Morgunblaðið - 03.05.1988, Síða 52

52
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. MAÍ 1988
AF ERLENDUM VETTVANGI
Kúrdar:
eftir ÁSDÍSI INGÓLFSDÓTTUR
Saklaus/órnarlömb í
styrjöld Irana og Iraka
Bærinn Halabja líkastur Pompei eftir efnavopnaárásir
Tyrkland
Kaspia-
Eftir átta ára blóðug átök í Persaflóastríðinu, sem oft hafa
vakið viðbjóð manna um allan heim, tókst írökum enn að
ganga fram af heimsbyggðinni þegar þeir beittu efnavopnum
gegn saklausum borgurum í eigin landi. Um miðjan mars hröktu
franskir hermenn her íraka á brott frá bænum Halabja í Kúrdistan
f norðausturhluta íraks. Tveim dögum síðar gerði írakski flug-
herinn árás á Halabja og varpaði á bæinn eiturgassprengjum.
Megnið af fbúum bæjarins lét lífið, þeir sem lifðu árásina hlutu
varanleg örkuml.
Húsagarður í Halabja eftir árásir íraka 16. og 17. mars sfðast-
liðinn.
írakar kenna írönum um árás-
ina á Habalja, en þessi staðhæfing
hefur verið hrakin af þeim sem
lifðu hana af. Leiðtogar Kúrda
segja að 4.000 manns hafí fallið
í árásinni. Nánari tölur liggja ekki
fyrir. Vestrænir fréttamenn flugu
til Habalja frá íran og sáu hundr-
uð látinna á götum bæjarins, í
húsagörðum og innandyra. Bær-
inn er mannlaus eftir árásina. Lík
hinna látnu voru flest ósködduð
og mátti ráða af þeim.að dauðann
hefði borið að fyrirvaralaust. Þyk-
ir það benda til að skjótvirkt eitur
eins og taugagas hafí verið notað.
Hundruð manna hafa verið fluttir
á sjúkrahús í Teheran. Þeir eru
með skelfíleg brunasár sem talin
eru af völdum sinnepsgass.
Nokkrir tugir særðra voru fluttir
á sjúkrahús í Evrópu og Banda-
ríkjunum.
Athæf ið vekur sorg
Kúrdar víða um heim efndu til
mótmæla vegna árásarinnar,
nieðal annars í Lundúnum, Vín
og víða í Bandaríkjunum. Perez
de Cuellar framkvæmdastjóri
Sameinuðu þjóðanna sagði eftir
að Iranir fóru þess á leit við Sam-
einuðu þjóðimar að þær rannsök-
uðu notkun eiturefna: „Því miður
em til sannanir fyrir því að írakski
herinn hafí notað eiturvopn enn á
ný í árásinni á kúrdíska bæinn
Halabja síðustu daga. Slíkt at-
hæfí vekur sorg." Sameinuðu
þjóðimar sendu hóp sérfræðinga
til Teheran til að rannsaka málið.
Ræddu þeir við fómarlömb árás-
arinnar á sjúkrahúsum í Teheran.
Sendinefnd SÞ sem fór til Teheran
gat ekki farið til Halabja vegna
þess að bærinn er í írak, landi sem
hefur ekki farið þess á leit við
SÞ að atburðurinn verði rannsak-
aður.
Kúrdar eru um 18 milljónir,
þeir eru fjórði stærsti þjóðflokkur
í Miðausturlöndum. Talið er að
þeir hafí búið á sama landsvæð-
inu, Kúrdistan, í 4.000 ár. Kúrd-
istan er um 192.000 ferkflómetrar
að stærð og er á landamærum
Tyrklands, Irans, íraks, Sýrlands
og Sovétríkjanna. Landamæri
þessara rílqa voru mörkuð eftir
fyrri heimsstyrjöldina, þegar
Tyrkjaveldi var sundurlimað. í
samningsdrögum sem gerð voru
í stríðslok var gert ráð fyrir að
Kúrdar fengju land til yfírráða,
en þesrí samningurinn tók aldrei
gildi. í endanlegu samkomulagi,
sem undirritað var í Lausanne
árið 1923, var Kúrdistan ekki við-
urkennt sem sjálfstætt ríki.
Hirðingjaþjóð I
harðbýlu landi
Stærstur hluti Kúrda, um 10
milljónir, býr í Tyrklandi, í írak
búa 2,5-3 milljónir þeirra. Kúrd-
istan er háfjallaland, illt yfírferðar
með gljúfrum og giljum, en
víðáttumiklar og grösugar há-
sléttur eru þar á milli. Kúrdar
hafa frá örófi alda lifað sem hirð-
ingjar. Hirðingjasamfélögin þar
sem höfðingjatign gekk í arf frá
föður til sonar eru í dag að mestu
úr sögunni. Þeir tala sitt eigið
tungumál, kúrdísku, sem skylt er
írönsku, sanskrít, tungumáli Afg-
ana, pashto, og tungumáli Pakist-
ana, pakhto. Þeim hefur löngum
verið bannað að tala og skrifa á
sínu eigin tungumáli, því hefur
ritmál þeirra verið ófullkomið,
enda skrifa þeir ýmist arabískt
letur eða nota kýrillskt letur sem
hefur verið lagað að hljóðfræði
kúrdísku. Kúrdar eru múhameðs-
trúar en eru fijálslyndari í trúmál-
um en grannar þeirra. Kúrdískar
konur njóta meira fijálsræðis en
almennt gerist í löndum múslima.
Fyrstu rituðu heimildir um
þjóðina eru frá því á sjöttu öld
fyrir Krist, en Kúrdar hafa aldrei
verið sjálfstæð þjóð. Þeir hafa í
gegnum tíðina haldið uppi skæru-
hemaði gegn herraþjóðum sínum
sem hefur leitt til þess að þeir
hafa verið kúgaðir, sérstaklega
hafa tyrknesk yfirvöld brugðist
hart við uppreisnum Kúrda. Eftir
að árásin á Halabja var gerð hófu
Kúrdar í Tyrklandi að nýju árásir
á tyrkneska bæi í íjallahéruðum
landsins. Talið er að hátt í þúsund
manns hafí fallið í hemaðarátök-
um milli tyrkneska hersins og
Kúrda frá því stærstu stjóm-
málasamtök þeirra lýstu yfír
styijöld gegn Tyrkjum fyrir fjór-
um árum.
Notkun eiturvopna
óafsakanleg
Eiturefnaárás íraka á Halabja
getur orðið til þess að auka enn
á hatrið sem Kúrdar bera í bijósti
til stjómar Saddams Husseins for-
seta íraks. Kúrdar í írak hafa
yfír að ráða öflugum vopnum sem
Iranir hafa látið þeim í té og geta
þeir vafalítið haft úrslitaáhrif á
sókn írana til norðausturs. Hvað
sem líður stríði Írana og íraka eða
afskiptum Kúrda af því er ekki
unnt að afsaka beitingu eitur-
vopna. Notkun þeirra hefur þótt
forkastanleg allt frá því Tatarar
gripu til einskonar efnastríðs á
14. öld í orrustunni um borgina
Kaffa á Krímskaga. Þeir köstuðu
líkum félaga sinna sem höfðu
dáið úr pest inn fyrir borgar-
múrana, þar sem þau leiddu til
plágu. Við bæinn Ypres í Flæmin-
gjalandi í Belgíu beitti þýski her-
inn eiturvopnum í fyrri heims-
styrjöldinni árið 1915.
írakar hafa alltaf hótað því að
nota efnavopn ef þeir teldu það
nauðsynlegt til að stöðva sókn
írana inn í landið, en báðir aðilar
ráða yfír miklu magni slíkra vopna
að sögn Bandaríkjamanna. írakar
hafa beitt efnavopnum fyrr í þessu
tilgangslausa stríði, er þeir stöðv-
uðu íranska herinn við Basra,
næststærstu borg írans. Ef til
vill hafa þeir óttast að sókn írana
á þessum slóðum gæti hugsanlega
fært þeim yfírráð yfír borginni
Kirkuk og þar með ógnuðu þeir
mikilvægum olíusvæðum íraka.
Ólíklegt má telja að írönum hefði
tekist þetta þar sem landsvæðið
á þessum slóðum er afar erfítt
yfírferðar.
Mergurinn málsins er að þessi
ómanneskjulega árás á Halabja
hefur engin áhrif á gang styijald-
arinnar milli írana og íraka. Árás-
in, þar sem eiturgasi var beitt
gegn saklausum borgurum, kem-
ur í kjölfar aukinna hemaðar-
umsvifa og árása á skip á Persaf-
lóa og „borgastríðsins", þar sem
írakar virðast í öllum tilvikum
eiga upptökin.
Halabja, mannlaus bær. „Okkur fannst við vera í Pornpei," sögðu blaðamenn, þegar þeir sáu bæinn.
••
Okumaður í
fjallaferð
skarstáhöfði
Selfossi.
UNGUR maður fékk skurð á höf-
uðið þegar jeppabifreið hans Ienti
ofan í úrrennsli um fjögurleytið á
laugardagsmorguninn á svo-
nefndum Kvislaveituvegi fyrir
innan Sigölduvirkjun. Manninum
var ekið til móts við sjúkrabifreið
frá Selfossi og gert að sárum hans
á Sjúkrahúsi Suðurlands.
Maðurinn ók einum jeppa af sjö
sem voru þama á ferð. Þegar bfllinn
lenti ofan í úrrennslinu skall ökumað-
urinn með höfuðið á sólskyggnið fyr-
ir ofan framrúðuna og fékk djúpan
skurð ofarlega á ennið. Meiðslin vom
ekki alvarleg en litu illa út því mikið
blæddi. Maðurinn fékk að fara heim
eftir að skurðurinn á höfði hans hafði
verið saumaður saman.
Sig. Jóns.
Félagsvísindadeild:
Deildarfundur
um lektorsstöðu
íaðferðafræði
Á deildarfundi í Félagsvisinda-
deild Háskóla íslands á föstudag
var tekið fyrir álit dómnefndar
um hæfni umsækjenda um stöðu
lektors f aðferðafræði. Fjórir
umsækjendur af fimm voru
dæmdir hæfir. Dómnefnd setti dr.
Þorlák Karlsson f efsta sæti, og
fékk hann fjórtán atkvæði á deild-
arfundinum en dr. Elfas Héðins-
son tvö.
Dómnefndarálit setti dr. Þorlák
Karlsson í fyrsta sæti, en dr. Sigurð
J. Grétarsson í annað sæti. Niður-
staða deildarfundarins verður send
menntamálaráðherra, sem skipar í
stöðuna.___
Verkfræðingafé-
lagið:
Ráðstefna um
hálendisvegi
FÖSTUDAGINN 6. maí næstkom-
andi efnir Verkfræðingafélag ís-
lands til ráðstefnu undir heitinu
„Hálendisvegir framtfðarinnar og
áhrif þeirra". Ráðstefnan verður
haldin f fundarsal Hótels Loft-
leiða. Hún mun standa yfir frá
klukkan 9 til 17 og eru allir, sem
hafa áhuga á málefninu, velkomn-
ir. Skráning þátttakenda er á
skrifstofu félagsins.
Á ráðstefnunni verða kynntar
hugmyndir um vegi yfír hálendi
landsins og metin áhrif þeirra á
byggðir, ferðamál og fleira. Vegir .
yfír hálendið munu stytta aksturs-
leiðir verulega, t.d. mun leiðin Egils-
staðir-Reykjavík styttast um 250
kflómetra og leiðin Ákureyri-Selfoss
um 190 kflómetra. Þá má ætla að
hálendisvegir muni hafa veruleg
áhrif á skiptingu vöruflutninga milli
vörubfla og skipa. Jafnframt skapast
ný viðhorf í ferðamálum með opnun
vega um hálendið sem verða færir
öllum bflum að minnsta kosti hluta
ársins.
Á ráðstefnunni verða lagðar fram
frumáætlanir um vegarstæði og
kostnað við gerð uppbyggðs vegar
yfir Sprengisand og norðan Vatna-
jökuls til Austfjarða. Fjállað verður
um hvað þurfí til að hagt verði að
halda vegunum opnum að vetrar-
lagi. Gerð verður grein fyrir vega-
gerð Landsvirkjunar á hálendinu
vegna virkjanaframkvæmda og lagn-
ingar raflína á þessum áratug, svo
og vegna framkvæmda í framtíðinni.
Verktaki skýrir frá reynslu af mann-
virkjagerð á hálendinu og fleiru.
Einnig verður skýrt frá rannsóknum
á hálendinu vegna orkumála og
hvemig nýta má þær við undirbúning
hálendisvega.
Fjallað verður um veðurfar á há-
lendinu, áhrif vegagerðar á náttúr-
una, byggðaþróun og ferðamál. Þá
verður skyggnusýning þar sem litast
verður um við hálendisvegi framtí-
ðarinnar. Að framsöguerindum lokn-
um verður pallborðsumræða.