Morgunblaðið - 25.05.1988, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. MAÍ 1988
37
AF ERLENDUM VETTVANGI
Eftir ANDRÉS MAGNÚSSON.
Vestur-Þýskaland:
Óþekktur lögspekingur út-
nefndur vamarmálaráðherra
Á DÖGUNUM var tilkynnt um eftirmann Manfreds Wömers,
vamarmálaráðherra Vestur-Þýskalands, sem láta mun af
störfum hinn 18. maí til þess að taka við starfi framkvæmda-
stjóra Atlantshafsbandalagsins. Sá sem við tekur af Wömer
er dr. Rupert Scholz. Scholz tilheyrir „hvíta árgangnum“ —
Der weisse Jahrgang" — en svo nefna Vestur-Þj óðveij ar þá
kynslóð tuttugustu aldarinnar, sem ekki hefur gengt her-
þjónustu. Hann fæddist árið 1937 og var því of ungur til þess
að beijast fyrir Þriðja ríkið og var orðinn of gamall þegar
Bundeswehr — Sambandsherinn — var settur á laggimar.
Reuter
Rupert Scholz, næsti vamarmálaráðherra Vestur-Þýskalands
ásamt Helmut Kohl kanzlara: er honum stefnt gegn Genscher?
chusetts tekur á móti frú Vigdísi
r að verða útnefndur forsetaefni
►llege
kakis
I tilefni af komu forseta til
Boston gekkst Útflutningsráð ís-
lands ásamt liðlega 30 íslenskum
fyrirtækjum og stofnunum fyrir
hófí til heiðurs Vigdisi Finnboga-
dóttur á Ritz-Carlton hótelinu.
Nálægt 300 gestir sóttu hófíð,
íslendingar búsettir í Boston og
nágrenni, viðskiptavinir íslenskra
fyrirtækja í Bandaríkjunum og
fulltrúar þeirra sem að hófínu
stóðu. í hófínu var meðal annars
sýning á íslenskum fatnaði.
Seinnihluta mánudags átti
Vigdís Finnbogadóttir stuttan
fund með Ray Flynn, borgarstjóra
Boston. Þau töluðu meðal annars
um íþróttir, en Boston-búar hafa
verið á nálum undanfama daga
vegna körfubolta. Þeir gátu hins
vegar andað léttar á sunnudag
þegar Boston Celtics, körfuboltalið
borgarinnar, tryggði sér rétt til
að leika úrslitaleiki í bandarísku
úrvalsdeildinni.
)ti:
svið-
grafar
þeim í svari Seðlabankans fyrir
helgi. Vill viðskiptaráðuneytið sjá
lista yfír 10 stærstu kaupendur
gjaldeyris vegna afborgana af lán-
um hjá hverjum banka fyrir sig.
Einnig óskar Jón Baldvin upp-
lýsinga um hversu mikinn gjald-
eyri bankamir hafí keypt umfram
eftirspum viðskiptavina þeirra.
„Auðvitað verða bankamir að hafa
gjaldeyri tiltækan til þess að sinna
óskum viðskiptavina sinna. Seðla-
bankinn áskilur sér tvo virka daga
til að afgreiða gjaldeyri. Ég tel
ekki að svo stöddu ástæðu til að
ætla að viðskiptabankamir hafí
keypt gjaldeyri umfram eftirspum
viðskiptavina þeirra. Þetta býggist
einnig á gjaldeyrisforða þeirra
áður en gjaldeyrisafgreiðsla var
stöðvuð," sagði Geir Hallgrímsson.
Þrátt fyrir að Scholz hafí ekki
kynnst hermennsku af eigin raun
telur Friedrich Fromme, einn
fremsti stjómmálaskýrandi Þjóð-
veija, að hann sé hinn heppileg-
asti til starfans og taldi það hon-
um til sérstaks hróss að litlar
líkur væm til þess að hann yrði
uppveðraður í návist borðalagðra
hershöfðingja Sambandshersins.
Gáfaður og kemur
séraðefninu
Scholz er stuttvaxinn maður
í þybbnara lagi og lítur út fyrir
að hafa tileinkað sér bæjerskan
léttleika til mótvægis við prúss-
neska iðjusemi. Hann þykir mað-
ur orðheppinn og ómyrkur í
máli, jafnvel þó hann eigi á hættu
að menn fyrtist við hreinskilni
hans. Hann er talinn ákveðinn
og fylginn sér, jaftivel svo að
hann hefur af gámngum í Vest-
ur-Berlín verið neftidur „litli
Napóleon". Ekki ónýtt uppnefni
fyrir vamarmálaráðherra! Öllum
ber saman um yfírburðagáfur
hans og þann sjaldgæfa hæfí-
leika þýskra embættismanna, að
taka sjálfan sig ekki of alvarlega.
Hvað sem slíkum eiginleikum
líður, kom útnefning hans mönn-
um n\jög á óvart, því Vestur-
Þýskaland er auðugt af gömlum
hermönnum, sem telja má fylli-
lega hæfa til þess að gegna
embættinu. Helmut Kohl, kanzl-
ari Vestur-Þýskalands, gerði sér
grein fyrir því að útneftiing
Scholz myndi koma mönnum í
opna slcjöldu og greip hann því
til þess ráðs að „leka“ út frétt-
inni tveimur dögum áður en
Scholz var opinberlega nefndur
til embættisins.
Meðal þeirra sem vonuðust
eftir að hreppa hnossið (vamar-
málaráðherra Vestur-Þýska-
lands er tvímælalaust einn
þriggja áhrifamestu vamarmála-
ráðherra Atlantshafsbandalags-
ins) var fjöldi sjálfskipaðra vam-
armálasérfræðinga úr flokks-
gæðingastóði Kohls auk fjöl-
margra hæfra manna utan þess
hóps. (Þar á meðal var Manfred
Rommel, borgarstjóri í Stuttg-
art, sem kynni að hafa fengið
embættið út á ættemið eitt, en
hann er sonur Erwins Rommels
marskálks úr seinni heimsstyij-
öld.)
Scholz er á hinn bóginn sonur
arkítekts, lögfræðingur sem
helgað hefur sig fræðistörfum.
Undanfarin sjö ár hefur hann
mestmegnis svamlað í pappírs-
flóði sem öldungaráðsmaður í
Vestur-Berlín, en þar hefur hann
haft dómsmál og málefni Sam-
bandslýðveldisins á sinni könnu.
Þá hefur hann verið einn hinna
skipuðu fulltrúa Vestur-Berlínar
í efri deild Sambandsþingsins í
Bonn.
í Vestur-Berlín hefur Scholz
getið sér gott orð, sem frábær
skipuleggjandi, en annars staðar
í Þýskalandi — hvað þá utan
þess — er hann nær óþekktur.
Hann hefur í raun lítil sem
engin kynni haft af hemaðarmál-
um, nema ef hægt er að týna
til þá lífsreynslu, að hafa verið
í Berlín þegar loftárásir Banda-
manna dundu á borginni og á
sama tíma var faðir hans felldur
í orrustunni um StalSngrað.
Tók þátt í mótun vamar-
málastefnunnar
Fræðistörf Scholz hafa þó
snert vamarmálastefnu Vestur-
Þjóðveija, því hann er annar
höfunda annarar af tveimur
helstu lögfræðilegu álitsgerðum
um stjórnarskrá Sambandslýð-
veldisins.
Ritgerðin var samin um það
leyti sem Vestur-Þýskaland var
að verða að stórveldi að nýju
eftir stríð og valdhöfum hins
unga lýðræðisríkis var mikið í
mun að sannfæra umheiminn um
friðarvilja sinn um leið og af-
dráttarlausa aðild þeirra að Atl-
antshafsbandalaginu. í henni er
kveðið á um að ekki megi senda
vestur-þýskt herlið til annarra
landa en þeirra sem eru á vamar-
svæði Atlantshafsbandalagsins.
Yfírleitt hefur ekki mikið
reynt á þessa niðurstöðu álits-
gerðarinnar, en það gerðist þó
þegar Vestur-Þjóðveijar neituðu
alfarið beiðni Bandaríkjastjómar
um að þeir sendu herskip á Pers-
aflóa, en sendu á hinn bóginn
skip til gæslustarfa á Miðjarðar-
hafí, svo skip úr sjötta flota
Bandaríkjamanna gætu haldið
austur á bóginn.
í framhaldi af þessu hafa
menn nú velt því fyrir sér hvort
Scholz kunni að túlka stjómar-
skrána öðru sinni — nú til þess
að ryðja úr veginum hindrunum,
svo Vestur-Þjóðveijar geti geti
sinnt víðtækara hlutverki á hem-
aðarsviðinu en verið hefur.
Slíkar hugrenningar eru þó
að líkindum aðeins óskhyggja af
hálfu Bandaríkjamanna, sem em
langþreyttir á því að þurfa einir
að sinna löggæsluhlutverki um
heim allan. Minna má á í því
viðfangi, að nær engin þeirrar
olíu, sem fer um Persaflóa í
skjóli bandarískrar flotavemdar,
fer til Bandaríkjanna. Lunginn
af henni fer til Vestur-Evró-
puríkja og Japans, sem kosta
litlu eða engu til þess að halda
þessari lífæð sinni opinni.
Staðreyndin er sú að Þjóðveij-
ar hafa lítinn áhuga á slíku hlut-
verki. Menn em enn ekki búnir
að gleyma þeim köflum mann-
kynssögunnar þegar Þjóðverjar
seildust til áhrifa utan Evrópu,
en þeir vom allir stuttir og bám
lítinn ávöxt þegar tilraunimar
enduðu einfaldlega ekki með
skelfíngu. Meðal þýsks almenn-
ings syrgja menn ekki glatað
heimsveldi, eins og hendir í
mörgum öðmm stórveldum, sem
muna mega sinn fífíl fegri.
Scholz er á hinn bóginn ein-
dreginn stuðningsmaður Atl-
antshafsbandalagsins, þó svo að
hann geri sér engar grillur um
hlutverk þess. Vestur-þýskir
hagsmunir em honum efstir í
huga.
Vandasamt verkefni fyrir
höndum
Fyrsta verkefni hans sem
vamarmálaráðherra verður að
tryggja Qárframlag Vestur-
Þjóðveija til sam-evrópskrar orr-
ustuþotu, en til smíði hennar
leggja Þjóðveijar Vs á móti Bret-
um. Það ætti þó að ganga fljótt
og vel fyrir sig — mun erfíðara
verður að skipuleggja og fram-
kvæma meiriháttar breytingar
innan Sambandshersins, sem
miða að því að endumýja vígbún-
að og færa skipulag hans i
nýtískulegra horf fyrir aldamót.
Kohl kanzlari hefur þegar
heitið því að meira fé muni renna
til vamarmála en gert var ráð
fyrir í ijárlögum.
Kanzlarinn hefur lagt á það
ríka áherslu að þrátt fyrir að
slökun liggi nú í loftinu megi
Sambandsherinn aldrei vera
óviðbúinn átökum.
Háttsettir yfírmenn í hemum
hafa enda kvartað undan því á
opinberum vettvangi að allt of
litlu fé sé varið til vamarmála
og að þeir þurfí bæði fleiri og
betri vopn að ógleymdum frekari
mannafla. Þá þarf hinn nýi vam-
armálaráðherra að takast á við
afvopnunarvandann, en Vestur-
Þjóðveijar em ekki alveg á sama
máli og bandamenn þeirra um
hvemig standa beri að þeim —
sérstaklega þegar rætt er um
endumýjun þeirra kjamorku-
vopna Atlantshafsbandalagsins,
sem eru í Vestur-Þýskalandi.
Mótleikur Kohls gegn
Genscher?
Aðaldeilan fer þó ekki fram á
vettvangi Atlantshafsbandalags-
ins, heldur innan Þýskalands.
Vamarmálaráðuneytið hefur átt í
vök að veijast gegn Hans-Dietrich
Genscher, utanríkisráðherra, sem
hvatt hefúr til frekari afvopnunar- 1
samninga við Sovétmenn, en emb-
ættismenn ráðuneytisins leggja
áherslu á að öryggishagsmunir
Vestur-Þjóðveija verði að sitja í
fyrirrúmi — ekki megi senya um
afvopnun, nema tryggt sé að ör-
yggi landsins verði meira fyrir
bragðið.
Hafa sumir stjómmálaskýrend-
ur leitt að því getum að Kohl
hafí valið Scholz, sem er yfírlýstur
íhaldsmaður, til þess að skapa
mótvægi við Genscher og skoð-
anabrasður hans, sem Kohl þykir
vera allt of undanlátssamir við
Kremlveija — ekki síst þegar litið
er til árangurs þeirrar stefnu
NATO, að semja beri af styrk- s
leika.
í viðtali við útvarpsstöð í Köln,
hinu fyrsta sem Scholz veitti eftir
að skýrt var frá útnefningu hans,
ræddi hann um nauðsyn þess að
afvopnun væri í réttu hlutfalli við
bætta sambúð austurs og vesturs. >-
„Við verðum að fjalla um jþessa
hluti í sömu andrá," sagði ráð-
herrann tilvonandi. Hann hikaði
hins vegar ekki við að gagnrýna
svokallaða friðarsinna, sem helst
er að finna í röðum Græningja og
f auknum mæli innan Jafnaðar-
flokksins, en þeim hefur vaxið
fiskur um hrygg eftir að Gor-
batsjov hóf Glasnost-hjal sitt.
Sagði Scholz þá vera menn lítilla
sanda og lítilla sæva.
Byggtá Daily Telegraph, Tbe
Ecoaomist og Der Spiegel.