Morgunblaðið - 04.06.1988, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. JÚNÍ 1988
4
Nýtiug' auðlinda hafs-
ins á grundvelli vist-
fræðilegra rannsókna
Ræða Halldórs
Asgrímssonar,
sjávarútvegsráð-
herra, flutt á 40.
ársfundi Alþjóða-
hvalveiðiráðsins
íslenska sendinefndin hefur farið
yfir skýrslur sameiginlegs vinnu-
hóps tækni- og vísindanefndar ráðs-
ins um heildarúttekt á ástandi
hvalastofna (comprehensive Ass-
essment). Ríkisstjóm íslands leggur
ríka áherslu á að fyrirhugaðri heild-
arúttekt verði lokið árið 1990, eins
og stefnt var að og hefur kynnt þá
afstöðu í vinnuhópnum. ísland hef-
ur sérstaklega bent á að til að ná
settum markmiðum, verði ráðið að
gera ráð fyrir nægilegum fjármun-
um í því skyni. Við viljum einnig
leggja áherslu á að heildarúttektin
verður ekki framkvæmd án þess
að einstök aðildarríki ráðsins fram-
kvæmi umtalsverðar rannsóknir.
Ríkisstjóm íslands er sannfærð
um að ráðið verði að taka mið af
nútíma vistfræðilegum/fjölteg-
undaaðferðum í sambandi við heild-
arúttektina. Ég met því mikils að
Vísindanefndin hefur ákveðið að
bæta á verkefnalistann sinn fyrir
árið 1989 athugun á samverkun
tegunda og þýðingu þess fyrir stærð
hvalastofna.
Eins og meðlimum ráðsins er
fullkunnugt um, eru íslendingar
afgerandi háðir auðlindum sjávar
um afkomu sína. Við höfum talið
nauðsynlegt að hyggja að fjölteg-
undaaðferðum til að stuðla að skyn-
samlegri nýtingu auðlinda sjávar í
landhelgi okkar. Frá sjónarhóli ís-
lands er hér ekki einungis um að
ræða áhugavert fræðilegt vanda-
mál, heldur miklu fremur alvarleg
vísindi sem taka verður tillit til við
framtíðarstefnumótun. Með hlið-
sjón af framansögðu er ég sann-
færður um að í nánustu framtíð
verða teknar upp stjómunaraðferðir
sem miðast ekki einungis við við-
komandi stofn heldur heildarástand
lífríkis. við verðum í vaxandi mæli
að meta áhrif nýtingar einnar auð-
lindar á afkomu annarra tegunda
sem háðar eru þeirri auðlind. Með
öðrum orðum við verðum að áætla
heildarframleiðslu vistkerfísis í
efnahagslegum, líffræðilegum eða
öðrum skilningi, fremur en að
stefna að hámarksafrakstri hverrar
tegundar fyrir sig án tillits til heild-
arástands vistkerfísins.
Ég held að fundarmenn hefðu
áhuga á að heyra um nokkur dæmi
sem ég tel varpa ljósi á framan-
greind atriði. Síðustu tvo áratugi
hefur loðna verið umtalsverður hluti
af heildarafla íslandinga, stundum
yfír 1 milljón tonn á ári en með
miklum sveiflum. Þorskurinn er
samt sem áður lang mikilvægasta
tegundin og hefur aflinn verið 350
til 400 þúsund tonn á ári. Lausleg-
ar athuganir gefa til kynna að loðna
sé */3 til V2 af heildarfæðu veiði-
stofns þorsksins. Vegna þess hve
nýliðun í loðnustofninum byggist á
fáum árgöngum, er tegundin geysi-
lega næm gagnvart umhverfis-
breytingum og ofnýtigu. Á árunum
1980 til 1982 hrundi loðnustofninn
nánast eða sem nemur um 90%
minnkun á 2 til 3 árum. Þessi þró-
un endurspeglaðist því miður einnig
í afrakstri þorskstofnsins, en meðal-
þyngd einstaklinga við ákveðinn
aldur lækkaði um 25% á þessu tíma-
bili. Hér höfum við dæmi um tvær
efnahagslega mikilvægar tegundir
sem eru mjög háðar hvor annarri.
í framtíðinni er hugsanlegt að
loðnustofninum yrði hlíft við veiði
í þeim tilgangi að stuðla að há-
marksafrakstri þorskstofnsins, eða
að reynt yrði að stjóma veiðum
beggja tegunda með hámarksheild-
arafrakstur að markmiði.
Eitt vandamál sem við verðum
að fást við í sambandi við auðlindir
sjávar er samspil sjávarspendýra
og fiskveiða. í þessu sambandi vil
ég benda á svokallað hringorma-
vandamál, sem hefur verið umdeilt
en að sama skapi alvarlegt mál
fyrir fískveiðiþjóð eins og Islend-
Halldór Ásgrímsson sjávarút-
vegsráðherra.
„Við verðum að áætla
heildarframleiðslu vist-
kerfisis í efnahagsleg-
um, líffræðilegaim eða
öðrum skilningi, frem-
ur en að stefna að há-
marksafrakstri hverrar
tegaindar fyrir sig' án
tillits til heildarástands
vistkerfisins.“
inga. Hringormar lifa í selum
ákveðinn hluta lífsferilsins og dreif-
ast þaðan í fisk. Þetta veldur stór-
auknum kostnaði í okkar fískiðn-
aði. Mun fækkun sela stuðla að
lausn þessa vanda, eða hvaða að-
ferðir eru tiltækar til að draga úr
vandamálinu?
En selir og ekki síður hvalir eru
einnig afgerandi hluti lífríkisins
undan ströndum íslands. Þó svo að
við búum ekki enn yfír áreiðanleg-
um mælingum á fæðunámi þessara
tegunda í íslenskri lögsögu, bendir
allt til þess áð um sé að ræða millj-
ónir tonna á ári. Þetta táknar alls
ekki að við álítum að fækka eigi
þessum dýrum niður í eitthvert lág-
mark, heldur fýrst og fremst að
stefna beri að betri skilningi á hlut
þessara dýra í vistkerfinu. Á okkur
hvílir sú ábyrgð að tryggja skyn-
samlega nýtingu og vemdun allra
þátta lífríkisins.
Þó svo að fjölþáttanálgun varð-
andi auðlindir sjávar sé enn nokkuð
fjarlægt markmið vegna ófullkom-
innar þekkingar, sýna þau dæmi
er ég hef nefnt réttmæti slíkra að-
ferða. Rannsóknir íslendinga bein-
ast í vaxandi mæli að auknum skiln-
ingi á samspili tegunda. Vísinda-
menn okkar hafa nú þegar öðlast
verulega þekkingu á samspili
þorsks og loðnu. Til þess að skilja
helstu áhrifavalda vistkerfísins er
nauðsynlegt að vita mun meira um
hver étur hvað, hve mikið, hvenær
og hvar. Við höfum t.d. öðlast
aukna þekkingu á orkuþörf nokk-
urra hvalategunda, fæðuvali og á
áhrifum umhverfisbreytinga á
holdafar og fijósemi. Auk þess
verðum við að afla okkur áreiðan-
legrar þekkingar um stofnstærðir
og hreyfanleika milli hafsvæða.
Allir þessir þættir eru mikilvægir
hlutar vistfræðilegs líkans fyrir
hvalastofna, sem framtíðarstefnu-
mótun ætti að byggjast á.
Við erum enn á fyrstu stigum
þessara viðfangsefna. Rannsókn-
imar þyrftu að vera á breiðari
grundvelli og ná til sem flestra teg-
unda þannig að unnt verði að
byggja upp heilsteypt fæðukeðjulík-
an á þessu sviði. Ég er sannfærður
um að ákvörðun Vísindanefndarinn-
ar um aukna áherslu á þessi atriði
mun skila mikilvægum niðurstöðum
í náinni framtíð.
Stöð 2:
Askriftar-
gjöld hækka
um 6 prósent
Hafa hækkað um
54% frá upphafi
STÖÐ 2 hækkaði áskriftargjald
sitt um mánaðarmótin um 6,1%,
úr 1380 kr. í 1465 kr. Er þetta
í 4. hækkunin frá upphafi og
hafa áskrifargjöldin hækkað
um 54% á þvi rúmlega IV2 ári
sem liðin eru frá þvi að stöðin
hóf göngu sína. Stöð 2 hækkar
nú gjöldin á fjögurra mánaða
fresti og eru þau látin fylgja
verðlagi, að sögn Sighvatar
Blöndal, markaðsstjóra Stöðvar
2.
Áskriftargjöldin voru síðast
hækkuð um mánaðarmót janúar og
febrúar á þessu ári og var þá í
fyrsta sinn tengd framfærsluvísi-
tölu. Þá var hækkunin nokkru
meiri, eða um 10%. Sighvatur
Blöndal sagði hækkunina að þessu
tilkomna vegna hækkunar vísitölu
og gengisfellingar.
Sighvatur var inntur eftir því
hvort hugmyndir væru uppi um að
leyfa ekki auglýsingar í læstri dag-
skrá. Hann sagði svo ekki vera, þar
sem þær væru ekki nema um 2-3%
af auglýsingatímanum og ólíklegt
væri að þær myndu aukast.
150 stiga heit Borhola í Biskupstungum:
Hægt verður að leggja hita-
veitu á flesta bæi í sveitinni
Talið að um gamlan goshver geti verið að ræða
Selfossi.
MJÖG góður árangur náðist við
borun eftir heitu vatni í landi
Efri-Reykja í Biskupstungum.
Boruð var 700 metra djúp hola
sem gefur 30—40 sekúndulítra
af 150 stiga heitu vatni. Hitinn
í holunni mældist mestur 167
stig. Með tilkomu þessarar holu
verður hægt að leggja hitaveitu
á flesta bæi í sveitinni sem ekki
hafa slika upphitun.
Á fímm hektara svæði í kringum
holuna er talið að sé háhitasvæði
og að þar hafí fyrr á öldum verið
mikill goshver. Þessa ályktun draga
menn af því að bergið á svæðinu
er mjög líkt og er við Geysi.
Það var fyrir sex árum að byijað
var að leita að jarðhita á Efri-
Reykjum. Þar er hver á bæjar-
hlaðinu og alltaf talið að ekki þyrfti
að bora djúpt eftir hita. Á þessum
sex árum hafa verið boraðar 23
holur. Síðla árs 1986 var komið
niður á gosæð á 58 metra dýpi rétt
vestan við bæjarhlaðið en þegar
haldið var áfram að bora fór bergið
kólnandi. Þá var fyrir atbeina
Kristjáns Sæmundssonar hjá Orku-
stofnun ákveðið að framkvæma
svokallaða Kínamælingu á svæðinu.
Niðurstaða hennar var þó ekki af-
gerandi um að árangur næðist.
Borun var síðan framkvæmd þar
sem mælingin benti helst til árang-
urs og byrjað að bora um miðjan
mars. Strax var komið niður á mik-
inn hita sem fór vaxandi og var 20
sekúndulítrum af köldu vatni úr
Brúará dælt niður í holuna til að
kæla hana.
Holan gefur stórfellda möguleika
auk hitaveitunnar. Hún mun nýtast
ferðaþjónustunni vel í sveitinni auk
þess sem bent er á stórfellda mögu-
leika til fiskiræktar, því á svæðinu
fyrir ofan eru ótakmarkaðir mögu-
leikar á ferskvatni. Vallá, Kálfá og
Hrútá koma þar undan Úthlíðar-
hrauni. Einnig er bent á möguleika
til raforkuframleiðslu á svæðinu og
Ólafur Guðmundsson bormaður, Björn Sigurðsson í Úthlíð, Gunnar Igvarsson Efri Reykjum,
Karl Steinbergsson borstjóri og Jón Pálksson frá flutningafyrirtæki GG.
Morgunblaðið/SigurOur Jónsson
Þegar opnað var fyrir holuna þeytti hún
upp miklu gosi.
EISTIHHmiBS
BERG
Bæjarhrauni 4 - Sími 652220.
fRarjgittiifrlafrtfo
Góóan dagirm!