Morgunblaðið - 25.02.1988, Side 33

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. FEBRÚAR 1988
Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. I iausasölu 55 kr. eintakiö.
Fjárhaldsmenn
fyrir Dani?
Norrænir sérfræðingar
í krabbameinslækningum:
Mögulegt að fækka
dauðsf öllum með
sameiginlegri
meðf erðaráætlun
ÁRIÐ 2000 er búist við að á Norðurlöndunum gTeinist um 110 þúsund
ný krabbamein og helmingur þeirra sjúklinga er dauðvona. Um 850 þús-
imd manns sem hafa fengið sjúkdóminn verða á lífi. Hlutverk okkar er
að finna leiðir til þess að fækka dauðsföllum af völdum krabbameins og
gera þeim sem ekki er hægt að lækna lífið bærilegra. Til þess að geta
það verðum við.að sjá til þess að menntun lækna og annarra er starfa
að meðferð krabbameins verði alltaf sem best. Þetta sagði dr. Snorri
Ingimarsson forstjóri Krabbameinsfélags íslands í viðtali við Morgun-
blaðið en hann stjórnaði norrænum fundi sem fjallaði um samræmdar
aðgerðir gegn krabbameini á Norðurlöndum og haldinn var í Reykjavík
fyrir skömmu. Fundinn sóttu yfir 20 læknar og prófessorar frá öllum
Norðurlöndunum en þeir hittast árlega til að ræða ýmis sameiginleg
málefni.
Norrænir sérfræðingar í krabbameinslækningum þinguðu á íslandi um
síðustu helgi. Meðal þeirra voru, frá vinstri: Þórarinn Sveinsson, Lars
R. Holsti, Jerzi Einhorn, Helge Johansen og Snorri Ingimarsson.
ótt Danir séu rík þjóð,
hafa þeir árum saman
átt í erfiðleikum með efna-
hagsmál sín. Nú er svo kom-
ið, að fulltrúi Norðurlanda í
stjórn Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins lýsti því yfir opin-
berlega í Danmörku, að
næðu Danir ekki tökum á
viðskiptahalla þjóðarinnar
yrði Alþjóðagjaldeyrissjóð-
urinn að skipa sérstaka fjár-
haldsmenn til þess að stjóma
efnahagsmálum þjóðarinn-
ar.
Það er óvenjulegt, svo að
ekki sé meira sagt, að slík
yfirlýsing skuli gefín vegna
efnahagsmála þjóðar, sem
talin er meðal hinna efnuð-
ustu í heimi. Fulltrúi Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins sagði
jafnframt, að Danir ættu
ekki um annað að velja en
að færa lífskjör sín aftur í
svipað horf og þau voru fyr-
ir 10 árum, m.ö.o. hann tel-
ur, að Danir lifí langt um
efni fram. Schlúter, forsæt-
isráðherra Dana, hefur stað-
fest, að þjóðin eigi við að
etja alvarlega efnahagserfið-
leika, en hann segir hins
vegar, að ríkisstjómin ætli
ekki að draga úr neyzlunni
með nýjum sköttum.
Þessi staða Dana hlýtur
að verða okkur íslendingum
nokkurt umhugsunarefni.
Við teljumst einnig vera í
hópi ríkustu þjóða heims.
Það fer hins vegar ekkert á
milli mála, að við lifum um
efni fram og höfum gert
ámm saman. Við höfum
safnað miklum skuldum er-
lendis, alveg eins og Danir
en erlendar skuldir þeirra
em með hinum hæstu í
heimi, miðað við þjóðarfram-
leiðslu. Við höfum að vísu
ekki staðið frammi fyrir op-
inbemm yfírlýsingum full-
trúa Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins af því tagi, sem Danir
hafa nú orðið að sætta sig
við. Engu að síður hljótum
við að veita þessu nokkra
athygli.
Góðæri síðustu tveggja
ára hefur komið sér vel fyrir
okkur á margan hátt en við
höfum ekki notað það til
þess að búa í haginn, ef erf-
iðleikar steðja að. Nú liggur
í augum uppi, að góðærið
er að renna sitt skeið á enda,
en framundan geta verið
hörð átök milli verkalýðs-
hreyfingar og vinnuveit-
enda. Það er engum nýjum
verðmætum að skipta nú.
Hið eina, sem hægt væri að
gera, væri að taka frá þeim,
sem hafa meira og flytja til
hinna, sem hafa minna. Slík
aðgerð mundi hins vegar
kosta þjóðfélagsleg átök,
sem gætu orðið þjóðinni dýr-
keypt.
Það er til nokkurs að
vinna að lenda ekki í sömu
stöðu og Danir em nú komn-
ir í. Það þarf að nást sam-
staða um það meðal þjóðar-
innar að hægja á ferðinni
og láta duga um skeið það,
sem við höfum í dag. Lengra
verður ekki komizt í bættum
lífskjörum í bili.
Atvinnu-
leysi á
Akranesi
Um þessar mundir em á
annað hundrað manns
skráðir atvinnulausir á
Akranesi. - Þetta er afleiðing
af erfíðleikum í atvinnulífi
bæjarins , þar sem tvö fyrir-
tæki hafa lokað. Það er íhug-
unarefni af þessu tilefni, að
á sama tíma og atvinnuleysi
er í þessum nágrannabæ
Reykjavíkur vantar fólk til
starfa á höfuðborgarsvæð-
inu.
Erlendis þykir það sjálf-
sagt, að ferð á vinnustað
taki einn til tvo klukkutíma
og heimferðin að kvöldi
sömuleiðis. Fram á síðustu
ár þótti óhugsandi að sækja
vinnu svo langa leið hérlend-
is. Nú er orðið algengt, að
fólk búi í Hveragerði, Sel-
fossi eða á Suðumesjum en
sæki vinnu til höfuðborgar-
svæðisins. Er fráleitt að
leysa tímabundinn atvinnu-
vanda Akumesinga með
þeim hætti?
Að þessu sinni var aðalmál fundar-
ins að setja saman tillögur um sameig-
inlegt átak Norðurlandanna í barátt-
unni við krabbamein. Augu manna
hafa meðal annars beinst að því að
bæta menntun krabbameinslækna og
annarra er vinna að meðferð krabba-
meinssjúklinga.
-Undirbúningur lækna er vilja sér-
hæfa sig í krabbameinslækningum
hefur ekki verið nógu markviss og
gildir það um öll Norðurlöndin, segir
Jerzi Einhom prófessor í Stokkhólmi.
-Læknanemar hafa ekki fengið nógu
góð námskeið til að geta annast sjúkl-
inga og aðstandendur þeirra en við
teljum ekki hjá því komist að bæta
verulega úr þessu ástandi. Fjöldi
krabbameinssjúklinga hefur tvöfald-
ast á 25 árum og vitanlega eru gerð-
ar auknar kröfur til þess að hægt sé
að lækna krabbameins eins og aðra
sjúkdóma. Þekkingu hefur vissulega
fleygt fram á sviði meðferðar krabba-
meins, hvort sem um er að ræða
geislameðferð, lyfjameðferð eða
skurðaðgerðir en hér er um mjög
flóknar lækningar að ræða og þess
vegna verður kennslan að vera góð.
Besta aðferðin er auðvitað að
greina sjúkdóminn á frumstigi og til
þess að það megi verða þurfa læknar
að hafa góða þekkingu. I þeim tilvik-
um sem lækning er ekki möguleg
gengur meðferðin út á það að lina
þjáningar sjúklinga og að gera þeim
lífið eins bærilegt og mögulegt er.
Þama koma líka að sjálfsögðu aðrar
heilbrigðisstéttir til sögunnar því hér
verða margir að vinna saman.
Hvers vegna er aukið samstarf
milli Norðurlandanna æskilegt? Því
svarar Lars R. Holsti prófessor frá
Helsingfors:
Betri árangur
Norðurlöndin eiga svo margt sam-
eiginlegt í menningu og menntakerfi
að það er talið sjálfsagt að við náum
betri árangri í þessum efnum með
samstarfi. Frumkvæði í þessum efn-
um kemur reyndar frá Islandi því
Páll Pétursson þáverandi forseti Norð-
urlandaráðs hvatti til þess fyrir tveim-
ur árum að löndin kæmu sér saman
um sérstaka aðgerðaáætlun. Hópi
sérfræðinga í krabbameinsfræðum á
Norðurlöndum hefur verið falið af
Norrænu ráðherranefndinni að setja
saman tillögur um það og þar fjöllum
við líka um menntunina. Norðurlöndin
geta aukið samstarf sitt á sviði mennt-
unar lækna og framhaldsmenntunar
þeirra og við eigum hiklaust að vinna
saman þar sem kostur er.
Sérstök nefnd hittist nú í ársbyrjun
og hóf að athuga þessi mál, sem síðan
eru rædd hér og nefndin hittist síðar
í vetur til að fjalla um það sem hér
kom fram og setja saman endanlegar
tillögur sem iagðar verða fyrir Norð-
urlandaráð í vor. Þama erum við að
ræða um hluti eins og fyrirbyggjandi
aðgerðir, greiningu á krabbameini,
meðferð, menntun og rannsóknir.
Helge Johansen yflrlæknir við
Ríkisspítalann í Kaupmannahöfn
bendir einnig á ýmsa kosti við sam-
starf Norðurlandanna:
í dag er menntun lækna nokkuð
svipuð á Norðurlöndunum en vissu-
lega verða til dæmis íslendingar að
sækja ýmsa sérfræðiþekkingu út fyrir
landsteinana vegna fámennis. En
þetta gildir í raun um hin löndin líka.
Hvaða vit er til dæmis í því að við
skipuleggjum sérstök námskeið fyrir
danska krabbameinslækna, kannski
fimm í senn, á saina tíma sem Svíar
eru að halda nákvæmlega eins nám-
skeið? Betri nýting á starfskröftum
og fjármunum væri að halda sameig-
inleg námskeið. Við höfum fullan hug
á að reyna að skipuleggja þessa hluti
í miklu nánari samvinnu en verið hef-
ur.
Við þurfum líka að bæta fram-
haldsmenntun lækna. Hún er alls ekki
nógu markviss. Nýjungar koma stöð-
ugt fram í læknisfræði, ekki síst í
krabbameinslækningum og þar verða
læknar að fylgjast vel með. Ég tel
að við getum stórbætt okkur á þessu
sviði.
Helge Johansen nefnir líka annað
sem hann segir brýnt að bæta hjá
læknum sem veita deildum og stofn-
unum forstöðu:
-Það er menntun í stjómun. Rekst-
ur krabbameinslækningadeildar kost-
ar tugmilljónir króna og læknar eru
að miklu leyti ábyrgir fyrir ákvörðun-
um er varða rekstur deildanna. En
þeir hafa enga sérstaka menntun hlot-
ið í fjárhagshlið málsins. Þeir geta
skipulagt meðferð sjúklinga, kennslu
stúdenta og vinnu á deild en með
síauknum kröfum þjóðfélagsins um
rekstrarlega ábyrgð verður líka að
koma til meiri undirbúningur á þessu
sviði stjómunar. Þetta hefur verið
mjög til umræðu í Danmörku og snert-
ir allt heilbrigðiskerfíð og þar með
krabbameinslækningar.
A fundi prófessoranna var sam-
staða um að hvetja ríkisstjómir land-
anna til sameiginlegra aðgerða og
töldu þeir mikla möguleika á ýmsu
hagkvæmu samstarfi. Bent var meðal
annars á Norræna háskólann í heil-
brigðisfræðum í Gautaborg en þar em
á hveijum vetri margs konar nám-
skeið fyrir heilbrigðisstéttir. Væri vel
hugsanlegt að koma þar af stað nám-
skeiðaröð er tengdist krabbameins-
lækningum.
-Við teljum mögulegt að sameigin-
leg meðferðaráætlun Norðurlandanna
leiði til þess að við getum fækkað
dauðsföllum vegna krabbameinssjúk-
dóma um 15% fram til ársins 2000,
segir Snorri Ingimarsson. Það er stór
hópur þegar við erum að tala um tugi
þúsund dauðvona krabbameinssjúkl-
inga á hveiju ári á Norðurlöndunum
en við stefnum líka að því að gera
þeim lífið bærilegt sem lifa þurfa með
þennan sjúkdóm. Ég vona að löndin
geti sameinuð náð þessu markmiði.
Hugmyndir um aukin innbyrðis tengsl við EB ekki „aronska“:
Nauðsynlegt að hefja brúar-
smíð til Evrópubandalagsins
- segir Jón Baldvin Hannibalsson fjármáiaráðherra
JÓN Baldvin Hannibalsson fjármálaráðherra seg-
ir að hugmyndir, sem hann hefur lýst um aukið
samstarf íslendinga við Evrópubandalagið eigi
ekkert skilt við verslun með öryggis- og varaar-
mál íslands, eða svokallaða „aronsku" en fjár-
málaráðherra hefur verið gagnrýndur fyrir að
viðra slíkar skoðanir. Hann segir hinsvegar nauð-
ynlegt að fslendingar byggi brú til Evrópubanda-
lagsins og það sé best gert með þvi að skapa
aukin innbyrðis tengsl í öryggis- og varaarmál-
um.
„Það er fullkominn misskilningur ef menn halda
að mínar hugmyndir um málabúnað íslendinga gagn-
vart EB eigi eitthvað skilt við verslun með öryggis-
og vamarmál íslands," sagði Jón Baldvin Hanni-
balsson í samtali við Morgunblaðið. „Það sem gengið
hefur undir nafninu „aronska" hér á landi hefur vísað
til þess hvort gera eigi vamarsamstarf við Banda-
ríkin að féþúfu f einu og öðru formi. Alþýðuflokkur-
inn hefur alla tíð frá því þetta samstarf hófst verið
mótfallinn því og er það enn. Ég Ieyfi mér hinsvegar
að benda á það að það hafa verið aðilar sem standa
næst Framsóknar- og Sjálfstæðisflokki sem óumdeil-
anlega hafa verulegra fjárhagslegra hagsmuna að
gæta af vem vamarliðsins hér vegna tengsla sinna
við íslenska aðalverktaka.
Mínar hugmyndir snúast um allt annað. Evrópu-
bandalagið er okkar mikilvægasti markaður og við
verðum að tryggja þann markað í framtíðinni. Við
eigum þess ekki kost að gerast aðilar að EB, a.m.k.
ekki meðan bandalagið gerir þá kröfu að fá aðgang
að fiskveiðilögsögunni. Um þetta virðast reyndar
flestir vera sammála. Þá er spumingin hverra kosta
við eigum völ. Við lifum í alþjóðlegu samfélagi sem
fer minnkandi, vegna þróunar í rjarskipta og flutn-
ingatækni, og þar sem þjóðríkin verða sífellt háðari
hvert öðru vegna fjárfestingar, fjármagnsflæðis og
aukinnar verkaskiptingar."
Jón Baldvin sagði síðan að þessi innbyrðis tengsl
réðu því fyrst og fremst hvort önnur ríki taki tillit
til fslendinga og að hve miklu ieyti. Hann sagði að
vamarsamningurinn-frá 1951 hefði skapað slík tengsl
við Bandaríkin og Bandaríkjamenn myndu ekki hlusta
á íslendinga og taka slíkt tillit til okkar í ágreinings-
málum, til dæmis um hvali, flutninga fyrir vamarlið-
ið eða óska um lendingarleyfl á ýmsum stöðum í
Bandaríkjunum án þess að þessi innbyrðis tengsl
væru fyrir hendi.
„Ég efast um,“ sagði Jón Baldvin, „að nokkur sem
til þekkir myndi neita því að vamarsamstarfíð við
Bandaríkin hefur haft veruleg áhrif á alhliða sam-
starf okkar við þau. Hingað til hefur enginn leyft
sér að kenna þetta við aronsku heldur kennt það við
gagnkvæma hagsmuni- og ég gæti nefnt fjölda dæma
um samskipti annara ríkja þar sem þessu er eins farið.
Það em þessi innbyrðis tengsl sem ég tel nauðsyn-
legt að koma á við Evrópuríkin til að við getum
tryggt hagsmuni okkar gagnvart þeim í framtíðinni.
Þetta verður ekki gert á einum degi heldur er þróun
sem getur tekið allangan tíma. Eg get hins vegar
ekki séð að við eigum margra kosta völ, svo léngi
sem við hvorki getum né viljum veitt EB aðgang að
flskiveiðilögsögunni. Ég bendi á þann möguleika að
skapa aukin innbyrðis tengsl með auknu samstarfí
í öryggis- og vamarmálum. Reyndar er það aðeins
ítrekun á þeirri stefnu sem mótuð var í utanríkisráð-
herratíð Geirs Hallgrímssonar, það er að segja að
auka virkari þáttöku íslands í NATO með þvf m.a.
að auka samstarf við Evrópuríkin. í hans utanríkis-
ráðherratíð var þessi stefna markviss að þessu leyti
en mér virðist nafa verið dregið í land í tíð eftir-
manna nans.
Með slíkri stefnu værum við að skapa forsendur
fyrir samskiptum við Evrópubandalagsríkin sem eru
nauðsynlegar í framtíðinni. Ef menn vilja endilega
kenna þessi viðhorf ranglega við aronsku þá minni
ég á að íslensk utanríkismálasaga eftirstríðsáranna
sýnir, að íslenskir stjómmálaleiðtogar hafa alla tíð
miðað að því að tengja utanríkisstefnu íslands við
hagsmuni okkar á sviði öryggis- og vamarmála, efna-
hags- og stjómmála. Þeir hafa reynt að hafa heildar-
myndina í huga en ekki einungis einstaka þætti ein-
angraða hver frá öðrum.
Með Evrópubandalagið sem okkar stærsta markað
stöndum við að vissu marki á krossgötum í utanríkis-
ínálum. Við stöndum frammi fyrir þeirri spumingu
hvemig við getum tryggt hagsmuni okkar gangvart
því í framtíðinni. Við höfum byggt tvær brýr í ut-
anríkismálum okkar fram til þessa. Annars vegar til
Norðurlandanna, hins vegar til Bandaríkjanna. Það
er kominn tími til að hefla nýja brúarsmíð í utanríkis-
málum og þá til Evrópubandalagsins. Það gerum við
best með því að skapa aukin innbyrðis tengsl við
Evrópubandalagið í öryggis- og vamarmálum. Og
við eigum að taka þá stefnu nú en ekki bíða þar til
það kann að vera orðið of seint því við höfum allt
að vinna en engu að tapa,“ sagði Jón Baldvin Hanni-
balsson.
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. FEBRUAR 1988
33
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ÁSGEIR SVERRISSON
Hvalveiðíáætlun Japana og
hótanir BandarOdamanna
TALSMAÐUR japanska utanríkisráðuneytisins skýrði fra þvi a
fimmtudag að Japanir hygðust ekki láta af hvalveiðum i vísinda-
skyni þrátt fyrir að William Verity, viðskiptaráðherra Banda-
ríkjanna, hafi lagt fram svonefnda staðfestingarkæru sem heimil-
ar Bandaríkjaforseta að grípa til efnahagsþvingana gegn Japön-
um sökum þessa. Þá hafa Japanir einnig ákveðið að hundsa til-
mæli Alþjóðahvalveiðiráðsins um að þeir dragi áætlunina til
baka. Japönsk hvalveiðiskip eru nú við suðurskautið og er áform-
að að veiða 300 hrefnur en veiðunum lýkur í næsta mánuði.
Japönsku vísindamennirnir vonast til að geta kynnt frumniður-
stöður rannsóknanna er Alþjóðahvalveiðiráðið kemur saman til
fundar í maimánuði. Ekki verður séð að staðfestingarkæran
komi til með að hafa mikil áhrif nema á hinu pólitiska sviði en
svo virðist sem Japanir séu ekki manna vinsælastir í Bandaríkjun-
um nú um stundir einkum vegna óhagstæðs viðskiptajöfnuðar
Bandaríkjamanna við þá.
Kæra Veritys er lögð fram á
kunnuglegum forsendum
sem sé þeim að veiðar Japana í
vísindaskyni dragi úr áhrifamætti
vemdunaraðgerða Alþjóðahval-
veiðiráðsins. Á sínum tíma hótuðu
Bandaríkjamenn að leggja fram
sambærilega kæru végna hval-
veiða íslendinga en til þess kom
þó ekki. Er Verity lagði kæruna
fram urðu tvenn lagaákvæði, sem
samþykkt hafa verið á Banda-
ríkjaþingi, virk. Er þar annars
vegar um að ræða Packwood-
Magnuson-lögin sem kveða á um
að stjómvöld skuli takmarka físk-
veiðiheimildir Japana innan
bandarískrar lögsögu um allt að
helming og Pelly-lögin, sem heim-
ila stjómvöldum að grípa til efna-
hagsþvingana gegn þeim rílqum
sem ekki virða samþykktir al-
þjóðlegra vemdunarsamtaka.
Ronald Reagan Bandaríkjaforseti
hefur nú tæplega 60 daga til að
ákveða hvort grípa beri til efna-
hagsþvingana. Kemur hann til
með að þurfa að skýra þingmönn-
um frá ákvörðun sinni og
rökstyðja hana.
Brian Gorman, talsmaður
bandaríska viðskiptaráðuneytis-
ins, sagði í samtali við Morgun-
blaðið f síðustu viku að Pack-
wood-Magnusonlögin kæmu ein-
göngu til með að hafa pólitísk
áhrif þar eð Japanir stunduðu um
þessar mundir ekki veiðar innan
200 mílna lögsögu Banda-
nlcjanna. Fram kom f máli tals-
mannsins að Bandaríkjamenn
hefðu sjö sinnum íhugað að beita
refsiákvæðum Pelly-laganna en
til þess hefði þó aldrei komið þar
sem viðkomandi ríki hefðu gripið
til fullnægjandi ráðstafana að
mati bandarískra ráðamanna.
Hvalveiðar og við-
skiptahagsmunir
Japanir virðast ósveigjanlegir í
þessu máli enda telja Jieir sig
hafa komið til móts við vemdunar-
sinna er þeir féllust á að tak-
marka veiðamar við 300 dýr í
stað 825 eins og upprunalega
hafði verið :iætlað. Hugsanlegt
er að William Verity leggi til að
innflutningsbann verði sett á jap-
anskar sjávarafurðir í Banda-
ríkjunum. Á því stigi málsins verð-
ur það í verkahring Bandaríkja-
forseta að ákveða framhaldið.
Vitað er að hugmyndir um að
innflutningur verði heftur hafa
fengið byr undir báða vængi á
Bandaríkjaþingi að undanfomu
ekki síst eftir að menn tóku að
beina sjónum sínum að viðskipta-
og fjárlagahalla Bandaríkjanna.
Lagðar hafa verið fram ályktanir
á þingi um að þau ríki sem á
undanfömum árum hafa notið
góðs af hagstæðum viðskiptajöfn-
uði við Bandaríkin verði beitt
efnahagsþvingunum fáist þau
ekki til að auka innflutning á
bandarískum vamingi. Þótt málin
séu í eðli sínu óskyld gefst Banda-
ríkjamönnum nú tækifæri til að
þrýsta enn frekar á Japani um
að rétta hallann af hið snarasta.
Ef til vill er það af þessum
sökum sem stjómvöld { Banda-
ríkjunum og málpípur umhverfis-
vemdarsinna á þingi virðast ekki
hafa ekki sama áhuga og áður á
hvalveiðum Islendinga í vísinda-
skyni. Talsmaður bandaríska við-
skiptaráðuneytisins sagði áætlan-
ir Islendinga og Japana um veiðar
í vísindaskyni gjörólíkar og því
væru engin tengsl á milli stað-
festingarkæru Veritys vegna
hvalveiða Japana og áætlunar ís-
lendinga. Mike Murray, taismaður
Donalds Bonkers, sem lagt hefur
fram þingsályktunartillögu í full-
trúadeild Bandaríkjaþings, jjess
efnis að gripið verði til refsi-
aðgerða gegn þeim þjóðum sem
virða ekki tilmæli Álþjóðahval-
veiðiráðsins, lagði á það áherslu
í samtali við Morgunbiaðið að til-
laga þingmannsins beindist fyrst
og fremst gegn Japönum. Tal-
maðurinn sagði einnig að Bonker,
sem er í framboði í lcosningum til
öldungadeildarinnar og stundar
af þeim sökum „vinsældaveiðar",
iegðist á þessari stundu ekki gegn
hugsanlegum breytingum á
vísindanefnd Alþjóðahvalveiðir-
áðsins, sem íslendingar hafa ba-
rist fyrir.
Hrefnustof ninn ekki
falinn íi Hiættu
Japanir hafa þráfaldlega bent
á að hvalveiðar f vísindaskyni séu
Ronald Reagan Bandaríkjaforseti hefur nú tæpa 60 daga Jil að
ákveða hvort gripið verði til refisaðgerða gegn Japönum vegna
hvalveiða þeirra í vísindaskyni.
ekki bannaðar samkvæmt Alþjóða
hvalveiðisáttmálanum og að veið-
ar á 300 hrefnum við suðurskau-
tið setji ekki stofninn í hættu en
hann er talinn vera um 150.000
dýr þó um það sé deilt eins og
annað sem lýtur að hvalveiðum.
Er vísindanefnd Alþjóðahvalveið-
iráðsins kom saman í Cambridge
í Englandi í desembermánuði voru
flestir fulltrúamir sammála því
að veiðar Japana ógnuðu ekki
hrefnustofninum. Engu að síður
ákváðu Bretar að leggja fram til-
lögu þar sem áætlun Japana var
fordæmd og þeir hvattir til að
draga hana til baka. Þessi tillaga
var samþykkt í bréflegri atkvæða-
greiðslu í síðustu viku. 19 ;iðild-
arríki greiddu atkvæði með henni
en sex voru á móti. Nokkur ríki
þar á meðal ísland tóku ekki þátt
í atkvæðagreiðslunni.
Tilgangur Japana með veiðun-
um við suðurskautið er sá að fá
Alþjóðahvalveiðiráðið til að fallá
frá banni við veiðum í ábata-
skjmi. Það var sett árið 1985 og
hættu Japanir hvalveiðum í ábata-
skyni tveimur árum síðar vegna
brýstings frá Bandaríkjamönnum.
Bannið rennur hins vegar ut árið
1990 og vonast Japanir til að nið-
urstöður rannsókna jjeirra sýni
með ótvíræðum hætti að hrefnu-
stofninn sé ekki í útrýmingar-
hættu. Mjög ólíklegt er talið að
Alþjóðahvalveiðiráðið ákveði að
falla frá banninu þar sem þrýsti-
hópar í Bretlandi og Bandaríkjun-
um hafa mikil ítök í ráðinu.
Vönduð áætlun
Japönsku vísindamennimir
telja að ekki sé unnt að segja til
um hvort tiltekinn hvalastofn sé
í útrýmingarhættu án þess að
rannsaka aldursdreifingu, aldur
dýranna og kynþroskaaldur.
Segja þeir einu færu leiðina vera
þá að rannsaka innra eyra dý-
ranna. Inn í eyranu hleðst upp
vaxkennt efni, ekki ósvipað og í
trjáberki, og með því að telja lög-
in má ákvarða aldur dýrsins. Til
þess að þetta sé unnt þarf hins
vegar að drepa skepnuna. Þess
háttar sýnum hyggjast japönsku
vísindamennimir safna t suður-
höfum. Hvalkjötið verður hins
vegar selt til að standa undir
kostnaði við rannsóknimar en það
þykir veislumatur í Japan. Að
mati vemdunarsamtaka ýmissa
sýnir þetta að vísindaáætlunin er
einungis yflrvarp.
Sérfræðingar munu margir
(oeirrar skoðunar að áætlun Jap-
ana sé mjög vönduð og liafl ótvir-
ætt vísindalegt gildi. Þær upplýs-
ingar sem fyrir liggja um stærð
tiltekinna hvalastofna þykja f
ílestum tilfellum öldungis ófull-
nægjandi ekki síst vegna (>ess að
þau sýni sem fengust er hvalveið-
ar voru leyfðar einskorðuðust við
stærri dýr, sem gáfu af sér mikið
kjöt og þar með meiri arð, og
veittu þannig takmarkaða vitn-
eskju um aldursdreifíngu innan
stofnanna.
Heimildir: The Economiat og
Reuter.