Morgunblaðið - 17.05.1988, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17 MAÍ 1988
í ÞINGHLÉI
Stefán Friðbjarnarson
Yerzlunarbaiin vestan Kaplaslgóls-
vegar og austan Rauðarárstígs
- samkvæmt
lögum sem giltu
fram á þetta ár
„Þetta þing er að ýmsu leyti
sérstætt. Óvenjumörg þingmál
hafa verið til meðferðar. En
þó að þingið hafi verið óvenju
athafnasamt í setningu nýrrar
löggjafar þá er það og með ein-
dæmum, að á þessu þingi vóru
felld brott helmingi fleiri lög
en þingið samþykkti og stafar
það af timabærri lagahreinsun
sem fram hefur farið í kjölfar
ályktunar Alþingis þar um.“
Þannig komst Þorvaldur
Garðar Kristjánsson, forseti
sameinaðs þings, að orði við
þinglausnir síðastliðinn mið-
vikudag.
I
Jón Sigurðsson, viðskiptaráð-
herra, lagði fram frumvarp árla
þings „um brottfall ýmissa laga á
sviði viðskiptamála". Frumvarpið
gerði ráð fyrir að fella niður 118
lög og 10 lagagreinar úr öðrum
lögum.
í athugasemdum við frum-
varpið sagði m.a.:
„Frumvarp þetta hefur verið
samið af viðskiptaráðuneytinu í
því skyni að afnema ýmis úrelt
lagaákvæði, m.a. ákvæði um
verzlunarstaði, og stuðla með því
að nauðsyniegri lagahreinsun í
lagasafni, en útgáfa nýs lagasafns
er nú í undirbúningi. Við samn-
ingu þessa frumvarps var óskað
eftir umsögn Lagastofnunar Há-
skóla íslands. í umsögn Laga-
stofnunar komu fram ýmsar þarf-
legar athugasemdir og ábending-
ar sem jafnframt var höfð hliðsjón
af við endanlega gerð þessa frum-
varps."
I framsögu með frumvarpinu
sagði ráðherra:
„í lagasafninu úir og grúir af
ákvæðum sem ekki hafa gildi
lengur en verða ekki felld niður
Svipmynd frá Alþingi. Atkvæðagreiðsla í lokaönn þingsins. Hendurnar sem á lofti eru benda til
þess að stjórnarfrumvarp sé að verða að lögum. í þinghléi í dag er hinsvegar ekki fjallað um lög-
gjöf heldur grisjun lagaskógarins.
sem gildandi lög í landinu án at-
beina Alþingis. Ég vil því beita
mér fyrir því sem nefna mætti
lagahreinsun og er unnið að því
verkefni varðandi þá málaflokka
aðra, sem ég fer með í ráðuneyti
Þorsteins Pálssonar."
Ráðherra sagði að skipta mætti
úreltum _ lagaákvæðum í tvo
flokka. í fyrri flokkinn falla lög
sem framkvæmd hafa verið sam-
kvæmt sínu efni, „einnota lög“,
sem óþarfi sé að geyma í laga-
safni. I síðara flokkinn falla lagaá-
kvæði „sem eru að formi til í fullu
gildi en algjörlega hætt að fram-
fylgja".
Rétt er að geta þess að Alþingi
kaus vorið 1985 sérstaka nefnd
til að vera til ráðuneytis um fram-
kvæmd þingsályktunartillögu um
lagahreinsun og samræmingu
laga.
II
Sem dæmi um lög sem hætt
væri að framfylgja nefndi ráð-
herra nokkur atriði af handahófi.
Hér verða tínd til þijú:
1) lagaákvæði um siðferði
presta, sem finna má í lögum um
kirkjunnar mál. Ráðherra sagði
„siðferðismat þjóðarinnar hafa
breytzt á þeim öldum sem liðnar
eru frá því ýmis ákvæði af þessu
tagi vóru leidd í lög og menn fram-
fylgja þeim reyndar ekki á okkar
dögum".
2) Úrelt ákvæði um löggilta
verzlunarstaði og mörk verzlunar-
lóða. Dæmi: í lögum, sem giltu
þar til frumvarp það er hér um
ræðir var samþykkt fyrir fáum
vikum, það er í lögum um verzlun-
arlóð Reykjavíkur nr. 13/1903,
og enn er að finna í lagasafninu,
„má ekki verzla í Reykjavík vest-
an við Kaplaslq'ólsveg eða austan
við Rauðarárstíg. Viðskiptaráðu-
neytið treystir sér ekki að beita
slíkum ákvæðum", sagði ráð-
herra, „enda þjóna þau engum
skynsamlegum tilgangi lengur".
3) Sem dæmi um lög sem enga
merkingu hafa lengur nefndi ráð-
herra lögin um friðun héra, sem
vóru sett í tilefni af fyrirhuguðum
innflutingi á þeirri dýrategund til
þessað drýgja bú bænda í landinu.
„Ég vona að þetta frumvarp,
sem ég tel vera þarfa nýjung í
löggj afarstarfinu, “ sagði við-
skiptaráðherra, „verði upphaf að
vorhreingemingu í lagasafninu á
vegum allra ráðuneyta."
III
Öll mál hafa tvær hliðar, einnig
lagahreinsun, þó meir en tímabær
kunni að vera. Og nauðsynlegt
er að horfa um öxl engu síður en
fram á veginn. Það fannst að
minnsta kosti Steingrími J. Sigf-
ússyni, formanni þingflokks Al-
þýðubandalagsins, sem ganga
vildi hægt um gleðidyr lagagrisj-
unar. Hann sagði orðrétt í þing-
ræðu:
„Ég hef þá afstöðu í þessu
máli að móta þurfí reglur um það
við hvað skuli styðjast þegar
ákveðið er hvaða ákvæði skulu
brottu felld og hveiju megi að
skaðlausu halda í lagasafni. Ég
er þeirrar skoðunar eins og fleiri
þingmenn, að sum fom ákvæði
megi gjaman standa í lagasafni
þjóðarinnar þó að þau hafí
kannski ekki stórkostlegt hvers-
dagslegt gildi. Ég minni í því sam-
bandi á að enn er það svo að
hæstaréttardómar falla inn á milli
rökstuddir með eða gmndvallaðir
á ákvæðum Jónsbókar. Og þó að
það sé yfirleitt á einhveijum af-
mörkuðum sviðum, þá sýnir þetta
svo ekki verður um villst að
ástæða getur verið til þess að láta
fom ákvæði réttar halda sér þar
sem það á við.“
Steingrímur sagði út af fyrir
sig rétt að ákvæði um löggildingu
verzlunarstaða, sem væm „nokk-
uð úrelt orðin" og „í flestum til-
fellum óþörf" féllu úr lagasafni.
„Þó er það þannig," sagði hann,
„að viss söguleg eftirsjá er að því
að úr lagasafninu falli þessir stað-
ir. Á bak við löggildingu þeirra
er ákveðin saga... Þama fellur
niður sem verzlunarstaður Hraun-
höfn á Melrakkasléttu, svo dæmi
sé tekið, hvar veginn var Þorgeir
Hávarsson og heygður er skammt
frá og lesi menn lagasafn og sjái
þennan stað rifjast auðvitað upp
sú saga. Það er kannski ekki
nægjanleg réttlæting þess að hafa
það inni í lagasafni, en ég nefni
þetta dæmi og fleiri mætti taka
til þess að sýna að á tölvuöld er
ef til vill ekki svo óskaplegt óhag-
ræði að þvi þó að lagasafnið sé
eitthvað ítarlegra, eitthvað þykk-
ari bók en ella.“
Segj fólk svo að ekki séu íhalds-
menn enn á þingi. Og satt er og
rétt, að flas er ekki til fagnaðar.
En tímans rás verður ekki stöðv-
uð. Dagurinn í dag er annar en
gærdagurinn. Og morgundagur-
inn verður annar en sá er við lifum
á þessu augnabliki. Það var raun-
ar meiri fastheldni á úrelt ákvæði
en góðu hófi gegndi að viðhalda
í lögum verzlunarbanni vestan
Kaplaskjólsvegar og austan Rauð-
arárstígs fram á árið 1988, þrátt
fyrir viðblasandi vemleika í höfuð-
borginni. Og sjálfsagt má betur
grisja lagaskóginn. Það eykur
ekki á almenna virðingu fyrir
landslögum að hafa þar heilu
bálkana sem enginn virðir, ekki
framkvæmda- eða löggjafarvald-
ið, ekki almenningur.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ÁGÚST ÁSGEIRSSON
Yfirvöld í Vestur-
Berlín skera upp her-
ör gegn reykingum
Tóbaksframleiðendur óttast um sinn hag
YFIRVOLD í Vestur-Berlín hafa skorið upp herör gegn reyking-
um og hyggjast með þvf taka forystu í heilsuverndarmálum i
Vestur-Þýzkalandi. Tóbaksframleiðendur óttast um sinn hag og
saka hið opinbera um kúgun og mismunun, sem kunni að leiða
til árekstra og ofbeldis milli reykingamanna og reyklausra.
Vindlingaframleiðendur í Vest-
ur-Þýzkalandi segja að sér
vegið. Segja þeir að hið opinbera
hafi kastað stríðshanska með því
að taka gagnrýnilaust undir kröfur
manna, sem ekki reykja.
í Vestur-Þýzkalandi vilja menn,
sem beijast gegn reykingum, að
stjórnin í Bonn, Evrópubandalagið
og Alþjóða heilbrigðismálastofnun-
in geri átak gegn reykingum. Segja
þeir allar aðgerðir til að draga úr
reykingum hingað til hafi verið
hálfkák.
Yfirvöld í Vestur-Berlín hafa tek-
ið undir kröfur hinna reyklausu.
Ulf Fink, félagsmálaráðherra í
Berlín, hefur sagt reykingamönnum
stríð á hendur og ákveðið að leggja
út í herferð gegn reykingum. Hefur
sú ákvörðun reitt vestur-þýzka tób-
aksframleiðendur til reiði og hafa
n
Reykingabandalag Evrópu
Hlutlatl (% reykmga- /
manna )
Danmork
Holland
Grikkland
Spánn
Frakkland
Bretland
V-Þýzkaland
Lúxemborg
Portúgal
italia
^: irland
6850. Belgia
Pakki á dag
Árlegur kostnaöur viö
aö reykja pakka á dag
(DM = 23 ísl. krónur)
Samtals:
Fram-
leiöslu-
kostnaöur
1967
664
2ÍT
'mwiwi
1977
986
1987
1421 DM
290
387
DM
Skattar
(tollar og
söluskattur)
þeir snúið vöm í sókn gegn Fink.
Talsmaður tóbaksframleiðenda
hefur haldið því fram að ákvörðun
Finks muni ekki aðeins hafa í för
með sér tekjutap fyrir þá, heldur
einnig leiða til innanlandsófriðar.
Fullyrti hann að tilgangurinn með
herferð Finks væri að æsa menn
sem ekki reykja upp gegn reykinga-
mönnum. „Það verður alið á sundr-
ungu milli reykingamanna og reyk-
iausra og við erum á góðri leið inn
í þjóðfélag þar sem menn gera upp
sín mál með ofbeldi," hefiir Emst
Briickner, talsmaður tóbaksfram-
leiðenda, sagt.
Máli sínu til stuðnings vísa tób-
aksframleiðendur til atviks í neðan-
jarðarlest Rotterdam-borgar þar
sem æstur reyklaus maður beit
stykki úr nefí reykingamanns, sem
reykti í lestinnni í trássi við
reykingabann og kurteisislegar
óskir farþega um að láta af þeirri
iðju.
Tóbaksframleiðendur halda því
fram að reykingamönnum sé mis-
munað og kúgun og valdbeiting af
hálfu hins opinbera muni aðeins
reita menn til reiði og draga úr virð-
ingu manna fyrir yfírvöldum.
Miðstöð tókbaksframleiðslunnar
í Vestur-Þýzkalandi er í Vestur-
Berlín. Sex fyrirtæki þar í borg
framleiða 80% þeirra sígaretta, sem
reyktar eru innanlands. Hafa þau
notið rekstrarstyrkja hjá borgar-
yfirvöldum og er það sagt eiga sinn
þátt í sterkri markaðsstöðu þeirra.
Ef reykingavamimar reynast
árangursríkar er starf að minnsta
kosti 4.500 manna í Vestur-Berlín
einni í hættu. Og samdráttur í tó-
bakssölu mun ekki aðeins bitna á