Morgunblaðið - 05.03.1988, Síða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. MARZ 1988
Morgunblaðið/Emilía
Samgönguráðherra í
Siglingamálastofnun
Matthías Á Mathiesen samgöngnráðherra, skoðaði Siglinga-
málastofnun rikisins á miðvikudag en þar stendur yfir árlegur
fundur umdæmisstjóra. Heilsaði ráðherra upp á umdæmisstjó-
ranna og skoðaði sig um. Með ráðherra á myndinni eru frá
vinstri; Magnús Jóhannsson siglingamálastjóri, samgönguráð-
herra, Magnús Guðmundsson skipaskoðunarmaður og Ragn-
hildur Hjaltadóttir, deildarstjóri í Samgönguráðuneytinu.
Natturuverndarrað:
Heimilt mat fyrirhug-
aðra framkvæmda
Samkvæmt lögfræðilegri álitsgerð
NÁTTÚRUVERNDARRÁÐ hefur
fengið lögfræðilega álitsgerð frá
Páli Sigurðssyni, prófessor við
lagadeild Háskóla Islands, varð-
andi túlkun á 29. grein náttúru-
vendarlaga um náttúruvemd og
heimildir Náttúruverndarráðs. Að-
alniðurstöður eru þær að sam-
kvæmt lögunum hafi Náttúru-
vemdarráð sjálfstæða heimild til
að fylgjast með og meta fyrir-
hugaðar framkvæmdir og þau
umhverfisspjöll sem af þeim geta
hlotist, og einnig að meta hvað séu
merkar náttúmminjar i skilningi
laganna.
Páli Sigurðssyni var falið að semja
álitsgerð vegna umræðna á opin-
berum vettvangi um túlkun náttúru-
vemdarlaga, en ákvæði 1. og 2. máls-
greinar 29. greinar laganna hljóða
svo:
„Valdi fyrirhuguð mannvirkjagerð
eða jarðrask hættu á því, að landið
breyti varanlega um svip, að merkum
náttúruminjum verði spillt eða hættu
á mengun lofts eða lagar, er skylt
að leita álits Náttúruvemdarráðs,
áður en framkvæmdir hefjast.
Ef það er vanrækt, getur Náttúru-
vemdarráð krafist atbeina lögreglu-
stjóra til að vama þvt, að verk verði
hafið eða því fram haldið."
í álitsgerð Páls segir meðal ann-
ars: „Það gefur auga leið, að ákvæðið
í 2. málsgrein væri þýðingarlítið í
reynd ef það yrði einungis skilið svo,
að náttúruvemdaryfirvöldum væru
allar bjargir bannaðar til að stöðva
verk, ef framkvæmdaraðili lætur hjá
líða að leita lögboðins álits, því að
þá gæti honum stafað svo augljóst
hagræði af aðgerðarleysi sínu, gagn-
stætt ótvíræðri grundvallarreglu lag-
anna. Ákvæði 1. og 2. málsgreinar
29. greinar verða því ekki, í réttu
samhengi, skilin öðruvísi en þannig,
að Náttúruvemdarráð geti einnig, án
þess að formlega hafi verið leitað álits
þess, krafist atbeina lögreglustjóra til
að vama því, að verk verði hafið eða
því fram haldið. En þetta getur Nátt-
úruvemdarráð ekki gert, að sínu leyti,
nema eftir sjálfstætt mat á því hvort
skilyröi 1. málsgreinar 29. greinar
eigi við.
Vitneskju um fyrirhugaðar fram-
kvæmdir, sem varhugaverðar em,
Á mér var brotinn sjálfsagð-
ur réttur hvers einstaklings
. „ _ _ ö
segir Eysteinn Helgason í greinargerð
MORGUNBLAÐINU barst f gær
eftirfarandi greinargerð frá Ey-
steini Helgasyni:
í umfjöllun sinni um brottrekstur
minn og Geirs Magnússonar frá Ice-
land Seafood hafa flölmiðlar síðustu
dagana skýrt frá ýmsum nýjum sjón-
armiðum og skýringum Guðjóns B.
Ólafssonar, stjómarformanns Ice-
land Seafood.
Eftir að mér var vikið úr starfi
án skýringa, en íjölmiðlum sagt að
brottreksturinn grundvallaðist á per-
sónulegu missætti milli mín og Guð-
jóns, hefur verið athyglisvert að*
fylgjast með þvf hvemig stöðugt
fleiri „ástæður" hafa verið fundnar
upp og dregnar fram í dagsijósið —
eftir að brottvikningin átti sér stað.
Fjögur atriði eiga flestar þessar skýr-
ingar og ástæður sameiginlegt:
1. Þær hafa aldrei borist mér til
eyma fyrr.
2. Þær hafa aldrei verið ræddar á
stjómarfundum Iceland Seafood
— ekki einu sinni á þeim fundi
sem samþykkti uppsagnimar.
3. Þær koma allar fram eftir að
Guðjón B. Ólafsson hélt til höfuð-
stöðva Iceland Seafood í Banda-
ríkjunum.
4. Þær era flestar huglægar og
óáþreifanlegar kenningar sem þó
er auðvelt að hrekja með rökum.
Aðrar skýringar er beinlínis hægt
að sanna að séu rangar.
Það er í senn óhjákvæmilegt og
eðlilegt að ég svari þessum atriðum
eftir bestu getu. Ég á mér það eitt
markmið þessa dagana að hreinsa
mig af ómerkilegum aðdróttunum
og sannfæra sem flesta um það
hvereu miklum órétti ég var beittur
í þessu máli — þvert ofan í vilja lang-
flestra ef ekki allra daglegra sam-
starfsmanna minna — jafnt hér
heima sem eriendis.
A. Samstarfsmenn
Guðjón hefur reynt að gera ýmis
mál sem tengjast fyrrverandi sam-
starfsmönnum mínum hjá Iceland
Seafood tortryggileg. Það er athygi-
isvert að eftir að ég upplýsti sl.
mánudag hvemig vinnuregiur við
Guðjón settum okkar samstarfi, og
það hvemig ég stóð við minn þátt í
þeim efnum, hefur missætti okkar
verið vikið til hliðar og athyglinni í
staðinn beint að samstarfsmálum
ytra. Takið eftir að engin þessara
mála hafa verið rædd við mig á
meðan ég starfaði ytra né heldur á
stjómarfundum Iceland Seafood.
Öll þessi „vandamál" virðast fyret
núna vera að skjóta upp kollinum.
Litum nánar á þau atriði sem tind
hafa verið til.
1. Óróleiki meðal
starfsmanna
Guðrjón segist finna fyrir miklum
óróleika á meðal starfsmanna Iceland
Seafood og segir fjölmarga hafa ver-
ið komna á fremsta hlunn með að
hætta störfum. Rétt er að óróleiki
hefur lengi verið á meðal ráðandi
starfsmanna, — en ekki vegna
minnar nærveru ytra. í marga mán-
uði hefur verið stórkostleg þörf fyrir
stjómarfund til þess að unnt værí
að taka til umfjöllunar og afgreiða
fjölmörg brýn og stefnumarkandi
mál, sem mörg snertu beint starfs-
svið ákveðinna manna og vora jafn-
vel frá þeim sjálfum komin. Það var,
er og verður óþolandi fyrir alla góða
starfsmenn með góðar hugmyndir
og vilja til þess að vinna verk sín
af alúð, ef yfiretjóm fyrirtækis er
óvirk og stendur brýnum hagsmuna-
málum þess og starfsmanna fyrir
þrifum mánuðum og misseram sam-
an.
Auðvitað gætir. einnig óróleika
þegar tveimur helstu starfsmönnum
fyrirtækisins er sagt upp störfum án
nokkurra ástæðna. Og það er auð-
velt að ímynda sér, að þegar yfir-
stjómin síðan birtist og gengur á þá
starfsmenn sem eftir sitja, á svaeði
þar sem mikið atvinnuleysi er stað-
reynd, að óróleika verði vart. Mér
kemur ekki til hugar að ætlast til
þess að starfsmenn Iceland Seafood
haldi uppi vömum fyrir mig við þess-
ar aðstæður — til þess er atvinna
þessa fólks augljóslega í of mikilli
hættu. Með þessari yfirreið og jrfir-
heyrelum ytra er starfsfólk Iceland
Seafood að mínu mati sett í afar
óþægilega og ósmekklega pressu —
og það á þann eina kost að halda
friðinn — og haida vinnunni
Þáttur sölustjórans —
nú forstjórans
Guðjón segir sölustjórann Marty
Finkelstein hafa sett það skilyrði
fyrir áframhaldandi vera sinni hjá
fyrirtækinu að ég yrði rekinn. Þetta
er rétt, en veigamiklum atriðum er
þó haldið eftir — eins og svo viða
annare staðar f skýringum Guðjóns.
Hið rétta er að Marty setti fram
ákveðin tímamörk til þess að velja
um Qóra kosti: i
1. að við Guðjón næðum sáttum og
heilu samstarfi.
2. Að mér yrði vikið úr starfí.
3. Að Guðjón B. Ólafsson hætti sem
formaður í a.m.k. 2 ár.
4. Að hann, þ.e. Marty, hætti störf-
um hjá fyrirtækinu.
Marty lagði á engan hátt meiri
áherslu á eina lausn en aðra, en
hélt þó ijórða kostinum eðlilega síst
á lofti. Skynja menn ekki nú hvereu
villandi og rangur málflutningur
Guðjóns er þessa sfðustu daga?
3. Verksmiðjustjórinn
„hrökklast frá“
Hér er enn eitt dæmið um alranga
frásögn. Guðjón segir verksmiðju-
stjórann, William Gramlich, hafa
hrökklast frá vegna óánægju og
ofríkis. Hið rétta er að honum bauðst
á sl. ári afar vel launað starf, langt-
um betur launað en starfið þjá Ice-
land Seafood, og að auki víðara verk-
svið og meiri möguleika, en við gát-
um nokkra sinni boðið þessum starfs-
manni. Hann sagði upp störfum
sfnum, við gengum í bróðemi frá
öllum okkar málum og f bréfi sem
hann sendi mér sl. sumar þakkaði
hann Iceland Seafood fyrir „ellefu
bestu ár ævi sinnar". í þessu bréfí
sem hann sendi öllum samstarfs-
mönnum sfnum, 430 manns, þakkar
hann ánægjulegt samstarf og talar
um þann mikla vinningsanda sem
rfki og vonandi muni haldast hjá Ice-
land Seafood áfram. Þannig „hrökkl-
ast“ þessi maður frá störfum.
4. „Samráð við tvo menn“
Því er haldið fram að ég hafi að-
eins haft samráð við tvo menn hjá
Iceland Seafood en að öðra leyti
stjómað sem einræðisherra. Hér er
enn rakalaus Qarstæða á ferð. Hið
rétta er að fljótlega eftir að ég tók
við störfum breytti ég og skilgreindi
verksvið allra helstu ráðamanna, gaf
þeim aukið frelsi og meiri ábyrgð en
áður hafði tfðkast og setti að auki
um hálfs mánaðarlega fundi þessara
framkvæmdastjóra einstakra deilda.
Menn voru á einu málí um að þetta
fyrirkomulag hefði hleypt nýju blóði
í starfsmenn, ekki einasta þá sem
næst mér stóðu heldur tugi þeirra
nánustu samstarfsmanna. Á sam-
ráðsfundunum settu menn sér mark-
mið, kortlögðu leiðir til þess að ná
þeim, unnu að framtfðaretefnumótun
o.s.frv. Allir töldu sig virkari og
ánægðari í starfi en fyrr. Ég ætlast
hins vegar ekki til þess að nokkur
muni halda slfkum skoðunum á lofti
við Guðjón um þessar mundir. Til
slíks hafa menn engar aðstæður ytra.
5. „Slæm áhrif Geirs“
Það er enn ein furðukenningin að
Geir Magnússon hafi haft slæm áhrif
á mig og síðar hefur komið fram að
hann hafi haft slæm áhrif á aðra
starfsmenn. Ég kannast ekki við slíkt
og minni á að Geir vann með Guð-
jóni í 12 ár og þessi „galli" hans
virtist a.m.k. ekki hafa háð fyrirtæk-
inu eða samstarfi þeirra Guðjóns.
B. Viðskiptavinir
Enn eitt óáþreifanlegt atriði, sem
nú er tínt til sögunnar, er að margir
af helstu viðskiptavinum Iceland
Seafood hafi verið á förum vegna
óánægju með samstarfíð, mig per-
sónulega, verðstefhu fyrirtækisins
o.fl. Einn stæreti viðskiptavinurinn,
Long John Silver, er þar nefndur
séretaklega. Staðreyndin er eftir-
greind: Við fengum á sfðasta ári mun
minna af fiski vestur um haf en fyrr.
Um leið er auðvitað óhjákvæmilegt
að afgreiðslur verði erfiðari, við átt-
um of lítið af vöra til að selja og
deila varð þvf á milli manna sem til
var. Við reyndum að halda góðu sam-
starfi við alla stæretu viðskiptavini,
völdum þá úr sem voru elstir, traust-
astir og greiddu hæsta verðið og lét-
um vfsvitandi örfáa litla viðskiptavini
róa á önnur mið. Slíkt var óhjá-
kvæmilegt. Samstarfið við Long John
Silver stóð traustum fótum og ég var
einmitt staddur á fundi á aðalskrif-
stofu þess fyrirtækis í Kentucky þeg-
ar mér baret fyret til eyma eftir
óformlegum leiðum að mér hefði
verið sagt upp störfum. Fundurinn
hafði gengið vel, við lögðum á ráðin
um hversu mikil viðskipti ársins yrðu,
hve mikið í hverjum mánuði o.s.frv.
og engin óánægja með samstarfið
við mig gerði vart við sig. Ég hef
hins vegar margoft, í skýrelum til
stjómar, á fundum með framleiðend-
um og í samtölum við Qölmiðla, var-
að við því ástandi sem gæti skapast
vegna áframhaldandi hráefnisskorts.
Ég hef engin tök á því að taka á
mínar herðar oreakir, og síðan afleið-
ingar, þessa skorts á fiski, sem stafar
annare vegar af lágu gengi dollars
og hins vegar stórauknum útflutn-
ingi á frystum og ferekum fiski til
V-Evrópu.
gæti Náttúravemdarráð þá sem hæg-
ast fengið frá almenningi (þ.e. áhuga-
sömum einstaklingum eða til dæmis
náttúruvemdamefndum). í þessu
sambandi skal þess þó getið, að í
greinargerð sem fylgdi frumvarpi til
náttúruvemdarlaga á sínum tíma,
segir í athugasemdum við umrædda
grein, að Náttúruvemdarráði sé með
þessu ákvæði ekki fengið vald til að
stöðva eða tefja mikilvægar fram-
kvæmdir, en þessi ummæli greinar-
gerðarinnar verða að teljast mark-
laus, þar sem þau fá engan veginn
samræmst orðalagi lagagreinarinnar
sjálfrar."
Síðar í álitsgerð Páls segir einnig:
„Gildissvið almennra ákvæða náttúra-
vemdarlaga, svo sem 29. grein, er
mjög víðtækt og taka þau til dæmis
jafnt til þéttbýlis (bæja og borgar)
og stijálbyggðari landsvæða eða
óbyggða. Ákvæði í 1. málsgrein hefur
sjálfstætt gildi, án tillits til byggingar-
löggjafar, nema sérstök ákvæði í
byggingarlögum eða sambærilegri
löggjöf leiði til skýrra frávika frá
þeirri meginreglu.
Auðkenning ákveðins landsvæðis
eða annarra náttúruminja í B-hluta
náttúraminjaskrár (sem birt er með
tilstuðlan Menntamálaráðuneyti) fel-
ur tvímælalaust í sér staðfestingu
náttúruvemdaryfírvalda á því, að þar
sé um merkar náttúraminjar að ræða
í skilningi 1. málsgreinar, enda styrk-
ir löng og nær ágreiningslaus fram-
kvæmd ákvæðisins þá niðurstöðu."
Ég fullyrði að fréttir um stirt sam-
band milli mín og viðskiptavina eiga
við jafn lítil rök að styðjast og dylgj-
ur um margþætta óánægju starfs-
manna. Enn era á ferðinni tilbúnar
sögur. Ella væri það líka fádæma
ábyrgðarleysi af stjóm fyrirtækisins
að hafa ekki sest niður á fundi og
rætt þessi aðkallandi mál.
C. Hversu góð er afkoman?
Það er einkennilegt að vera (þeirri
stöðu að hafa stjómarformann sinn
stöðugt í vöm gagnvart góðum
árangri á sfðasta ári. Málflutningur-
inn sfðustu daga er ekki nýr fyrir
mér þótt hann komi fyret núna fram
opinberlega. Guðjón B. Olafsson hef-
ur fengið mánaðarlega skýrelur allt
frá því ég tók við störfum, um góðan
árangur, aukna sölu, aukna mark-
aðshlutdeild og methagnað. Á sfðasta
ári fékk ég aldrei nein viðbrögð við
þessari skýrslugerð, hvorki jákvæð
né neikvæð, engin símtöl, engar at-
hugasemdir. Ég heyrði hins vegar
út undan mér stöðugar efasemdir
um að þetta góða gengi myndi halda
áfram, ég hefði verið heppinn með
ytri aðstæður og hagnaðurinn væri
forvera mínum að þakka.
Það er alveg ljóst að síðastliðið
ár verður metár í hagnaði og sölu
hvort sem Guðjóni B. Olafssyni líkar
það betur eða verr. Það er talað um
of miklar birgðir af fiski um áramót
og að í uppgjöri síðasta áre eigi eft-
ir að taka tillit til lækkandi verðs á
fiskblokk. Því er til að svara að birgð-
ir era eðlilegar miðað við það mikla
neyslutfmabil sem í hönd fer og stað-
reynd er að verð var ekkert farið að
lækka um síðustu áramót og enn f
dag, í byijun maremánaðar, hefur
þessi umtalaða verðlækkun á þorek-
blokk sem stöðugt hangir yfir ekki
komið til framkvæmda.
Skýra máli um rekstur og afkomu
á sfðasta ári talar líka bréf sem mér
baret frá aðalviðskiptabanka Iceland
Seafood, Citicorp í New York. Eftir
árlegan yfirlitsfund í upphafi árs með
þremur af helstu starfsmönnum
bankans sem um mál fyrirtækisins
fjalla, lætur varaforsetinn, Charles
Kelly, skriflega í ljós mikla ánægju
með reksturinn og telur samstarfið
standa á traustari fótum en nokkru
sinni fyrr.
D. „Þrír stjóraar-
fundir um mín mál“
Það er látið berast að mér hafi
gefist ýmis tækifæri til þess að hitta
stjórnina vegna minna mála, heyra
sakargiftir og halda uppi vörnum.
Nefndur er til sögunnar einn stjóm-
arfundur í desember og tveir til við-
bótar eftir sfðustu áramót áður en
ákvörðun um brottrekstur var tekin.
Hér er loks komið eitt áþreifanlegt
atriði — og um leið kærkomið tæki-
færi til að hrekja rangfærelur með
óyggjandi staðreyndum.