðskapur forystu-
manna þeirra erindi til allra,
sem jörðina byggja. Forystu-
menn annarra þjóða líta sér
nær í ræðum og ávörpum um
áramót. Frú Vigdís Finnboga-
dóttir forseti Islands vék að
stöðu íslendinga með þessum
orðum í áramótaávarpi sínu:
„Ótal sinnum hef ég orðið
þess vör á ferðum mínum er-
lendis, að útlendir menn
undrast þetta samfélag okkar.
Menn skilja ekki hvemig 240
þúsund sálir fara að því að lifa
sem sjálfstætt fólk í harðbýlu
landi eins og þær væm a.m.k.
tvær milljónir með álíka marg-
ar vinnuhendur og smærri
stórborg þarf til að geta rekið
sjálfa sig. En í þessu felst ein-
mitt reisn okkar. Við eigum
svo gott fólk á svo mörgum
sviðum, að við getum látið rödd
okkar heyrast og það er tekið
mark á henni og virðing fyrir
henni borin. T.d. eru íslending-
ar þekktir af því í erlendum
lánastofnunum að borga mjög
skilvíslega skuldir sínar, enda
þótt þær séu okkur ekki síður
þungur baggi en öðrum sem
ekki fer af sama orðspor og
búa þó ekki fremur við sára
fátækt en við. Virðing er borin
fyrir sjálfstæði okkar, sér-
stæðri tungu og menningar-
arfleifð. Og einmitt fyrir það
að við eigum þessa rödd á þingi
þjóðanna er mikilvægt, að hún
missi ekki hljóm sinn, verði
ekki rám. Því er okkur nauð-
syn að eignast áfram í hverri
kynslóð sem flesta menn sem
standa sig, sem vinna vel og
af alúð það sem þeim er trúað
fyrir og þeir starfa við. Að við
höldum áfram að vera menn-
ingarþjóð í þeim skilningi að
„menning er að gera hlutina
vel“, eins og einn af heimspek-
ingum okkar hefur komist að
orði á svo lýsandi hátt. Að við,
hver á sínu sviði, gerum svo
til sóma sé það sem við höfum
tekið að okkur, hvort sem er
að flaka fisk, skrifa bók, baka •
brauð eða teikna hús.“
í þessum orðum forseta ís-
lands felst tímabær áminning.
Hvorki stór þjóð né smá nær
langt nema hún sýni af sér
dugnað og standi sameiginlega
þannig að málum, að til far-
sældar sé. Hið sama á við um
þjóðir og um einstaklinga og
fjölskyldur, að hver uppsker í
samræmi við það, sem hann
sáir. Friðsamlegt andrúmsloft,
vaxandi frjálsræði í alþjóðavið-
skiptum, hindrunarlausari
aðgangur að stórum mörkuð-
um, framfarir í samgöngum
og sú tækni, sem auðveldar
fáum höndum að vinna erfíð
verk, veita okkur 240 þúsund
sálum ný og óþekkt tækifæri.
Þau ganga okkur hins vegar
úr greipum, ef við gleymum
að vinna hlutina vel, látum
vaða á súðum og gerum meiri
kröfur til annarra en sjálfra
okkar. „Ekkert er sjálfgefíð,"
sagði forseti íslands einnig í
áramótaávarpi sínu og bætti
við: „Sjálfstæði íslands verður
aldrei sjálfsagður hlutur, ekki
heldur íslensk menning, ekki
einu sinni gróður landsins. Allt
er ræktun háð — að ala upp
nýja kynslóð er eins og að
rækta tré.“
Á hraðfleygri stund er okk-
ur oft nauðsyn að staldra við
og huga að því þó ekki væri
nema fyrir okkur sjálf, að allt
er ræktun háð. Enginn árang-
ur næst nema lögð sé rækt við
það, sem við tökum okkur fyr-
ir hendur. Ef við strengjum
þess heit í upphafí nýs árs að
hafa þessi einföldu sannindi
að leiðarljósi, miðar okkur
sjálfum ekki aðeins fram á veg
heldur samfélaginu öllu.
Niðurstaða skoðana-
könnunar á vegum
Gallup á íslandi, sem
birt var hér í Morgun-
blaðinu á gamlársdag,
sýnir, að íslendingar
eru bjartsýnir og telja,
að næsta ár verði þeim
gott og mjög fáir eru þeirrar skoðunar,
að næsta ár verði þeim verra en árið 1987.
Þessi bjartsýni stangast í verulegum atrið-
um á við sjónarmiðin, sem haldið var á loft
í áramótaboðskap annarra hér í blaðinu á
gamlársdag. í stuttu máli má segja, að
allir er ræða um efnahagsmál lýsi annars
vegar yfir, að árið 1987 hafi verið einstak-
lega gott og gjöfult en slái hins vegar
vamagla, þegar þeir horfa til ársins 1988.
Á nokkrum vikum haustið 1987 hafi flest
snúist á verri veg og horfur séu síður en
svo góðar nú um áramótin, þegar litið er
fram á veg. Á árinu 1987 jókst kaup-
máttur um 18%, atvinna var meiri en
mannafli dugði til og í árslok stóðu við-
skipti með miklum blóma. Hvort heldur
litið er á innflutning eða utanlandsferðir
var um metár að ræða; um áramótin fögn-
uðu skátar því, að fleiri milljónum var
skotið upp í loftið en nokkru sinni fýrr.
Og það er til marks um væntingamar í
ársbyrjun, að í lok desember biðu rúmlega
3.000 bifreiðar kaupenda í skemmum
skipafélaga.
Þeir Ásmundur Stefánsson, forseti Al-
þýðusambands íslands, og Gunnar J.
Friðriksson, formaður Vinnuveitendasam-
bands íslands, vom sammála um það í
Morgunblaðsgreinum á gamlársdag, að
1987 hefði verið ár glataðra tækifæra.
„Við kveðjum eitt gjöfulasta ár til lands
og sjávar, sem þessi þjóð hefur lifað, en
jafnframt ár glataðra tækifæra," segir
Gunnar J. Friðriksson í upphafi greinar
sinnar. Hann segir ástæðunnar annars
vegar að leita í því, að kosið var til Al-
þingis á árinu 1987 og við þær aðstæður
sé oft hætta á því, að efnahagsmál fari
úr böndunum. Og einnig segir Gunnar:
„Opinberir starfsmenn notuðu hins vegar
tækifærið og knúðu fram samninga, sem
í mörgum tilvikum voru langt umfram það
sem gerst hafði í hinum almennu samning-
um.“
Ásmundur Stefánsson er harðari í gagn-
rýni sinni á stjómvöld en Gunnar, en
Ásmundur segir meðal annars: „í mesta
góðæri íslandssögunnar hefur ríkisstjómin
rekið ríkissjóð með geigvænlegum halla
og misst tökin á peningamarkaðinum og
vöxtunum. Þensla hefur magnast, verð-
bólga aukist og launaskrið vaxið. Samband
aðgerða og aðgerðaleysis ríkisstjómarinn-
ar hefur fært flest úr lagi og við emm á
nýju að festast í vítahring verðbólgunn-
ar... Ríkisstjómin og samtök atvinnurek-
enda hafa brugðist hlutverki sínu og gert
ár möguleikanna, árið 1987, að ári hinna
glötuðu tækifæra."
Kjaradeilur?
Flestum ber saman um, að nú þegar
líkur eru á því að heldur harðni á dalnum
skipti mestu, hvemig tekst til við gerð
kjarasamninga. í áramótagrein sinni hér
í blaðinu kemst Þorsteinn Pálsson, forsæt-
isráðherra, varlega að orði, þegar hann
ræðir um kjaramálin: „Kaupmátt heimil-
anna þarf að veija svo sem frekast er
unnt, og jafnframt skapa skilyrði þess að
vextir lækki. Miklu skiptir að farsæl lausn
fáist á vinnumarkaði. Mikil ábyrgð er lögð
á herðar samtaka vinnumarkaðar. Ríkis-
stjómin er fyrir sitt leyti reiðubúin að
greiða fyrir gerð kjarasamninga verði eft-
ir því leitað af hálfu samningsaðila enda
verði samningar í samræmi við efnahags-
markmið ríkisstjómarinnar og ytri skilyrði
þjóðarbúsins.“
í samtali á Bylgjunni á gamlársdag
sagði Ásmundur Stefánsson, að til þess
að viðhalda þeim kaupmætti út þetta ár,
sem var í síðasta mánuði, þyrfti að hækka
launin strax um 8-9% og síðan um 7% á
þriggja mánaða fresti. Líklegt er, að hvorki
ríkisstjómin né samtök atvinnurekenda
telji unnt að samþykkja þessar tölur. For-
seti Alþýðusambandsins setti þær ekki
heldur fram sem kröfur. Athyglisvert er
að sjá það í grein hans hér í Morgun-
blaðinu, að Alþýðusambandið hefur að því
er virðist ekki gert það upp við sig, hvem-
ig það ætlar að standa að kjaraviðræðum
og samningum á komandi vikum og mán-
uðum. Ásmundur segir að vafalaust verði
gerðar kröfur um að lægri laun hækki
sérstaklega, líklega verði krafist samræm-
is milli taxtakaups og greiddra launa og
vafalaust verði talið nauðsynlegt að
tryggja kaupmátt launa með því að hamla
á móti aðgerðum sem valda verðbólgu og
tryggja endurskoðun kaupliða kjarasamn-
inga standist verðlagsforsendur ekki.
Skáletruðu orðin gefa ótvírætt til kynna,
að Ásmundur Stefánsson hefur fyrirvara
á því, að þessar kröfur verði á oddinum.
Ástæðulaust er þó að ætla annað en skoð-
un Ásmundar vegi þyngst að lokum við
mótun kröfugerðarinnar. Að vísu gera
nýir forystumenn í flokki hans, Alþýðu-
bandalaginu, kröfu um mikla hlutdeild í
ákvörðunum verkalýðshreyfmgarinnar.
Boðar Ólafur Ragnar Grímsson, nýkjörinn
formaður Alþýðubandalagsins, breyttar
baráttuaðferðir í kjaramálum í áramóta-
viðtali við Þjóðviljann þegar hann segir:
„í stað þess að loka kjarabaráttuna af í
þröngum viðræðum nokkurra forystu-
manna launafólks við atvinnurekendur og
ríkisvald þarf nú uppúr áramótunum að
efna til funda og viðræðna á vinnustöðun-
um, í matarhléi og kaffítímum, eða með
vinnustöðvun stutta stund meðan málin
eru rædd ... Við í Alþýðubandalaginu
munum gera okkar til þess að beitt verði
þessum nýju aðferðum fjöldavirkni, að
slagurinn við atvinnurekendur og ríkis-
stjóm fari fram á sjálfum vinnustöðunum
og ekki í þröngum viðræðuhópum forystu-
manna.“
Athyglisvert er að formaður Alþýðu-
bandalagsins boðar ekki verkfallsátök í
hefðbundnum stíl heldur að útsendarar
Alþýðubandalagsins ætli að taka völdin
af samningamönnum verkalýðshreyfingar-
innar með fundum á vinnustöðum. Verður
athyglisvert að fylgjast með því, hvemig
kjömir fulltrúar og trúnaðarmenn verka-
lýðsfélaga bregðast við þessu og hver
verða viðbrögð launþega sjálfra og stjóm-
enda einstakra fyrirtækja. Ef forysta
Alþýðubandalagsins er lík sjálfri sér á hún
eftir að gera meira veður út af eigin ágæti
og formsatriðum í kringum fundi af þessu
tagi en efni málsins og hag launafólks.
I Morgunblaðsgrein sinni segir Ásmund-
ur Stefánsson, að launafólk hljóti að búa
sig „undir að til átaka geti komið fljótlega
á nýju ári.“ Og í samtali á Bylgjunni á
gamlársdag sagði Ásmundur, að hann teldi
ólíklegt, að samið yrði um kaup og kjör nú
í janúar og líklega ekki fyrr en í febrúar
eða mars og gætu menn vænst þess, sem
hann kallaði skæruhemað á vegum verka-
lýðhreyfingarinnar.
Þeir, sem hafa hug á því að efna til
skæruhemaðar eða hefðbundinna verk-
falla, ættu að minnast þess, að þær
breytingar hafa orðið á högum launþega,
að þeim kemur enn verr en áður að hlé
verði á launagreiðslum til þeirra. Mikill
meirihluti fólks sættir sig í raun ekki við
að vera sviptur tekjum vegna verkfalla og
hið sama á við hér og annars staðar, að
tjón launþega af verkföllum er að jafnaði
meira, þegar upp er staðið, en fleiri og
ofast verðminni krónur í umslaginu. I fyrr-
greindri könnun Gallup skera Islendingar
sig úr, þegar þeir em spurðir um líkur á
vinnudeilum á árinu 1988. 51% telja að
líkumar séu meiri en á árinu 1987 og
aðeins 8% að þær séu minni.
Gengi krónunnar
Hinn mikli fíöldi bifreiða í skemmum
skipafélaganna nú um áramótin kann að
vera vísbending um þá trú margra, að
óhjákvæmilegt verði að lækka gengi krón-
unnar vegna óhagstæðrar þróunar á
alþjóðlegum gjaldeiyrismörkuðum. Má
segja, að allt frá því kjarasamningar vom
gerðir í febrúar 1986 og ákveðið var að
festa gengið eins og sagt er, hafí þróun á
verði dollara verið okkur í óhag og ekki
blæs byrlega í því efni nú um áramótin.
En hvað segja forystumenn ríkisstjómar-
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. JANÚAR 1988
29
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 2. janúar
Morgunblaðið/RAX
innar um gengismál nú um áramótin? í
áramótaávarpi sínu í sjónvarpinu komst
Þorsteinn Pálsson þannig að orði:
„Minnkandi kaupmáttur útflutnings-
tekna síðustu vikur hefur valdið erfíðleik-
um bæði í iðnaði og sjávarútvegi. Flestum
er þó ljóst að stöðugleikastefna í gengis-
málum hefiir reynst afar mikilvæg bæði
fyrir afkomu heimila og starfsskilyrði at-
vinnufyrirtækja. Tilgangslítið virðist að
breyta verðhlutföllum milli íslenskrar
krónu og erlendrar myntar ef líkur em á
að áhrif slíkrar aðgerðar yrðu þurrkuð út
í einu vetfangi með nýjum kostnaðar-
hækkunum t.a.m. í kjarasamningum, sem
ekki styddust við efnahagslegar forsend-
ur.“
í áramótagrein sinni hér í Morgunblað-
inu segir Þorsteinn Pálsson ákvarðanir
vegna breyttra aðstæðna í gengismálum
og á útflutningsmörkuðum vera „viða-
mesta verkefnið, sem glíma þarf við að
teknum ákvörðunum um ríkisfíármál og
fískveiðistefnu." Og hann segir einnig, að
gengislækkun yrði „skammgóður vermir
og skilaði litlum árangri og hætt er við
að hún myndi herða á hraða verðbólgu-
skrúfunnar. Hér þarf annað og meira að
koma til.“
Steingrímur Hermannsson, utanríkis-
ráðherra, ræðir um gengismál með þessum
hætti í áramótagrein í Tímanum:
„Atvinnuvegimir verða ekki reknir til
lengdar með tapi. Sömuleiðis er óhjá-
kvæmilegt að taka tillit til viðskiptahalla
og þróunar okkar helstu gjaldmiðla, eink-
um dollarans. Fast gengi er að sjálfsögðu
afar mikilvægt í viðureigninni við verð-
bólguna, en það getur ekki verið orðið
markmið í sjálfu sér.
Ef óhjákvæmilegt reynist að fella geng-
ið, er mikilvægast að gera þær hliðarráð-
stafanir, sem draga úr áhrifum á verðlag
°g tryggja þau atriði, sem til grundvallar
eru lögð, eins.og t.d. kaupmáttinn.
Ég er ekki í nokkmm vafa um að ná
má tökum á efnahagsþróuninni, en það
verður best gert með samstilltu átaki ríkis-
valdsins og aðila vinnumarkaðarins. Að
því ber að vinna. Ef slíkt samkomulag
næst ekki, ber ríkisvaldinu skylda til að
gera það einhliða, sem þarf hveiju sinni.
Það verður ætíð bæði erfíðara og sársauka-
fyllra."
Á að skilja orð formanns Framsóknar-
flokksins á þann veg, að hann telji forsend-
ur geta skapast fyrir því á næstu vikum,
að ríkisstjómin ákveði kaup og kjör með
lagasetningu? En hvað segir Jón Sigurðs-
son, viðskiptaráðherra, um gengismálin? í
áramótagrein hans í Alþýðublaðinu stend-
ur:
„Fast gengi er forsenda stöðugs verð-
lags en hins vegar getur reynst illmögulegt
að halda genginu föstu ef verðlagsþróun
innanlands er með allt öðmm hætti en
gerist í helstu viðskiptalöndum eða ef
gengi helstu mynta breytast til muna inn-
byrðis. Á vegum viðskiptaráðuneytisins er
verið að kanna hvers konar tilhögun á
gengisskráningu íslensku krónunnar
tryggi til frambúðar bestan stöðugleika.
Meðal annars er verið að kanna hvort teng-
ing við einhveija ákveðna myntkörfu
(ECU, SDR o.s.frv.) komi að gagni í þessu
sambandi. Mikil óvissa ríkir í gengismálum
í heiminum um þessar mundir og veldur
það óhjákvæmilega óvissu um gengismál
hér á landi.“
Hér verður ekki vitnað í fleiri stjóm-
málamenn um gengismál og ekki skal
gerð sérstök tilraun til að auðvelda lesend-
um að átta sig á því, hvað í boðskap þeirra
felst. En þó er rétt að minna á, að í Morg-
unblaðsfrétt á gamlársdag segir Benedikt
Valsson, hagfræðingur hjá Þjóðhagsstofn-
un, að sveiflumar á gengi Bandaríkjadoll-
ars á árinu 1987 hafí ekki skaðað
hagsmuni íslenskra útflytjenda, ef á heild-
arútflutning er litið. Og haft er eftir
Benedikt: „Þegar á heildina er litið fæ ég
ekki séð að útflutningstekjur okkar hafí
rýmað vegna þróunarinnar á alþjóðagjald-
eyrismörkuðum á þessu ári, heldur virðast
áhrifín vera jákvæð."
Vaxtastefnan
Fyrir skömmu komu fram miklar efa-
semdir hjá stjómendum Sambands
íslenskra samvinnufélaga (SÍS) um rétt-
mæti vaxtastefnunnar, sem nú er rekin.
Síðan hefur Steingrímur Hermannsson,
formaður Framsóknarflokksins, orðið æ
harðorðari um skaðsemi vaxtastefnunnar.
Upphaf hennar er þó að rekja til þess tíma,
þegar hann var forsætisráðherra. í ára-
mótagrein í Tímanum segir Steingrímur
meðal annars um þetta mál, að framsókn-
armenn telji, að á frelsi einstaklingsins
„þurfi að hafa góða stjóm, ekki síst á
meðan jafnvægi hefur ekki náðst í efna-
hagsmálum og dómgreind manna er meira
eða minna undir áhrifum óljósra verð-
bólguvæntinga." Og hann segir einnig:
„Þegar ákvörðunarvald um vexti var
fært frá Seðlabankanum til viðskiptabank-
anna, var, að tillögu okkar framsóknar-
manna, það vald sett í hendur bankaráð-
anna. í þeim sitja hjá ríkisbönkunum
fulltrúar stjómmálaflokkanna, sem ætla
má að hafí hagsmuni atvinnulífsins einnig
í huga. Þetta hefur reynst haldlítið. Vext-
ir virðast ákveðnir af þeim fjármagns-
markaði, sem er utan ríkisbankanna, „gráa
markaðnum" svonefnda."
í máli Steingríms Hermannssonar kem-
ur ekki fram, hvemig hann vill koma
böndum á vextina og með hvaða hætti
hann vill veita stjómmálamönnum vald til
að hlutast til um ákvarðanir í vaxtamálum.
Hann segir á einum stað: „Hér spyr eng-
inn um vexti, aðeins hvort hann fái lánið."
Spyija má, hvort það sé ekki einmitt þess-
um hugsunarhætti sem þarf að breyta og
hvort honum verði breytt, ef stjómmála-
menn ætla að taka til við það á ný að búa
til verð á peningum.
Sá ráðherra, sem hefur vaxtamálin á
sinni könnu, Jón Sigurðsson, viðskiptaráð-
herra, er á öndverðum meiði við Steingrím
Hermannsson. I áramótagrein í Alþýðu-
blaðinu segir Jón eftir að hafa minnt á,
að þróunin hefur verið sú að vextir ákvarð-
ist einkum af framboði á og eftirspum
eftir fíármagni:
„Þessi þróun hefur án efa verið í rétta
átt en því er ekki hægt að neita að nú á
síðari hluta ársins hafa raunvextir orðið
mjög háir. Hér veldur fyrst og fremst
mikil aðsókn í lánsfé vegna fíárfestingar
fyrirtækja og einstaklinga og hallareksturs
ríkissjóðs á árinu. Háir raunvextir em
auðvitað lántakendum þungbærir og að
æskilegt er að þeir lækki. En leiðin til að
ná því marki er ekki að hverfa aftur til
miðstýrðra vaxtaákvarðana og skömmtun-
ar á fjármagni heldur verður að koma á
betra jafnvægi í þjóðarbúskapnum.“
Steingrímur Hermannsson telur, að
vegna skorts á jafnvægi eigi ríkið að hlut-
ast til um ákvörðun vaxta. Jón Sigurðsson
er þeirrar skoðunar, að koma þurfí á betra
jafhvægi i þjóðarbúskapnum og þá lækki
vextimir. Þorsteinn Pálsson er sömu skoð-
unar og Jón Sigurðsson. Forsætisráðherra
segir í grein sinni hér í Morgunblaðinu:
„Vextir eru sannarlega of háir um þessar
mundir, nafnvextir jafnt sem raunvextir."
Hann mælir ekki með miðstýrðum vaxta-
ákvörðunum heldur segin
„Hallalaus ríkisbúskapur skapar þvi
skilyrði til að vextir megi lækka. Fleira
þarf þó að koma til. Óvissa um verðlags-
þróun á næstunni hefur getið af sér hærri
vexti en ef stilla ríkti i verðlagsmálum.
Hófsamleg Iausn í kjaramálum og hjöðnun
verðbólgu í framhaldi af því er önnur for-
senda þess að nafnvextir lækki á ný.
Raunvextir munu fylgja fast á eftir.“
Friðarvæntingar
Athyglisvert er að sjá þá niðurstöðu í
fyrrgreindri könnun Gallup, sem sagt var
frá hér í blaðinu á gamlársdag, að Islend-
ingar skera sig úr öðmm þjóðum, þegar
þeir em spurðir þessarar spumingar: Verð-
ur árið 1988 friðsælla/ófriðsælla en árið
sem er að líða. 51% íslendinga telja árið
verða friðsælla en í 12 ríkjum Evrópu-
bandalagsins (EB) telja aðeins 14% að
1988 verði friðsælla en 1987. Aðeins 8%
Norðmanna em þessarar skoðunar hins
vegar 41% Austurríkismanna og 48%
Moskvubúa. 39% íbúa EB-landanna telja
líkur á, að 1988 verði ófriðsælla en 1987,
en aðeins 3% íslendinga, til dæmis em 42%
Dana þessarar skoðunar. 72% íslendinga
telja 10% eða minni líkur á heimsstyijöld
næstu 10 árin en aðeins 37% Norðmanna
og 46% í EB-löndunum 12.
Hvað veldur því, að íslendingar skera
sig svo mjög úr að þessu leyti? Við því
er ekkert algilt svar. Sérstaða okkar er
sú, að við höfum ekki sjálfír axlað þá
ábyrgð að sjá landi okkar fyrir vömum
heldur samið um það við aðra. Er gmnnt
á því í umræðum um öryggismál hér, að
ástæðulaust sé að gera sér of mikla rellu
út af þeim. Þá er ljóst, að sú skoðun er
almenn hér á landi, að nýgerður samning-
ur í Washington sé upphaf stærri og meiri
skrefa í afvopnunarmálum og menn tengja
slík skref hugmyndum um að friðvænlegra
sé í heiminum. Könnun Gallup var gerð
hér á landi að minnsta kosti einmitt þá
daga, sem þeir funduðu í Washington
Ronald Reagan og Míkhaíl Gorbatsjov.
Vonandi em íslenskir þátttakendur í þess-
ari samanburðarkönnun Gallup glögg-
skyggnari á þróun alþjóðamála en fólk í
öðmm löndum. Á hinn bóginn er þess að
minnast, að viðhorf okkar ráða minnu um
þessa þróun en flestra hinna. Og þá steðj-
ar hvað mest hætta að öryggi landa, ef
þjóðimar, sem þau byggja, láta óskhyggj-
una stjórna gjörðum sínum.
í tilefni af ára-
mótunum er í
Reykjavíkurbréfi
litið á ummæli
ýmissa forvígis-
manna landsmála.
An þess að leitast
sé við að draga
af þeim of miklar
ályktanir er
staldrað við
kjaramálin, geng-
ismálin og vaxta-
málin. Þá er
einnig vakin at-
hygliáþeirri
staðreynd, að ís-
lendingar skera
sig úr öðrum þjóð-
um, þegarþeir
meta friðarhorf-
ur í bráð og lengd.