Morgunblaðið - 30.01.1988, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. JANÚAR 1988
Skotland:
Ekki auðhlaupið að því að
eiiikavæða orkufyrirtækin
EFTIRFARANDI pistill um orku-
mál í Skotlandi og hugmyndir
um einkavæðingu skosku orku-
fyrirtækjanna, sem talin eru
líklegustu kaupendur íslenskrar
raforku, ef neðansjávarstrengur
verður lagður milli íslands og
Skotlands, birtist nýlega í breska
vikuritinu The Economist
Það ætlar að reynast allt að þvf
eins erfítt viðfangs að fínna leiðir
til að einkavæða skosku raforkufyr-
irtækin og að taka ákvörðun um,
hvemig ganga á í skrokk á orkubú-
skapnum í Engiandi og Wales - sem
er þó snöggtum viðameira mál. í
Skotlandi eru starfandi tvö orkufyr-
irtæki, South of Seotland Electricity
Board (SSEB) og North of Scotland
Hydro-Electric Board (NSHEB), og
sjá þau bæði um framieiðslu, flutn-
ing og dreifingu raforku. í Englandi
og Wales er þessu öðruvísi háttað.
Fyrirtækið Central Electricity Gen-
erating Board (CEGB) framleiðir
orkuna og afhendir hana tólf svæð-
isfyrirtækjum, sem sjá um dreifíngu
til notenda.
Sérstök lausn í Skotlandi
Skotlandsmálaráðuneytið, sem
ber ábyrgð á skoska orkuiðnaðin-
um, hyggst leysa þetta mál á annan
hátt en gert hefur verið í Eng-
landi. Skosk orkufyrirtæki hafa
selt rafmagnið á lægra verði en
sambærileg fyrirtæki fyrir sunnan
landamærin, auk þess sem þau hafa
selt orku suður fyrir. Skotum hefur
einnig vegnað betur í gerð orku-
mannvirkja. Malcolm Rifkind
Skotlandsmálaráðherra mun ekki
verða þess fysandi að selja skosku
fyrirtækin á neinn þann hátt, sem
ógnað getur góðum rekstrarárangri
þeirra. En víst er, að hart mun
verða eftir því gengið, að hann finni
lausn, sem allir geta sætt sig við.
Viðleitni' ráðherrans til að leysa
málið hefur strandað á ólíkum við-
horfum skosku fyrirtækjanna til
þess, hvemig staðið skuli að einka-
væðingu þeirra. Stærra fyrirtækið,
SSEB, sem þjónar um flórum millj-
ónum manna á yfír 20.000 ferkíló-
metra svæði, vill, að eitt fyrirtæki
verði stofnað úr báðum. Það segist
hvort sem er deila kostnaði við
orkuöflun, flutning og dreifingu
með NSHEB. Auk þess myndi
rekstur þeirra heildstætt kerfí fyrir
og afkastagetu hvors um sig sé
beitt í hagkvæmnisröð. Þau orku-
ver, sem hafí lægstan rekstrar-
kostnað, séu notuð fyrst — án tillits
til þess hvort fyrirtækjanna eigi
þau.
NSHEB telur, að þessi samvinna
geti haldist, þó að fyrirtækin verði
seld sitt í hvoru lagi. Þó að það
þjóni aðeins 1,25 milljónum manna,
nær þjónustusvæði þess yfír fjórð-
ung Bretlandseyja- — norður og
vestur af línu frá Tay-fírði til
Clyde-fjarðar. Margir af viðskipta-
vinum þess búa á afskekktum
stöðum, og NSHEB hefur gegnt
mikilvægu hlutverki í efnahagslegri
og félagslegri uppbyggingu Há-
landanna. Það er uggandi um, að
sérþörfum sfnum í fjárfestinga- og
gjaldskrármálum yrði ekki sinnt
nægilega, yrðu fyrirtækin sameinuð
í eitt.
Með hálfum afköstum
Orkufyrirtækin tvö munu áfram
þurfa hvort á annars atfylgi að
halda, eftir að þau hafa verið seld
einkaaðilum. NSHEB yrði sjálfu sér
nógt, ef raforkuver þess við Peter-
head, sem gengur fyrir olíu og gasi
(1.320 MW), væri keyrt með fullum
afköstum. Nú er það aðeins keyrt
með hálfum afköstum og haft til
vara. Frá því f mars 1986 til mars
87 fullnægðu orkuver fyrirtækisins
(bæði vatnsorkuver og orkuver, sem
ganga fyrir olíu) aðeins um helm-
ingi af orkuþörf þess. Afganginn
fékk fyrirtækið hjá SSEB og kjam-
orkuverum breska ríkisins. SSEB
hefur á hinn bóginn umtalsverða
umframafkastagetu — a.m.k. 25%
eins og stendur, og meira þegar
Tomess-kjamorkuverið (1.250
Orkusala íslendinga til Bretlands:
MW) er keyrt með fullum afköstum.
Það þarf þó á því að halda, að
NSHEB visti ódýra orku, þegar lítil
eftirspum er eftir rafmagni.
Rifkind á ef til vill ekki nema tvo
kosti: að sameina fyrirtækin eður
ei. Það sýnist ekki vænlegur kostur
að sundra orkuiðnaðinum í Skot-
landi frekar niður f orkuvinnslu-,
flutnings- og dreifíngarfyrirtæki —
þar sem fyrir liggur, að heildartekj-
ur 1986-87 vom aðeins 1,2 milljarð-
ar punda miðað við 11,1 milljarð
punda sunnan landamæranna.
Þannig kann að virðast sem heppi-
legasti kosturinn fyrir Skotlands-
málaráðuneytið sé að steypa
fyrirtækjunum tveimur saman í eitt,
því að þá er sneitt hjá vandamálum
í sambandi við að gera öðru þeirra
hærra undir höfði en hinu. En þetta
yrði illa séð f Hálöndunum —
pólitískt — og mundi varpa fyrir
róða möguleikum á að koma við
samkeppni. ÞÓ að fyrirtækin tvö
yrðu seld einkaaðilum hvort í sfnu
lagi Og héldu einokunaraðstöðu
sinni hvort á sfnu þjónustusvæði,
yiði þó alltént hægt að bera saman
frammistöðu þeirra.
Hvað g’erir Parkinson?
Mál þetta kann svo að hlaupa í
enn torleystari hnút, ef Cecil Park-
inson orkumálaráðherra ákveður að
hafa áfram á hendi yfirstjóm kjam-
orkuvera í Englandi og Wales — á
þeim forsendum að starfsemi þeirra
sé of mikilvæg og of dýr til þess
að unnt sé að selja þau einkaaðil-
um. Enda þótt NSHEB notist ekki
við kjamorkuver við raforkufram-
leiðslu sfna, munu um 60% af
afkastagetu SSEB koma frá kjam-
orku í árslok 1988 — en hærra
hlutfall þekkist aðeins hjá Frökk-
um, sem framleiða um 70% af
raforku sinni í kjamorkuverum.
Yrði kjamorkuframleiðslan tekin
af SSEB, yrði fyrirtækið ekki svip-
ur hjá sjón í augum fl'árfestingarað-
ila, hvort sem það yrði í slagtogi
með NSHEB eða eitt á báti.
Skosk orkufyrirtæki hvetja
til varkárni í framkvæmdum
London, frá Valdimar Unnari Valdimarssyni.
Viðbrögð skosku orkufyrir-
tækjanna tveggja við hug-
myndum um orkuflutning frá
íslandi til Bretlands einkennast
framar öðru af varkárni þótt
æðstu menn beggja fyrirtækja
telji þetta kost sem fyllsta
ástæða sé til að kanna til hlítar.
Hugmyndir um orkusölu til
Bretlands hafa meðal annars
gert ráð fyrir einhvers konar
hlutdeild skosku rafveitnanna
í slikum orkuflutningi, sem
beindist þá ekki að Skotlandi
sjálfu heldur orkumarkaðnum
í suðurhluta Englands. Orku-
Skáksambandið tekur
við styrktarframlögnm
MORGUNBLAÐINU hefur bo-
rist eftirfarandi fréttatílkynn-
ing frá Skáksambandi íslands:
Enn varpa íslenskir skákmenn
ljóma á nafn íslands um heim
allan. Afburða sigurganga Jó-
hanns Hjartarsonar í St. John
hefur vakið heimsathygli. Betri
landkynning fæst ekki.
Skáksamband íslands hvetur
nú alla landsmenn til þess að
leggja sitt af mörkum til þess að
skákhreyfíngunni sé unnt að
standa straum af því að ala upp,
þjálfa og senda unga skákmeist-
ara til keppni á alþjóðleg mót þar
sem þeir geta öðlast þá reynslu
sem þarf til mikilla afreka við
skákborðið og til keppni fyrir ís-
Iands hönd.
Skákhreyfingin býr við þröng-
an kost og á í sífelldum fjár-
hagserfiðleikum. íslenska þjóðin
hefur sýnt skákinni mikinn áhuga
og ómetanlegan stuðning. En bet-
ur má ef duga skal. Við þurfum
að herða róðurinn og fá sém flesta
til að leggja skákhreyfíngunni lið
í sókn til sigurs.
Við hvetjum einstaklinga, fyrir-
tæki og félagasamtök til að sýna
stuðning í verki.
Styrktarframlögum má koma á
framfæri með símgreiðslum með
VISA eða EURO í síma Skáksam-
bandsins, 27570, opið til miðnætt-
is um helgina, eða með Gíró-
greiðslum á reikning nr. 12763
við Landsbanka íslands.
markaðurinn í Skotlandi er
raunar þegar mettur og er ljóst
að þeir orkugjafar sem nú eru
fyrir hendi eða i bígerð muni
sinna öllum þörfum skoska
markaðarins fram á næstu öld.
Skosku rafveitumar tvær, So-
uth of Scotland Eletricity Board
og North of Scotland Hydro-
Electric Board, selja nú þegar
talsverða orku til Englands og
hlutdeild þessara fyrirtælcja í
orkuflutningi frá íslandi fælist þá
einkum í dreifíngu orkunnar suður
á bóginn. í síðustu viku hitti Frið-
rik Sophusson fulltrúa beggja
fyrirtælg'anna að máli og kynnti
þá meðal annars þær hugmyndir
sem uppi hafa verið að undanfömu
um orkusölu frá Íslandí til Bret-
lands. Af samtölum Morgunblaðs-
ins við forráðamenn fyrirtækjanna
tveggja má ráða að viðbrögð þeirra
hafi öðru fremur einkennst af
varkámi þótt báðir aðilar hafí lýst
áhuga á því að þessi kostur verði
kannaður enn frekar frá öllum
hliðum.
Donald Miller, stjómarformaður
South of Scotland Electricity Bo-
ard, sem hefur höfuðstöðvar sínar
í Glasgow, lagði. áherslu á það í
samtali við Morgunblaðið að meg-
inmarkaður fyrir nýja orku væri í
Suður-Englandi og allar kannanir
og úttektir yrðu að miðast við
það. Miller benti á að nú þegar
væru uppi ýmsar áætlanir um
byggingu nýrra orkuvera fyrir
þann hluta landsins og því vafa-
samt hvort yfirleitt yrði rúm á
markaðnum fyrir íslenska orku,
ekki síst þegar tekið væri tillit til
þess hversu hugmyndir þessar
væm í raun skammt á veg komn-
ar. Miller lagði þó áherslu á að
hér væri um að ræða spennandi
kost, sem fyllsta ástæða væri til
að kanna til hlítar. Aðspurður um
North Venture, fyrirtækið sem
hefur viljað hafa forgöngu um að
koma orkusölu frá íslandi í kring,
í þessu sambandi sagði Miller að
það fyrirtæki væri ekki sérhæft á
þessu sviði og mátti raunar ráða
af ummælum hans að Alex Copson
og fyrirtæki hans væm ekki þeir
aðilar sem íslendingum færi best
að snúa sér til í þessu efni.
Farið hægt I sakirnar
Þegar Morgunblaðið ræddi við
fulltrúa North of Scotland Hydro-
Electric Board, sem hefur megin-
aðsetur í Edinborg, gætti að
mörgu leyti sömu varkámi við
hugmyndum um orkuflutning frá
íslandi og vart varð við í viðtalinu
við stjómarformann South of Scot-
land Electricity Board. Yfirverk-
fræðingur fyrmefnda fyrirtækis-
ins, Aley Murrey, lagði áherslu á
það í samtali við Morgunblaðið að
Islendingar fæm hægt í sakirnar
en flönuðu ekki að neinu. Hann
sagði að allt tal á þessu stigi um
10 gigawatta framkvæmdir væri
út í hött og raunar óðs manns
æði af ýmsum ástæðum. Hins veg-
ar væri ékki fráleitt fyrir íslend-
inga að kanna kosti sem væm
minni í sniðum, fælu til dæmis í
sér 500 megawatta orkuflutning
yfir hafíð. Murrey sagði að viðræð-
umar við Friðrik Sophusson
iðnaðarráðherra hefðu verið hinar
fróðlegustu og ráðherrann hefði
alveg áttað sig á nauðsyn þess að
fara hægt í sakimar.
Murrey lét þess einnig getið að
á fundinum með Friðrik hefði fyr-
irtæki sitt boðist til að veita alla
hugsanlega aðstoð við könnun á
þeim kostum sem fyrir hendi væm
og raunar hvatt til að Landsvirkj-
un sendi mann á sinn fund til
skrafs og ráðagerða, ekki síst um
hina ýmsu tæknilegu þætti máls-
ins. Aðspurður um hugsanlega
hlutdeild í framkvæmdum sagði
Aley Murrey, yfírverkfræðingur
North of Scotland Hydro-Electric
Board, að málið væri einfaldlega
svo stutt á veg komið að engin
ástæða væri til að velta hlutum
af því tagi fyrir sér. Um North
Venture vildi Murrey sem minnst
tala, taldi það fyrirtæki greinilega
ekki þess eðlis að það væri vel til
þess fallið að taka þátt í öllu þessu.
Af viðtölum Morgunblaðsins við
forráðamenn skosku orkufyrir-
tækjanna tveggja er þannig ljóst
að menn á þeim bæjum vilja gæta
fyllstu varkámi, ráðleggja íslend-
ingum að flana ekki að neinu í
sambandi við hugsanlega orkusölu
til Bretlands. Báðir aðilar hafa
kynnt sér þær hugmyndir sem
uppi hafa verið og nýjustu athug-
anir Landsvirkjunar em komnar
inn á borð þeirra. Skosku fyrirtæk-
in leggja þó áherslu á að enn
ítarlegri rannsóknir þurfí áður en
einhver frekari skref verða stigin
og bæði em fyrirtækin reiðubúin
að leggja sitt af mörkum við slíkar
rannsóknir, sem beindust þá ekki
síst að markaðsmálum þótt ýmis
tæknileg atriði bíði einnig enn
frekari úrlausnar.