Morgunblaðið - 30.01.1988, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. JANÚAR 1988
41
Afmæliskveðja:
Pálína Þorsteins-
dóttir, Akranesi
Hún ólst upp á Stöð í Stöðvar-
fírði. Foreldrar hennar voru hjónin
Þorsteinn Þ. Mýrmann og Guðríður
Guttormsdóttir.
Þau hjón bjuggu þá í Kirkjubóls-
þorpi á Stöðvarfírði, húsið kallaðist
Þorsteinshús og þar rak faðir henn-
ar verslun og útgerð til 1914.
Fyrstu minningar Pálínu eru bundn-
ar við þetta hús og umhverfi þess.
Maður Pálínu er Guðmundur
Bjömsson kennari frá Núpsdals-
tungu í Miðfírði. Guðmundur hefur
hlotið margskonar viðurkenningu
fyrir störf sín við kennslu og félags-
mál.
Þau hjónin, Pálína og Guðmund-
ur, hafa búið á Akranesi frá
haustinu 1933.
En hver er Pálína, hverra manna
og hvaðan?
Þessum spumingum ætla ég að
svara. Ég vil því gera grein fyrir
foreldrum Pálínu og því umhverfi,
sem hún ólst upp f.
Faðir Pálínu fæddist 12. maí
1874 að Slindurholti á Mýmm í
Austur-Skaftafellssýslu, sonur
hjónanna Þorsteins Þorsteinssonar
og Valgerðar Sigurðardóttur.
Þorsteinn missti föður sinn rúm-
lega tveggja mánaða gamall.
Valgerður flutti þá með böm sín
til mágs síns, Jóns Þorsteinssonar,
og konu hans, Sigríðar Magnús-
dóttur, í Eskey, og ólust bömin þar
upp. Þá Þorsteinn var 18 ára fer
hann í læri til séra Guttorms Vig-
fússonar í Stöð, gegn því að vinna
fyrir námskostnaði og uppihaldi.
Síðar fór hann á Flensborgarskól-
ann í Hafnarfírði og útskrifaðist
þaðan 1898. Að námi loknu hvarf
hann aftur til Stöðvarfjarðar og
hélt heimili með móður sinni og
systur til ársins 1905 en þá gengu
þau Guðríður Guttormsdóttir í
hjónaband. 1914 fluttu þau hjón frá
Kirkjubólsþorpi að Óseyri og hófu
þar búskap.
Þorsteinn var mikill athafnamað-
ur og naut trausts og virðingar
sveitunga sinna. Hann var oddviti
Stöðvarhrepps í 18 ár og lengi
sýslunefndarmaður.
Þorsteinn var vel máli farinn og
kunnur hagyrðingur er orti jafnt
gamanbragi og erfíljóð.
Móðir Pálínu, Guðríður Gutt-
ormsdóttir, fæddist 30. apríl 1883
á Svalbarði í Þistilfirði, dóttir Gutt-
orms Vigfússonar prófasts og
Þórhildar Sigurðardóttur.
Guðríður var söngelsk og kunni
fjöldan allan af lagboðum, spilaði
eftir eyranu á það sem hendi var
næst, hárgreiðu, munnhörpu, harm-
oníku og orgel. Hún hafði fágaðan
bókmennta- og málsmekk. Auk
þeirrar menntunar sem hún naut í
foreldrahúsum dvaldi hún á Akur-
eyri hjá Helgu Austmann hálfsystur
sinni og lærði þar að spila á orgel
og fékk tilsögn í hannyrðum.
Heimili Guðríðar og Þorsteins var
jafnan fjölmennt. Þau eignust auk
Pálínu sex böm. Einnig var á heim-
ilinu móðir Þorsteins, Valgerður,
dóttir Sigurðar Eiríkssonar á Kálfa-
felii Einarssonar og Valgerðar
Þórðardóttur, systur Steins, afa
meistara Þórbergs.
Ekki má gleýma Helgu Jens-
dóttur, sem var hjá Guðríði og
Þorsteini hálfan fjórða áratug.
Nokkru fyrir aldamót fluttu þau
hjónin, Þórhildur Sigurðardóttir og
séra Guttormur Vigfússon, frá
Svalbarði að Stöð. Hann var kunnur
latínuhestur og kenndi fjölda pilta
undir skóla. Kona séra Guttorms,
Þórhildur, þótti búkona hin mesta
og stjómsöm jafnt innan bæjar og
utan. Á heimili þeirra, ömmu sinnar
og afa í Stöð, átti Pálína eftir að
mótast og þroskast.
Þegar foreldrar Pálínu (et þá var
4 ára) eignuðust fjórða bam sitt
1912, átti hún að vera hjá afa og
ömmu í Stöð, nokkra daga meðan
móðir hennar lá á sæng. En þessir
dagar entust henni fram yfír ferm-
ingaraldur.
Tengslin við foreldra og systkini
rofnuðu þó aldrei, því eftir að fjöl-
skyldan flutti að Óseyri var mjög
skammt á milli heimilanna.
Þegar Pálína hleypti heimdrag-
anum fór hún fyrst að Hallormsstað
til Sigríðar móðursystur sinnar og
Guttorms Pálssonar skógarvarðar.
Síðar var hún á Efrahvoli hjá Björg-
vin Vigfússyni, sýslumanni, afa-
bróður sínum.
Pálína var vel að sér til munns
og handa, eftir uppeldið í Stöð og
dvöl á myndarheimilum, auk þess
hafði hún verið á unglingaskóla á
Fáskrúðsfírði. En nú langaði hana
til að læra meira. Hún komst á
Hvítárbakka í Borgarfirði í tvo vet-
ur 1927—1929 með því að leggja
hart að sér. Eftir dvölina á Hvítár-
bakka fékkst hún við bamakennslu
á vetrum, eins og algengt var með
nemendur þaðan. En á sumram var
hún í kaupavinnu.
Á þessum áram kynntist hún eig-
inmanni sínum, Guðmundi Bjöms-
syni.
Pálína er hagmælt og prýðilega
ritfær, eins og sannaðist í skóla,
en þeim arfí verður hún að skila
til komandi kynslóða gegnum niðj-
ana, því tómstundir átti hún fáar
til ritstarfa.
Þegar böm Pálínu vora að vaxa
úr grasi þurfti hún eins og flestar
mæður á þeim tíma, að sauma
mest allan fatnað á þau. Árin
1930—1950 vora ekki til einnota
bleyjur, þvottavélar engar og vinnu-
konur um það bil að hverfa.
Okkur sem þekkjum til Pálínu frá
bemskuáram, fínhst þetta ekki
langur tími, við skiljm varla að hún
sé orðin áttræð, enda stendur Pálína
enn fyrir heimili og tekur á móti
bömum og bamabömum þegar þau
bregða sér í heimsókn upp á Akra-
nes.
Þau Pálína og Guðmundur eign-
uðust 5 böm, sem öll era vel gefíð
efnis- og dugnaðarfólk. Bamaböm-
in hennar era fyrsta kynslóðin sem
getur áhyggjulítið stundað nám eft-
ir eigin óskum og þannig búið sig
undir lífsstarfið.
Það er afmælisósk mfn og minna
til þín, Pálína, að þú haldir lífsgleði
þinni, heilsu og andlegum kröftum
til hinsta dags.
Anna Þorsteinsdóttir
★
Hún tekur á móti gestum á heim-
ili sonar síns og tengdadóttur,
Grenigrand 39, Akranesi, í dag.
Svarthjálmur ullar á Skrúbb forseta; Moranis og Brooks Í „Space-
balls.“
til hún rekst á hann í „High An-
xiety", dynjandi spennutónlistin
kemur úr hópferðarútu með með-
limum Fflharmóníuhljómsveitar
Lundúna innanborðs. „Blazing
Saddles" endaði með kaos í upp-
tökuverinu. í „Spaceballes" rotar
myndavélin Svarthjálm og í öðra
atriði rekast Svarthjálmur og Lone
Starr utan í kvikmyndaliðið þegar
þeir era að skylmast. Aðalhetjumar
flórar sleppa naumlega þegar óvin-
imir handtaka staðgengla þeirra.
Brooks getur að auki ekki hætt
að skopast að framhaldsmynda-
gerðinni, sölumennskunni og leik-
fangaiðnaðinum í kringum
geimvísindamyndimar. Þegar
Svarthjálmur og menn hans vita
ekki hvað þeir eiga að gera næst
horfa þeir bara á „Spaceballs" á
myndbandi og fylgjast með fram-
vindu mála. Svarthjálmur leikur sér
að „Spaceballs“-dúkkum, Jógúrt á
heilan lager af „Spaceballs"- bolum
og leikföngum.
Brooks tekst kannski ekki alltaf
að halda dampi og sumt er ófyndn-
ara en annað en það er meira en
nóg af öllu og máttur farsans er
sannarlega með Brooks í þetta
skipti.
Fyrirlest-
ur um
skjalastjórn
DR. JAMES C. Bennett prófessor
í viðskipta- og hagfræðideild
ríkisháskóla Kaliforníu flytur
opinberan fyrirlestur f boði Fé-
lagsvísindadeildar Háskóla
íslands mánudaginn 1. febrúar.
Fyrirlestur dr. James C. Bennett
fjallar um mikilvægi skjalastjómar
í fyrirtækjum og stofnunum.
Fyrirlesturinn hefst kl. 17.15 í
stofu 101 í Odda, húsi félagsvís-
indadeildar við Sturlugötu.
Fyrirlesturinn er fluttur á enskö
og er öllum opinn.
Megi farsinn
vera með þér
Kvlkmyndir
Arnaldur indriðason
Spaceballs. Sýnd í Bfóhöllinni.
Bandarísk. Leikstjóri: Mel
Brooks. Handrit: Mel Brooks,
Thomas Meehan og Ronny Gra-
ham. Framleiðandi: Mel Brooks.
Kvikmyndataka: Nick McLean.
Tónlist: John Morris. Helstu hlut-
verk: Mel Brooks, John Candy,
Rick Moranis, Bill Pullman og
Daphne Zuniga.
Mel Brooks hefur alltaf verið
bestur þegar hann hefur gert grín
að Hollywood og myndunum sem
þaðan koma og hann hefur gert
mikið grín að þeim. Hann hefur
búið til sína persónulegu snargeggj-
uðu Hitchcock-mynd, hann hefur
gert sinn persónulega og enn geggj-
aðri vestra, hann hefur gert grín
að þöglu myndunum, sögulegu stór-
myndunum og hryllingsmyndunum.
Það hlaut því að koma að því ein-
hvem daginn að hann gerði
„Spaceballs", sem sýnd er í Bíóhöll-
inni. í henni hlær hann að George
Lucas og stjömustríðsmyndunum
og hvaða geimvísindamyndum öðr-
um sem skotið hefur verið á hvíta
tjaldið. Og við hlæjum dátt með.
Þegar Brooks kemst í gott efni
kemur gott efni frá Brooks og
stjömustríðsmyndimar bjóða sann-
arlega uppá að spaugað sé með
þær. „Spaceballs" gerist eins og
fyrsta stjömustríðsmyndin í
stjömukerfí langt, langt, mjög langt
í burtu. Hún hefst á þvi að textinn
góðkunni líður yfír tjaldið og þar
stendur að á plánetunni Geimkúlu
þjáist menn af súrefnisleysi og því
geri þeir út leiðangur til að ræna
súrefni frá plánetunni Drúsíu í
næsta nágrenni. Og í lok textans
bætir Brooks við: „Ef þið getið les-
ið þetta þurfið þið ekki að nota
gleraugu."
Þar með rúllar myndin af stað
og allt sem fyrir augu og eyra ber
er í stfl hins geðveikislega fárán-
leikafarsa Brooks. Helstu óþokk-
amir era Skrúbb forseti (Mel
Brooks, sem líka leikur hinn alvitra
Jógúrt er ræður yfír mættinum) og
Svarthjálmur (Rick Moranis), sem
er aulaútgáfa af hinum hræðilega
Svarthöfða (Darth Vader). Þeir
ræna Vespu prínsessu (Daphne
Zuniga) á Drúsiu og ætla þannig
að neyða föður hennar, Róland kóng
(Dick Van Patten), til að gefa þeim
allt súrefni plánetunnar. En hjálp
er ekki íjarri: Lone Starr (Bill Pull-
man) og Voffi (John Candy) sem
er mandur, hálfur maður og hálfur
hundur og því besti vinur sjálfs síns,
bjarga Vespu. Þá er bara eftir að
bjarga Drúsíu.
Það era fleiri myndir en „Stjömu-
stríð“ í „Spaceballs"; það er svolítið
af „Star Trek“,. „Ápaplánetunni"
og svo kemur John Hurt fram í
örstuttu atriði og endurtekur fræga
kviðristu úr „Alien".
„Spaceballs" kemst hiklaust í hóp
með myndum eins og „High An-
xiety", „Young Frankenstein" og
„Blacing Saddles". Margt af því
sem Brooks hefur gert áður í þeim
myndum gerir hann aftur hér en í
meira magni og ennþá villtar.
Brooks hefur t.d. alltaf haft gam-
an af að draga athyglina að sjálfri
kvikmyndagerðinni; myndavélin
færist nær og nær glugga þangað
Bragðbætt skagfirsk súrmjólk
í handhægum hálfslítra fernum
Dreifingaraðili
Mjólkursamsalan
MjólkursamlagJgjr