Morgunblaðið - 05.03.1988, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. MARZ 1988

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
BjörnJóhannsson,
ÁrniJörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands. í iausasölu 60 kr. eintakið.
Samstarf á
traustum grunni
Blöndum okkur ekki í
deilur um hvort EB eigi
að vera vamarbandalag
Kafli úr ræðu Eyjólfs Konráðs Jónssonar um utanríkismál
Leiðtogafundur Atlants-
hafsbandalagsins, sem
lauk í Briissel á fímmtudag,
staðfesti enn á ný þá miklu
einingu, sem er innan
bandalagsins. Var hún r^un-
ar undirstrikuð með þeim
sérstaka hætti á fundinum,
að í fyrsta sinn síðan 1966
sótti Frakklandsforseti
slíkan fund. Á því ári ræddu
Frakkar þátttöku í sameig-
inlegu hemaðarstarfi
bandalagsins. Með því að
sækja fundinn nú vildi Fran-
cois Mitterrand, forseti
Frakklands, sýna í verki, að
hann telur samstarf þjóð-
anna í bandalaginu skipta
miklu fyrir öryggi lands síns
og fi*ið í heiminum.
Eftir fundinn sagði Þor-
steinn Pálsson, forsætisráð-
herra, í Morgunblaðssam-
tali, að Atlantshafsbanda-
lagið kæmi sterkara frá
þessum fundi en það var
áður. Og forsætisráðherra
sagði einnig: „Fundurinn
hefur staðfest, að sú hug-
sjón, sem samstarf okkar
snýst um innan bandalags-
ins, að veija frelsi og tryggja
frið, eru ekki orðin tóm,
heldur sá veruleiki, sem við
lifum og hrærumst í.“ Eru
þessi ummæli svipuð og þau
sem aðrir þjóðarleiðtogar
hafa látið falla.
Á sviði alþjóðamála eru
viðkvæmir breytingartímar
um þessar mundir. Enn er
unnið að því að framkvæma
þær hugmyndir, sem fædd-
ust á Reykjavíkurfundi
þeirra Reagans og Gor-
batsjovs 1986 um stórfellda
fækkun Iq'amorkuvopna.
Fyrsta formlega skrefíð var
stigið með samkomulaginu
í Washington í desember sl.
Næsta skref kann að verða
stigið, þegar Reagan fer til
Moskvu innan fárra mán-
aða. Lýstu leiðtogamir ein-
dregnum stuðningi við
Reagan og stefnu Banda-
ríkjastjómar í afvopnunar-
málum.
Þeir líta raunar á samn-
inginn um upprætingu með-
aldrægu flauganna sem
vegvísi um hvemig staðið
skuli að fækkun hefðbund-
inna vopna. Vilja þeir, að
Sovétmenn viðurkenni þá
staðreynd, að þeir verði að
fækka tölulega meira í her-
afla sínum en Vesturlönd í
Evrópu til að jafnvægi ná-
ist. Er ætlunin, að nú verði
lagt höfuðkapp á fækkun
hefðbundinna vopna í Evr-
ópu og algjöra eyðingu efna-
vopna.
Kjami í ályktun leiðtoga-
fundarins er sá, að reynslan
hafi sýnt réttmæti þeirrar
stefnu Atlantshafsbanda-
lagsins, að það fari saman
að treysta vamarmáttinn og
taka upp samninga um tak-
mörkun vígbúnaðar við Var-
sjárbandalagslöndin. Vilja
leiðtogamir, að þessari
stefnu verði fylgt áfram og
þess sé gætt að hefðbundinn
herafli og kjamorkuherafli
sé nægilega öflugur til að
halda óvini í skefjum og
fæla hann frá því að gera
árás. Er ljóst eftir fundinn,
að víðtæk og algjör sam-
staða er um þetta atriði.
Hins vegar kom fram skoð-
anamunur varðandi áhersl-
una á endumýjun banda-
rískra skammdrægra kjam-
orkuvopna í Vestur-Þýska-
landi. Er í samkomulaginu,
sem varð um það, tekið
þannig til orða, að bandalag-
ið breytir ekki um stefnuna
í því máli.
í ræðu sinni dró Þorsteinn
Pálsson athyglina réttilega
að því sem er að gerast hér
á norðurslóðum og benti á
síaukin hemaðarumsvif
Sovétmanna. í ályktun sinni
ítrekuðu leiðtogamir að ííta
beri á bandalagið sem eina
heild og markmiðið með því
að styrkja Evrópuþátt
bandalagsins sé að efla
tengslin milli bandalagsrílg-
anna báðum megin Atlants-
hafsins. Með því em örygg-
ishagsmunir Islands einnig
best tryggðir.
Leiðtogafundurinn í
Briissel markaði engin
þáttaskil heldur sýndi og
sannaði, að samstarf þátt-
tökuríkjanna sextán stendur
á traustum grunni. Að svo
sé eftir tæp ijörutíu, oft
stormasöm, ár er einstakt í
mannkynssögunni.
Hér fer á eftir kafli úr ræðu,
sem Eyjólfur Konráð Jónsson,
formaður utanríkismálanefndar
AJþingis, flutti i umræðum um
utanrikismál á dögunum. Þessi
kafli ræðunnar fjallar um afstöðu
íslands til Evrópubandalagsins.
Þá er ég kominn að lokakafla í
þessari ræðu minni, en það er Evr-
ópubandalagið, og langar mig að
fara um það nokkrum orðum því að
það er nú víst að komast í brennidep-
il umræðan um það hér. Við hefðum
kannski fyrr mátt ræða málið nán-
ar. Við höfum að vísu gert það mjög
oft í utanríkismálanefnd. Núverandi
utanríkisráðherra og forverar hans
hafa auðvitað tekið þátt í umræðum
um það mál, en utanríkisráðherra
mætir ætíð á fundum nefndarinnar.
Ég held að ég megi segja að fundir
nefndarinar á síðustu árum hafi ver-
ið miklu oftar en áður var og sam-
band milli nefndarinnar og ráðheira
hafí verið miklu meira og betra. Ég
get ekki annað en glaðst yfír sam-
starfi við þá alla, núverandi utanrík-
isráðherra og þá sem sátu á síðasta
kjörtímabili í því virðulega sæti. Þar
hefur engan skugga borið á.
En það var sem sagt rétt, sem
samgönguráðherra greindi frá í
umræðunum í gær, að þegar de
Clercq, sem er nokkurs konar ut-
anríkisráðherra Evrópubandalags-
ins, var hér á ferðalagi og á fundum
sumarið 1986 orðaði hann það við
mig hvort hugsanlegt væri að ut-
anríkismálanefnd vildi koma í boði
bandalagsins til viðræðna til að
skiptast þar á skoðunum. Það var
reyndar úti í guðsgrænni náttúrunni
sem þetta var fyrst orðað en endur-
tekið síðan í ræðu í kvöldverðar-
boði. Ég tók því kannski sem kurt-
eisi fyrst og fremst en ekki að það
væri alvara, en því var síðan fylgt
eftir með formlegum hætti af hálfu
utanríkisþjónustu. Niðurstaðan varð
sú að nefndin ákvað að rétt væri
að þiggja þetta boð. Ætla ég þá
aðeins að víkja að því hvemig mál
æxluðust þar.
Þetta var viku boð og við vorum
á stanslausum fundum frá kl. 9 á
morgnana og langt fram eftir kvöldi
því það fylgdu hádegisverðarboð og-
kvöldverðarboð og þar var umræðum
auðvitað haldið áfram. Þetta voru
eftir Jónatan
Þórmundsson
Gamall nemandi minn og ást-
sæll borgarstjóri Reykvíkinga,
Davíð Oddsson, vandar mér ekki
kveðjumar í Morgunblaðinu í gær.
Telst ég ákaflega vanhæfur í aug-
um borgarstjórans, þótt sjálft
Morgunblaðið hafí leitað eftir áliti
mínu á umsögn ríkislögmanns.
Mesta athygli vekur, að borgar-
stjóri treystir sér ekki til að hrekja
lögfræðilegar röksemdir mínar í
Kvosarmálinu, þótt hann muni
vera lögfræðingur sjálfur, heldur
grípur til þess gamla pólitíska
bragðs að skýla sér á bak við
ýmislegt annað á lægra plani. Álit
mitt á að vera „óvenjulega rýrt af
lögfræðilegum sjónarmiðum, sem
skipta máli um efnislega niður-
stöðu". (Hvar eru rökin fyrir þess-
ari fullyrðingu?) Mig virðist skorta
lögfræðilega sérfræðikunnáttu, því
að borgarstjóri tekur alltaf skýrt
fram, að ég sé aðeins prófessor í
refsirétti, og loks á ég að vera
því ekki bara formlegir fundir heldur
margháttaðar viðræður. Það er
skemmst frá að segja að við sem
vorum þama frá öllum stjómmála-
flokkum vomm algerlega samstiga
í einu og öllu. Ég held að það hafi
vakið athygli viðmælenda okkar,
sem vom æði margir, að við skyldum
mæta frá öllum stjómmálaflokkum
Islands og vera sammála í einu og
öllu því að öll tókum við meiri og
minni þátt í þessum umræðum sem
stundum vom mjög formlegar eins
og t.d. fyrsta morguninn þegar við
vomm á viðræðufundi með þing-
mannanefnd þeirri frá Evrópuþing-
inu sem fer með málefni Norður-
landa. Þá var fundur í fundaher-
berp álíka stóm og þessum sal og
með fullt af túlkendum og þýðendum
o.s.frv.
Evrópubandalagið —
hernaðarbandalag?
Ég nefni þennan fund sérstaklega
vegna þess að þar bar það við að
þegar fundurinn var nýbyijaður, og
hann átti að vera til þess að ræða
okkar málefni og óskir og við áttum
að kynnast bandalaginu, vom þeir
komnir þar í háarifrildi út af því
hvort Evrópubandalagið og Evrópu-
þingið að einhveiju leyti skyldu
verða beinir þáttakendur í vömum,
þ.e. hvort Evrópubandalagið ætti að
þróast yfír í það að verða líka ein-
hvers konar vamar- eða hemaðar-
bandalag. Þegar þetta þóf hafði
staðið nokkra tíð og hörkurifrildi á
milli ónafngreindra fulltrúa þjóða,
það vom ekki bara Skandinavar
þama, þetta var nefnd Evrópuþings-
ins sem átti sérstaklega að athuga
viðskipti við Norðurlöndin, þá sé ég
mig knúinn til að biðja menn að
vera ekki að ræða þetta að okkur
viðstöddum, við væmm ekki hingað
komnir til þess að taka þátt í deilum
um hvort Évrópubandalagið ætti að
verða hemaðarbandalag eða ein-
göngu efnahagsbandalag, en við
gleddumst auðvitað yfír því ef það
styrktist og efldist á efnahagssviðinu
og við væmm hér til þess að kynn-
ast þeirri hlið málanna og reyna að
kynna okkar sjónarmið. Það var þá
beðist afsökunar á þvf að þetta
skyldi hafa blandast inn í umræðuna
vanhæfur í þessu sérstaka máli
vegna skoðana minna, jafnvel van-
hæfur til að fjalla um Hafskipsmál-
ið! Þótt þessi aukaatriði flokkist
kannski undir hálfgert pex og
gamla skólastæla borgarstjórans í
stúdentapólitíkinni, þykir mér
sjálfsagt að tjá mig lítillega um
þau.
Hæfni mína sem lögfræðings er
auðvitað annarra að meta. Fyrir
18 ámm var ég skipaður prófessor
í lögfræði, ótilgreint hvaða grein.
Stjómvöld á þeim tíma hafa því
sennilega treyst mér til að íjalla
um fleira en refsirétt. Það liggur
nú við, að ég óski þess, að einhver
taki mark á þessu drenglyndis-
bragði borgarstjórans, svo að örlít-
ill friður gefíst fyrir öllum þeim
einstaklingum, fyrirtækjum og
stofnunum, sem leita til mín með
alls kyns lögfræðileg álitaefni.
Borgarstjóri gefur í skyn, að ég
hafí komið fram af óráðvendni við
ráðherra, þegar ég var beðinn um
álit. Það fyrsta, sem ég gerði ráð-
herranum grein fyrir, var einmitt
og allt fór á hinn besta veg. Þetta
sýnir hve hættulegt er að við fömm
að skipta okkur af þeirri kannski
heitustu deilu í Evrópubandalaginu
hvort það eigi jafnframt að vera
hemaðarbandalag eða ekki. Það
held ég að við eigum að forðast eins
og heitan eldinn að nefna einu orði.
Það er alveg vísasti vegurinn til
þess að á okkur verður ekki hlustað
ef við ætlum að fara að skipta okk-
ur af þeirri hlið innbyrðis mála í
Evrópubandalaginu.
Erum ekki að
sækja um aðild
Raunar er þá komið að þunga-
miðju málsins. Ég held að það sé
alrangt að nokkrar raddir heyrist
héðan frá Islandi um að við séum
að sækjast eftir inngöngu í Efna-
hagsbandalagið. Engin rödd hefur
heyrst um það t.d. í utanríkismála-
.nefnd þar sem þetta er margrætt.
Ég held að þar séu allir sammála
um að það komi alls ekki til greina
að við fömm að sækja um inngöngu
í Evrópubandalagið. Og hvers
vegna? Ékki bara vegna þess að við
getum ekki leyft neinar fískveiðar í
okkar landhelgi og getum heldur
ekki leyft ótakmarkaða fólksflutn-
inga o.s.frv. Það er ekki það eina.
Hitt er kannski meira atriði, að ef
við segðum að við væmm á leið inn
í bandalagið vom þeir auðvitað ekki
til viðræðna um neina nýja samninga
við okkur. Þeir segðu bara: Gerið
þið svo vel. — Það er mitt mat. Þó
að þeir leggi megináherslu á núna
að styrkja sitt innra skipulag held
ég að þeir mundu geta ósköp vel
sagt bara: Gerið þið svo vel, og
kannski gefið okkur allar mögulegar
undantekningar í fyrsta umgangi.
En ég er hræddur um að það myndi
breytast þegar fram í sækti.
Én ég hef fulla ástæðu til, og get
rökstutt það, að segja hér, og hvar
'' sem er að ég er sannfærður um það
eftir þessa dvöl þama úti að við eig-
um þar að mæta mjög miklum vel-
vilja og við þurfum engu því að fóma
til að ná hagstæðum samningum við
Evrópubandalagið sem menn nú ótt-
ast og eru að hafa á orði.
Þetta kom fram í ræðum margra
þar. Þar sem við lögðum megin-
það að ég hefði i 30 ár verið
andvígur því að byggja út í Tjöm-
ina og benti henni jafnframt á
merkið, sem ég ber stoltur í barmi,
Tjömin lifí. Sem betur fer hef ég
auk þess nokkra íugi vitna í Há-
skólanum af þessari talandi aug-
lýsingu um skoðanir mínar allt frá
borgarafundinum góða. Ég sagði
ráðherra, að ég myndi kanna mál-
ið af samviskusemi og hlutlægni
og það gerði ég. Ég var ekki ráð-
inn sem dómari eða gerðardómari
í máli þessu. Það er svo annarra
að meta, hvort þeir taka mark á
mér, en það gerir borgarstjóri sýni-
lega ekki í þetta sinn. Það er auð-
vitað hans mál.
Sá skemmtilegi flötur mun hafa
komið upp í máli borgarstjóra á
borgarstjómarfundi, að ég væri
vart hæfur til að fjalla um Haf-
skipsmálið sem sérstakur ríkissak-
sóknari. Ég var dreginn nauðugur
inn í það mál og væri Davíð mjög
þakklátur ef hann fyndi útgöngu-
leið fyrir mig. Ekkert kysi ég frek-
ar en að losna við það mál. En ég
myndi þá sennilega hella mér út í
baráttuna gegn ráðhúsinu, svo
Rökfastur borgarstjóri - e
Athugasemd við athugasemd Davíðs Oddssonar